33 سال بعد از قتل عام حلبچه؛ غرب پای ثابت حملات شیمیایی در تاریخ

16 مارس هر سال یادواره‌ حادثه حمله شیمیایی ارتش صدام به شهر حلبچه در کشور عراق است. در سی و سومین سالگرد این حادثه شوم که در سال 1988 توسط جنگنده های عراقی به دستور مستقیم صدام و پسر عمویش مجموعی از گازهای خردل، سارین و اعصاب را برسر مردم بی گناه جلبچه انداختند و منجر به جان باختن 5 هزار نفر شدند، بار دیگر موضوع محکومیت بهره‌گیری از تسلیحات شیمیایی و البته نقش پنهان کشورهای غربی در کانون توجهات قرار گرفته است.

جمهوری اسلامی ایران به رسما هر سال، نمایندگان خود را برای محکومیت این حادثه به شهر حلیچه اعزام کرده و امسال نیز مهدی شوشتری سرکنسول جمهوری اسلامی ایران در سلیمانیه عراق در سی و سومین سالگرد فاجعه شیمیایی حلبچه در راس هیاتی از مسوولان سرکنسولگری با هدف گرامیداشت یاد قربانیان جنایت صدام به این شهر سفر کرده بود. با تمام این اوصاف، 33 سال بعد از این رخداد ضد حقوق بشری، همچنان تهدید کشتار با استفاده از سلاح‌های غیر متعارف و شیمایی، مردمان در جوامع مختلف را تهدید می‌کند و اکنون بیش از هر زمان دیگری رسوایی کشورهای غربی در این موضوع قابل توجه است.

نقش کشورهای غربی در تجهیز صدام به تسلیحات شیمیایی

کشورهای غربی به ویژه ایالات متحده آمریکا و کشورهای اروپایی طی سالیان گذشته همواره در سالروز حمله شیمایی به حلبچه، این رخداد را محکوم می‌کنند اما هیچ‌گاه به این امر اعتراف نمی‌کنند که آن‌ها نقش اصلی را تجهیز رژیم بعث به موشک‌های شیمیایی داشته‌اند که صدام در 16 مارس 1988 آن را بر علیه مردم بی‌گناه حلبچه شلیک کرد.

گزارش‌ها حاکی از آن هستند که سه کشور آمریکا، آلمان و فرانسه، حامیان اصلی تسلیحاتی و شیمیایی صدام در طول 8 سال جنگ علیه ایران بوده‌اند. در این میان، آلمان سهم ویژه‌ای در تجهیز زرادخانه صدام متجاوز داشت و به همراه آمریکا، از بزرگترین تامین کنندگان تسلیحات شیمیایی و بیولوژیک صدام بودند. رژیم صدام در طول جنگ، ۳۵۰۰ بار به ایران حمله شیمیایی کرد که ۳۰ مورد از آن‌ها در مناطق مسکونی بود. این وضعیت در شرایطی است که یک موسسه مرتبط با مسائل نظامی غرب آسیا در پاریس با نام «وزینتال» طی گزارش مبسوطی اعلام کرده که از ۲۰۷ شرکت طرف قرارداد با رژیم صدام برای تسلیح شیمیایی ارتش بعثی عراق، ۸۶ شرکت آلمانی بودند. این آمارها و بسیاری آمارهای منتشر شده دیگر که بعد از سقوط رژیم بعث و بازدید از پایگاههای ساخت تسلیحات شیمیایی سابق منتشر شده است، به وضوح نقش کشورهای اروپایی و آمریکا را در همدستی  با جنایت حلبچه و دیگر جنایت‌های رژیم بعث اثبات می‌کند.

سابقه استفاده آمریکا و کشورهای غربی از تسلیحات شیمیایی

دفاع آمریکا و کشورهای اروپایی از حقوق بشر و ادعای آن‌ها برای منع استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی و شیمیایی در شرایطی است که تمامی اسناد تاریخی این مساله را اثبات می‌کنند که مهم‌ترین استفاده کنندگان از این تسلیحات خود این کشورهای مدعی حقوق بشر بوده‌اند.

نخستین بار سلاح شیمیایی در جنگ جهانی اول به کار گرفته شد و پس از آن نیز در جنگ جهانی دوم و جنگ ویتنام علیه مردم این کشور از سوی آمریکا به کار برده شد. همچنین، نام آمریکا با عنوان شرم‌آورِ تنها استفاده کننده از سلاح اتمی در تاریخ ثبت شده است و اما در سال‌های بعد از جنگ جهانی دوم نیز رویکرد شوم این کشور در استفاده از تسلیحات شیمیایی معطوف به سابقه است.

آمریکا از کارنامه سیاهی در استفاده از سلاح های کشتار جمعی دارد و هیچگاه نیز خود را متعهد به عدم استفاده از سلاح های کشتار جمعی نکرده است. نمود بارز این موضوع را می‌توان در جنایات آمریکا در جریان جنگ ویتنام مشاهده کرد. بنابر بر گزارش‌های منتشر شده  که الیته دولت آمریکا از روی اجبار نیز به صحت آن‌ها اعتراف کرده، ارتش آمریکا در جنگ ویتنام از سال ۱۹۶۱ تا ۱۹۷۱ برای از بین بردن جنگل های پناهگاه نیروهای نظامی موسوم به «ویت کنگ»از عامل نارنجی استفاده کرده . با این سلاح شیمایی و بیش از ۱میلیون نفر را به کشتن داده است.  افزون بر ویتنام، در هزاره جدید (2000) نیز با وجود آنکه دولت آمریکا مدعی پایبندی به معاهده منع سلاح های شیمیایی است اما روزنامه دانمارکی "اینفورمیشن" در گزارشی فاش کرد: اسناد ارتش افغانستان نشان می دهد نیروهای خارجی تحت رهبری آمریکا از بمبهای فسفری سفید در نواحی پرجمعیت افغانستان استفاده کرده‌اند.

علاوه بر پیشینه و سوابق منفی آمریکا در زمینه استفاده از تسلیحات شیمیایی، توجه به این مساله نیز ضروری است که همچنان آمریکا و کشورهای اروپایی منبع اصلی نگهدارنده این تسلیحات در سطح جهانی هستند. در واقع، تلاش غیرقانونی و نامشروع این کشور برای حفظ بخش کیفی ذخائر سلاح های شیمیایی خود، به عنوان منبع تهدید و خطر علیه صلح و امنیت جهانی تلقی می شود و غیرقابل چشم پوشی است که موجب نگرانی جدی است.

معیارهای دوگانه غرب درباره سلاح‌های شیمیایی

در بُعدی دیگر، یکی از نکات قابل توجه پیرامون نوع تعامل، مشارکت و موضع‌گیری کشورهای غربی به رهبری واشنگتن در قبال تسلیحات شیمیایی می‌توان به بهره‌برداری پنهان از بهانه استفاده از سلاح شیمیایی برای پیشبرد نقشه‌ها و طرح‌های خود در قبال بازیگران رقیب اشاره کرد. آمریکا و اروپا طی دهه‌های متمادی همواره بازیگران مخالف یا رقیب خود را به بهانه بهره‌گیری از تسلیحات شیمایی مورد تحریم و حتی مورد حمله نظامی قرار داده‌اند که نمود بارز آن در بهره‌گیری از این بهانه برای حمله آمریکا به عراق در سال 2003 قابل مشاهده است.

طی یک دهه اخیر نیز کشور سوریه نمونه دیگر طراحی سناریوهای ساختگی علیه حکومت بشار اسد، نمود بارز ایفای نقش پنهان کشورهای غربی برای بهره‌برداری از موضوع تسلیحات شیمیایی است. در سوریه در سال‌های ابتدایی آغاز بحران، پس از وقوع یک حمله شیمیایی به غوطه شرقی دمشق کشورهای اروپایی و آمریکا بدون ارائه اسناد و مدارک فوراً با تبلیغات رسانه ای سنگین دولت سوریه را متهم به استفاده از این سلاح ها کردند.  در پی طرح این ادعاها حتی دولت سوریه برای رفع بهانه‌گیری‌ها دروغین، در ۱۴ اکتبر ۲۰۱۳ به طور رسمی به عضویت کنوانسیون منع سلاح‌های شیمیایی درآمده و بازرسان سازمان منع سلاح‌های شیمیایی با همکاری سازمان ملل از ۱۶ اکتبر ۲۰۱۳ اقدامات کاملی را برای از بین بردن این تسلیحات انجام دادند اما نکته این بود که سناریوپردازی‌های دروغین غرب علیه دولت بشار اشد همچنان ادامه پیدا کرد.

آن‌ها برای جلوگیری از شکست تروریست و ممانعت از پیروزهای ارتش سوریه، در چند مقطع مختلف دیگر ادعاهایی را مبنی بر استفاده حکومت بشار اسد از سلاح‌های شیمایی علیه تروریست‌ها را مطرح کردند و حتی از این ابزار به عنوان بهانه‌ای برای حمله به مواضع ارتش سوریه بهره گرفتند تا از این طریق جایگاه گروههای تحت حمایت خود را تقویت کنند. برای نمونه، در آوریل 2017 آمریکایی‌ها مدعی استفاده بشار اسد از سلاح شیمیایی در منطقه خان شیخون در استان ادلب شده بودند که در آن مقطع تحت کنترل نیروهای تحریر الشام بود. همین بهانه واهی موجی شده که ارتش ایالات متحده آمریکا در 7 آوریل 2017 (18 فروردین 1398) با ۵۹ موشک «تام هاوک» پایگاه هوایی الشعیرات سوریه را مورد حمله قرار داد.

همچنین، در یک سناریوی از پیش طراحی شده دیگر در آوریل 2018 یک بمباران شیمیایی دیگر در شهرک دوما در غوطه شرقی دمشق رخ داد که طی آن دستکم ۴۰ تن کشته‌ شدند؛ همین بهانه‌گیر دروغین موجب شد که دولت آمریکا با همراهی فرانسه و بریتانیا اهدافی متعلق به دولت سوریه شامل یک مرکز تحقیقاتی در حاشیه‌ی دمشق و دو هدف دیگر در استان حمص را بمباران کردند. حتی بار دیگر، مایک پومپئو، وزیر خارجه ایالات متحده در دولت ترامپ  در ۱۹ مه 2019 (۲۹ اردیبهشت 1398)  مدعی شد که دمشق در استان لاذقیه، از سلاح شیمیایی گاز کلر استفاده کرده است که دولت سوریه بلافاصله این ادعا را «دروغی بزرگ» خطاب کرد.

حتی در شرایط کنونی که دولت دمشق در مسیر تکمیل حلقه حاکمیت خود برا تمام مناطق سرزمینی کشور است، همچنان حکومت نسبت به طراحی سناریوی ساختگی دیگری در استان ادلب نگران است. بدین شرح که احتمالا تشکیلات تروریستی با نام‌های جبهه النصره، داعش یا کلاه سفیدها برای اقدامات تحریک‌آمیز جدیدی قصد دارند با استفاده از سلاح‌های شیمیایی در استان ادلب، بار دیگر دمشق را در کانون اتهام قرار دهند و از این طریق روند عملیات دولتی برای آزادسازی این استان را مختل نمایند.

در سطحی دیگر، کشورهای غربی به رهبری آمریکا معیارهای دوگانه‌ای برای محکوم کردن بحث استفاده از تسلیحات نامتعارف دارند. آ‌ن‌ها علاوه بر طراحی سناریوهای ساختگی، در بسیاری موارد از کشورها یا بازیگران تحت حمایت خود که از تسلیحات شیمایی یا سلاح‌های غیرمتعارف استفاده کنند، چشم‌پوشی کرده و حتی به گزارش‌های منتشر شده از سوی نهادهای تحت حمایت و تاسیس خود نیز اعتنایی ندارند. نماد بارز این موضوع را می‌توان در قالب سکوت آن‌ها در برابر جنایات رژیم سعودی علیه مردم بی‌گناه یمن مشاهده کرد.

بر اساس گزارش‌های متعدد بین‌المللی از جمله گزارش‌های منتشر شده از سوی سازمان دیدبان حقوق بشر، عربستان در این جنگ از سلاح‌های حاوی اورانیوم و فسفر سفید و بمب‌های ایجاد کننده خلأ و بمب‌های خوشه‌ای ضد غیرنظامیان بی‌پناه یمن که تمام آنها زنان و کودکان هستند، استفاده می‌کند. ریاض با استفاده مفرط از تسلیحات غیرمتعارف، پروتکل ژنو در خصوص منع استفاده از گازهای سمی که در سال 1925 به امضا رسیده را نیز نقض کرده است. اقدامات عربستان در یمن همچنین ناقض توافقنامه منع استفاده از تسلیحات شیمیایی و توافق اسلو برای منع استفاده از برخی تسلیحات به شمار می‌رود. این امر به وضوح نشان‌گر معیارهای دوگانه غربی‌ها در بحث محکوم کردن و مواجه با تسلیحات شیمایی می‌باشد.