تنش لفظی ایران و ترکیه بر سر عراق

در چند روز اخیر پس از گفتگوی ایرج مسجدی، سفیر ایران در عراق با شبکه کردی «روداو» جدالی لفظی میان نمایندگان و وزارت خارجه دو کشور ایران و ترکیه آغاز شده است. در ابتدای امر این تنش لفظی میان سفرای کشور در عراق بود اما دیروز(یکشنبه ۲۸ فوریه/۱۰ اسفند)  این موضوع حتی به سطح احضار سفیران ایران و آنکارا به وزارتخانه های امور خارجه دو کشور نیز کشیده شد. با وجود تلاش برخی رسانه‌ها و جریان‌های خاص برای بزرگ‌نمایی در موضوع تنش دیپلماتیک میان تهران و آنکارا به نظر می‌رسد این مساله طی چند روز آینده فروکش خواهد کرد و تأثیر چندانی بر مناسبات دوستانه میان دو همسایه نداشته باشد.

جدال لفظی بر سر احترام به حاکمیت ملی عراق

نقطه آغاز جدال لفظی میان مقامات وزارت خارجه تهران و آنکارا، پس از بخش گفتگوی شبکه تلویزیونی کردی «روداو» با ایرج مسجدی، سفیر جمهوری اسلامی ایران کلید خورد. در این گفتگو مجری در ارتباط با موضوعات مختلف پرسش‌هایی را مطرح می‌کند. در بخشی از این گفتگو، سفیر جمهوری اسلامی ایران در پاسخ سوال خبرنگار درخصوص دخالت ترکیه در شمال عراق به بهانه سنجار گفت که سنجار چه ارتباطی با ترکیه دارد؟ این قضیه کاملا داخلی و خاص عراق است و باید خود عراقی‌ها آن را حل‌وفصل کنند.

وی گفت: جمهوری اسلامی ایران مخالف هرگونه تعرض یا تهدید از طرف ترکیه یا هر کشور دیگر برضد عراق است. مسجدی با بیان اینکه نباید نیروهای ترکیه عامل تهدید برای عراق باشند ادامه داد که موضع ایران مخالفت با هرگونه دخالت نظامی در عراق است. وی خاطرنشان کرد مسوول برقراری امنیت در عراق نیروهای عراقی هستند و باید نیروهای کردستان عراق نیز امنیت را در منطقه خود برقرار کنند. مسجدی افزود: ترکیه باید به مرزهای بین‌المللی خود عقب‌نشینی کند و امنیت عراق توسط خود عراقی‌ها تامین شود.

این اظهارات مسجدی بازتاب گسترده‌ای را در سطح رسانه‌های داخلی و خارجی به همراه داشت و بلافاصله فاتح یلدیز، سفیر ترکیه در بغداد با انتشار پیامی در توئیتر به اظهارات سفیر ایران واکنش نشان داد. سفیر ترکیه در پیام خود نوشت: من فکر می‌کنم آخرین فردی که باید در مورد احترام به مرزهای عراق درس بدهد، سفیر ایران باشد.

در ادامه نیز دولت ترکیه در واکنش به اظهارات مسجدی، محمد فرازمند، سفیر ایران در آنکارا،  را به وزارت امورخارجه ترکیه احضار کرد تا ناخشنودی دولت این کشور از موضع‌گیری سفیر ایران علیه عملیات ارتش ترکیه در عراق به او ابلاغ کند. در همین زمینه خبرگزاری آناتولی مدعی شده است علت این احضار در ارتباط با اظهاراتی درخصوص حملات ارتش ترکیه در شمال عراق است. وزارت‌خارجه ترکیه اعلام کرده که انتظار دارد ایران در مبارزه با تروریسم از آنکارا حمایت کند نه مخالفت.

اما موضوع احضار سفیر تنها مختص به ترکیه نبوده است بلکه ایران نیز دیروز –یک‌شنبه- «دریا اورس» سفیر ترکیه در تهران را در ارتباط با سخنان غیرقابل قبول سلیمان سویلو، وزیر کشور ترکیه درخصوص حضور عناصر پ‌ک‌ک در خاک ایران به وزارت امورخارجه احضار و مراتب اعتراض رسمی تهران به وی ابلاغ کرد. همچنین براساس شنیده‌ها، در جریان این احضار، اظهارات سفیر ترکیه در عراق نیز غیرموجه تلقی و مورد انتقاد قرار گرفته است.

امنیت و حاکمیت عراق؛ اصلی خدشه‌ناپذیر و قابل دفاع برای تهران

هر چند تنش لفظی میان نمایندگان وزارت خارجه ایران و ترکیه را می‌توان در ارتباط با اظهارات ایرج مسجدی، سفیر ایران در بغداد ریشه یابی کرد اما واقعیت امر این است که تهران طی سال‌های گذشته با کنش‌های خود در عرصه مناسبات با دولت عراق، نشان داده که امنیت و حفظ حاکمیت این کشور را همچون اصلی غیر قابل تردید مورد توجه قرار داده است. در این امر هیچ شکی وجود ندارد که اکنون مناسبات میان تهران و بغداد در سطحی استراتژیک و دوستانه دنبال می‌شود که شاید در تاریخ سابقه نداشته است. با این وجود، ایران همواره برای حاکمیت ملی و استقلال کشور عراق احترام کامل قائل بوده و حتی این مساله را در ارتباط با نواحی تحت کنترل کردستان عراق نیز رعایت کرده است.

بنا بر همین ملاحظه توئیت سفیر ترکیه در بغداد، مبنی بر اینکه ایران نمی‌تواند در این زمینه موضع بگیرد، غیر موجه و غیرمنطقی به نظر می‌رسد. زیرا از یک سو، تمامی شواهد نشان‌گر آن هستند که دولت عراق بارها آنکارا را به نقض حاکمیت ملی عراق و انجام حملات متجاوزانه در محدود سرزمینی این کشور محکوم کرده و از سوی دیگر، جمهوری اسلامی ایران، در هیچ مقطع زمانی قدام نظامی غیر قانونی و نامشروعی را در خاک عراق انجام نداده است.

ایران و ترکیه؛ همسایگانی برای همزیستی و نه تنش

با نظر به تمامی جوانب مطرح شده در تنش لفظی اخیر میان دیپلمات‌های دو طرف، نکته قابل توجه این است که دو کشور ایران و ترکیه در مقام دو قدرت بزرگ منطقه‌ای و دو همسایه که تاریخی از مناسبات و همکاری‌های مشترک در زمینه‌های مختلف امنیتی، اقتصادی، فرهنگی و دیپلماتیک را با یکدیگر دارند، از چنان عمقی در مناسبات خود برخوردار هستند که تنش‌های لفظی همانند مورد اخیر، به هیچ عنوان نمی‌تواند زمینه‌ساز تنش جدی میان دو طرف باشد.

واقعیت امر این است که علی‌رغم تفاوت در راهبرد سیاست خارجی دو کشور پیرامون بحران‌های موجود در غرب آسیا، ترکیه و ایران بیش از آن‌که زمینه تنش و اختلاف را با یکدیگر داشته باشند، از پتانسیل همکاری و مصالحه در حوزه‌های مختلف اقتصادی، مبارزه با تروریسم و... برخوردار هستند. در واقع، برخی از کشمکش‌های مقطعی را می‌توان در مقام کشمکش‌های سازنده یا فرصتی برای احیای مناسبات دیپلماتیک دو طرفه مورد ارزیابی قرار داد. لذا تنش لفظی اخر پیرامون نوع حضور و ایفای نقش در کشور عراق، در آینده حتی می‌تواند تحکیم مناسبات دو طرفه میان ایران و ترکیه را به همراه داشته باشد.