نشست شورای حکام؛ خشاب خالی غرب در برابر پیشروی تهران

از روز دوشنبه (اول مارس / 11 اسفند) با حضور ۳۵ کشور عضو این شورا با محوریت رسیدگی به موضوع برجام و برنامه‌ هسته‌ای ایران آغاز به کار کره است. گزارش‌های حاکی از ان است که شورای حکام آژانس در وین، گزارش های مدیرکل درباره افزایش تولید اورانیوم غنی شده و کاستن از همکاری‌های با آژانس را بررسی می‌کنند. این نشست که به صورت مجازی و به اصطلاح پشت درهای بسته برگزار می‌شود، اولین صحنه مواجهه و سنجش اراده دولت بایدن در بحث احیای برجام نیز می‌تواند باشد.

مقامات دولت بایدن طی بیش از 40 روز گذشته بارها از اراده آمریکا برای احیای برجام خبر داده‌اند اما به نظر می‌رسد آغاز این روند، با برداشتن گام اول از سوی تهران یا واشنگتن گره خورده و اکنون ایران بیش از هر زمان دیگری، نشست فصلی جدید شورای حکام را آوردگاهی برای سنجش اراده دولت بایدن در نظر گرفته است. همچنین، شواهد امر حاکی از آن است که کشورهای اروپایی در ادامه رویکرد شیطنت‌آمیز و پرابهام خود بار دیگر نشان دادند که در اراده خود مبنی بر دفاع از توافق هسته‌ای ایران با کشورهای 1+5 صادق نیستند.

دفاع آژانس از توافق موقت با ایران

اولین و شاید ابتدایی‌ترین نکته قابل توجه در نشست فصلی شورای حکام را می‌توان در ارتباط با مواضع رئیس این نهاد پیرامون توافق اخیر با تهران بررسی کرد. بنابر گزارش تارنمای آژانس بین المللی انرژی اتمی، رافائل گروسی بیان داشت: بر اساس تفاهم به دست آمده آژانس قادر خواهد بود کار راستی آزمایی و نظارت بر تعهدات اتمی ایران ذیل برجام را اگر (این تعهدات) از طرف ایران از سرگرفته، شود ادامه دهد.

وی بیان کرد که از آخرین گزارش فصلی آژانس، تاکنون ۱۱ گزارش درباره تحولات فعالیت‌های اتمی در ایران منتشر شده است. گروسی یاد آور شد که ایران ۱۵ فوریه (۲۷ بهمن) اعلام کرد که اقدامات داوطلبانه تحت برجام را از ۲۳ فوریه (۵ اسفند) متوقف خواهد کرد.  مدیرکل آژانس ادعا کرد که قبلا اعلام کرده است، «توقف یا محدود کردن فعالیت‌های نظارتی آژانس در این مقطع، بر توانمندی آژانس برای تهیه گزارش درباره تعهدات اتمی ایران پیامدهای جدی در پی دارد.» 

سخنان گروسی در واقع با قلب واقعیت این حقیقت را نادیده می‌گیرد که اولاً در تمامی گزارش‌های آژانس تاکنون همواره ماهیت مسالمت آمیز برنامه هسته‌ای ایران را تأیید کرده و آژانس نباید بر اساس سوءنیت نسبت به تصمیم تهران برای ایجاد موازنه در تعهدات هسته‌ای در برابر کارشکنی طرف مقابل موضع گیری کند به صورتی که آن را خطرناک جلوه دهد. ثانیاً این واقعیت نیز باید مورد اشاره قرار می‌گرفت که تعهدات فراپادمانی ایران ماهیتی اختیاری و داوطلبانه داشته و تهران هیچگاه تعهات اصلی خود در چارچوب ان پی تی را کنار نگذاشته است.

رفتار پر ابهام تروئیکای اروپایی و تلاش برای جلب رضایت آمریکا

همزمان با آغاز به کار نشست فصلی جدید شورای حکام برخی رسانه‌ها از درخواست آمریکا از اعضای شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در راستای فشار بر ایران برای عمل به تعهدات هسته‌ای خود خبر داده‌اند. در همین زمینه، بلومبرگ به نقل از دو مقام اروپایی نوشته است که آمریکا در یک سند سه صفحه‌ای از یافته‌های آژانس بین المللی انرژی اتمی و کاهش همکاری ایران با آژانس ابراز نگرانی کرده است. این در حالی است که مقامات رسمی آمریکا از جمله سخنگوی وزارت خارجه این کشور تاکنون در این باره اظهار نظر نکرده است.

بر اساس اعلام خبرگزاری روبترز نیز تروئیکای اروپایی شامل کشورهای انگلیس، فرانسه و آلمان بر خلاف اراده دیگر کشورهای اروپایی و اتحادیه اروپا، در حال تلاش برای پیش بردن طرح آمریکا برای ارائه قطعنامه از سوی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در انتقاد از ایران به دلیل کاهش همکاری‌ها هستند.  بر اساس گزارش‌ها، سه کشور اروپایی عضو برجام در نشست فصلی شورای حکام پیش‌نویس یک قطعنامه را در میان اعضا پخش کرده‌اند، که در آن نگرانی شدید نسبت به آنچه کاهش شفافیت از سوی ایران خوانده شده، ابراز و همچنین از ایران خواسته شده اقدامات خود را به عقب برگرداند.

بنابر گزارش‌های تکمیلی یکی از کشورهای اروپایی (احتمالا فرانسه) مسئولیت اصلی صدور قطعنامه و بیانیه ضدایرانی را عهده‌دار شده و تلاش می‌کند تا پایان هفته جاری این موضوع را به تصویب برساند. در همین زمینه، ژان ایو لودریان، وزیر امورخارجه فرانسه دیروز (سه‌شنبه) مدعی شد که در روزهای آتی قطعنامه انتقادی علیه ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به منظور انتقاد از تصمیم ایران برای قطع همکاری با آژانس ارائه خواهد شد.

رویکرد اخیر تروئیکای اروپایی در دو سطح قابل تامل است. اول اینکه کشورهای اروپایی حاضر در نشست‌های منجر به امضای برجام، از همان ابتدای امر تا کنون، بر خلاف ادعاهایشان در دفاع از توافق هسته‌ای صادق نبوده و همواره سیاست یک بام و دو هوا را در پیش گرفته‌اند. این کشورها حتی در ایجاد سازوکار مبادله مالی با ایران تحت عنوان «اینستکس» نیز صادق نیوده و به نوعی تلاش آن‌ها این بوده که از ایران برای باقی ماندن در برجام وقت بخرند. در مقطع کنونی، نیز آن‌ها به همین رویکرد خود ادامه می‌دهند. نکته دوم نیز این است که اروپایی‌ها با توجه به نگرانی از معطوف شدن سیاست خارجی آمریکا به سوی چین و روسیه، در پی آن هستند که به نوعی نگاه دولت بایدن را به سوی خود جلب کنند. در همین راستا، قصد دارند به منطور نشان دادن همراهی خود با واشنگتن حتی از این کشور در بحث تقابل و فشار بر ایران پیشی بگیرند که این خود مجددا نشان دهنده منفعت‌طلبی و عدم صداقت آن‌ها است.

واکنش جدی تهران به هر گونه اقدام نامشروع و صدور قطعنامه ضدایرانی

با وجود تلاش‌های آمریکا و فشار این کشور بر تروئیکای اروپایی برای حمایت از صدور قطعنامه ضد ایرانی، نکته قابل توجه این است که صدور چنین قطعنامه‌ای نه تنها موجب تضعیف مسیر دیپلماسی برای احیای برجام خواهد شد، بلکه می‌تواند عاملی برای واکنش شدید تهران در برابر خواسته‌های غیرمعمول باشد و البته دستان تندروهای داخلی و جریان ضدبرجامی را بیش از بیش باز بگذارد.

در همین راستا شاهد هستیم که محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، هشدار داده است که پیگیری قطعنامه علیه ایران در شورای حکام باعث به هم ریختگی شرایط کنونی می‌شود. وزیر خارجه ایران پس از حضور در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گفته بود، حرکت غلطی را اروپایی‌ها با حمایت از آمریکا در شورای حکام شروع کرده‌اند، فکر می‌کنیم این حرکت باعث به هم ریخته شدن شرایط خواهد شد. به هم ریختگی شرایط کنونی را از طریق سفیر ایران در وین به همه اعضای شورای حکام توضیح داده ایم، امیدواریم عقل غلبه کند و اگر چنین نشود راهکارهایی داریم.

واکنش انتقادی روسیه از تلاش برای صدور قطعنامه علیه ایران در شورای حکام

بر خلاف تلاش‌های تروئیکای اروپایی برای صور قطعنامه ضدایرانی در شورای حکام، کشور روسیه موضع حمایت از ایران را اتخاذ کرده و موضع ضد ایرانی کشورهای فرانسه، انگلستان و آلمان را مورد انتقاد قرار داده است. در همین زمینه، میخائیل اولیانوف نماینده دائم روسیه نزد سازمان های بین المللی در وین امروز (چهارشنبه) با انتشار پیام هایی در حساب کاربری خود از تصمیم تروئیکای اروپا برای ارائه قطعنامه ای انتقادی علیه کشورمان در شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی انتقاد کرد. اولیانوف نوشت: اعضای شورای حکام آژانس در جلسه کنونی خود با یک چالش بزرگ روبرو هستند. آنها واقعاً می توانند به تقویت رژیم منع گسترش سلاح های هسته ای و احیای برجام کمک کنند. آنها در عین حال، می توانند تصمیم بگیرند که با اقدامات سیاسی پرخطر مخالفت نکنند. اعضای شورای حکام باید انتخاب کنند.

وی در پیامی دیگر تصریح کرد: من می توانم با همکاران خود در آژانس بین المللی انرژِ اتمی که مجبورند درباره چگونگی رسیدگی به موضوع ایران در جریان جلسه فعلی شورای حکام تصمیم بگیرند، همدردی کنم. توصیه ما این است؛ اگر آماده نیستید که با یک بحران احتمالی بین المللی مواجه شوید، پس از اقدامات عجولانه پرهیز کنید. بیایید فرصتی برای دیپلماسی فراهم کنیم.

واپسین فرصت برای اثبات راستی‌‌آزمایی بایدن

نشست فصلی جدید شورای حکام، نخستین نشست این نهاد از زمان شروع بکار دولت جدید آمریکا به ریاست جو بایدن محسوب می شود. این نشست که تا پایان هفته ادامه پیدا می‌کند، می‌توان سنگ محکی جدی برای مشخص شدن اراده و خواست دولت بایدن برای اجرای برجام باشد. در حقیقت، وین می‌تواند صحنه راستی آزمایی دولت جدید آمریکا باشد و نشان دهد که دولت بایدن، بر خلاف دوران 4 ساله ترامپ برای دیپلماسی، صلح و مذاکره اراده‌ای جدی دارد.

با وجود تمام بد عهدی‌های آمریکا در بحث برجام و عدم عمل کشورهای اروپایی به وعده‌های خود در قبال ایران، تفاهم اخیر تهران و آژانس بین المللی انرژی اتمی که در جریان سفر اخیر رافائل گروسی مدیرکل آژانس به تهران انجام شد، نشانه ای دیگر از حسن نیت تهران در همکاری سازنده باجامعه جهانی بود و بار دیگر ثابت کرد که تهران در وفای به عهد و عمل به هرگونه تعهد خود در نظام بین‌الملل پایبند است اما اکنون توپ در زمین آمریکا و تروئیکای اروپایی قرار دارد، تا آن‌ها نیز واقعی بودن اراده خود را برای بازگشت به برجام و توافق هسته‌ای اثبات کنند.

در این میان مسئله قابل توجه در تقابل ایران طرف‌های غربی آن است که تهران دوران پیک اصلی تحریم‌های آمریکا و سیاست موسوم به فشار حداکثری را از سر گذرانده و تمامی جامعه جهانی، به‌ویژه سیاست‌مداران آمریکایی نیز به خوبی نسبت به این امر واقف هستند که اعمال فشار بیشتر از شرایط کنونی بر تهران وجود ندارد لذا هر گونه اقدام ضدایرانی، تنها در عرصه تبلیغاتی می‌تواند برای غربی‌ها کارکرد داشته باشد. در مجموع، در وضعیت کنونی این آمریکا و اروپایی‌ها هستند که از روند کنونی متضرر خواهند شد و نه ایران که عملا با مدیریت صحیح اقتصادی و سیاسی اکنون دست برتر را در مذاکرات دارد و قادر است برای طرف‌های دیگر موضوع شرط تعیین کند.