تغییر جهت 180 درجه ای آمریکا برای توافق با ایران چگونه رخ داد؟

حدود سه ماه پیش، وقتی که دولت تازه کار «جو بایدن» مواضع و رویکردهای خود را در برابر برجام و موضوع هسته‌ای ایران تشریح کرد، همه شواهد حاکی از سرسختی بسیار زیاد دولت دموکرات آمریکا در قبال توافق هسته ای با ایران بود. دولت دموکراتی که یکی از شعارهای خود را بازگشت به برجام اعلام کرده بود، حال پس  از ورود به کاخ سفید از شرط و شروط های دست و پاگیر برای بازگشت به توافق هسته ای با ایران سخن می گفت.

حتی در آن زمان، پایگاه آکسیوس گزارش داد که دولت بایدن در نظر دارد گروهی کاردان و سرسخت را برای مذاکرات جدید با ایران تشکیل دهد و این تیم قرار نیست که به آسانی بازگشت به برجام را در نظر داشته باشند. پس از آن بایدن در مصاحبه با شبکه تلویزیونی «سی‌بی‌اس» مدعی شد: ایالات متحده برای آغاز دوباره مذاکرات تحریم‌ها را بر نخواهد داشت!

همزمان با مواضع سرسخت دولت بایدن و اعلام شرط و شروط های جدید برای بازگشت به برجام، در مجلس شورای اسلامی ایران نیز قانونی درباره الزام به افزایش سطح و درصد غنی سازی اورانیوم به تصویب رسید و دولت مکلف به اجرای آن شد.

این قانون تا نیمه اسفندماه سال گذشته زمان لغو تحریم ها را تعیین کرده بود و با توجه به عدم لغو تحریم های آمریکا، افزایش سطح غنی سازی در ایران نیز در دستورکار قرار گرفت. از این زمان ما شاهد تغییر و تحولاتی در مواضع کشورهای غربی و آمریکا در ارتباط با برجام بودیم و حتی فرانسه که بر لزوم حضور برخی کشورهای خارج از 5+1 در مذاکرات برجام تاکید داشت، از آغاز گفتگوی اعضای برجام برای بازگشت آمریکا به توافق خبر داد. بر همین اساس نیز اتحادیه اروپا بیانیه ای منتشر و اعلام کرد که نمایندگان چین، فرانسه، آلمان، روسیه و بریتانیا و ایران از طریق ویدیوکنفرانس گفت و گو و شرکت کنندگان در این نشست درباره بازگشت احتمالی ایالات متحده به برجام و تضمین اجرای کامل و موثر این توافق نامه از سوی همه اعضا مذاکره خواهند کرد.

هم زمان، خبرگزاری رویترز نیز به نقل از منابع دیپلماتیک از مذاکرات ایران با انگلیس، فرانسه و آلمان در خبر داد و به گفته یکی از دیپلمات هایی که با رویترز صحبت کرده است، در این مذاکرات درباره طرح پیشنهادی ایران صحبت شده است.

این مواضع و شرایط از ابتدای فرودین ماه امسال از تغییر 180 درجه ای طرف های غربی و آمریکا در برابر موضوع هسته ای حکایت داشت. براین اساس چند موضوع اساسی را در تغییر مواضع غرب در برابر بازگشت به برجام می توان در نظر گرفت:

ایران طی حدود چهل سال گذشته پس از انقلاب اسلامی همواره در معرض شدیدترین تحریم های کشورهای غربی و آمریکا قرار داشته است و اوج فشارهای غرب و تحریم علیه ایران را در دوره دولت ترامپ با عنوان سیاست فشارحداکثری به ایران می توان مشاهده کرد. با وجود فشارهای زیادی که تحریم ها تا کنون بر ایران وارد ساخته، اما این تحریم ها هیچ گاه نتوانسته تاثیری بر تغییر مواضع انقلابی جمهوری اسلامی ایران داشته باشد و تهران همواره سیاست ثابت و مشخصی در برابر رفتار خصمانه آمریکا و غرب داشته است.

در واقع حتی در دوران فشارحداکثری ترامپ نیز تحریم ها برای تغییر رفتار ایران بی اثر بوده اند و حتی مقامات غربی و آمریکایی دولت بایدن نیز بارها به صراحت به عدم تاثیر تحریم ها بر تغییر رفتار ایران اذعان کرده اند.

از سوی دیگر توافقات بین المللی جدید ایران با دیگر کشورها بویژه چین و روسیه، کشورهای غربی و آمریکا را به این نتیجه رسانده است که ائتلاف غیرغربی و حضور فعال ایران در بازار اقتصادی و تجاری آسیای مرکزی در عمل به معنای عدم تاثیر تحریم ها بر اقتصاد ایران است و اگر در حال حاضر رهبران واشنگتن به بهانه رفع تحریم ها با مقامات تهران وارد مذاکره و گفتگو نشوند، در آینده فرصت و زمان لازم را از دست خواهند داد. از همین رو غرب در تلاش است تا پیش از آن که عدم تاثیر تحریم ها علیه تهران بیش از گذشته خود را نشان دهد، از در گفتگو و مذاکره با ایران درآید و از فرصت کم و محدود فعلی استفاده کند.

در حال حاضر افکار عمومی جهانی این موضوع را درک کرده که در جریان توافق هسته ای، این طرف آمریکایی و غربی بود که نتوانست به تعهدات خود در یک توافق بین المللی چند جانبه پای بند باشد و از همین رو ایران برنامه هسته ای خود را با مشروعیت بیشتری به پیش خواهد برد و از همین رو با توجه به عدم همراهی افکارعمومی جهانی با رویکرد آمریکا در خروج از توافق هسته ای با ایران، حال مقامات دولت بایدن در تلاش برای دستیابی به همان توافق قبلی برجام با ایران و جلوگیری از افزایش غنی سازی صلح  آمیز ایران هستند.

همزمان مجموعه تحولاتی که طی ماه های گذشته و حتی سال گذشته در جریان اقدام تروریستی آمریکا در به شهادت رساندن سردار سلیمانی و پس  از آن شهادت دانشمند هسته ای ایران رخ داد، ثابت کرد که آمریکا و کشورهای غربی تا چه حد در تلاش برای مانع تراشی و خصومت با ایران هستند. مجموع این تحولات از سوی دیگر انسجام داخلی در ایران در برابر توطئه های غرب را تقویت کرد و باعث شد تا افکارعمومی داخلی در ایران در همصدایی و اتحاد مثال زدنی خواستار ایستادگی در برابر زیاده خواهی کشورهای متخاصم غربی باشند و از همین رو نیز حال آمریکا با وجود فشارهای پیشین و تلاش برای مقابله با ایران، حال در تغییر جهت قابل توجهی از آمادگی برای گفتگو در چارچوب برجام و بازگشت به توافق هسته ای خبر داده است، چون واشنگتن از این موضوع باخبر است که در ایران انسجام هماهنگی وجود دارد که به آسانی قابل چشم پوشی نیست.