روابط ایران و حماس
- محمد محسن فایضی
شنبه ۲۹ تیر هیاتی از حماس به سرپرستی عاروری وارد تهران شد. سخنان هنیه پیش از ورود هیات حماس به تهران اهمیت این سفر را دو چندان کرد. هنیه در گفتگویی گفت منتظر تحقق نتایج مهمی در جریان این سفر هستیم. سخنان هنیه و دیدار رهبر انقلاب با هیات حماس به‌خوبی نشان داد که تهران و حماس گام نهایی در ترمیم روابط را برداشته‌اند.
روابط ایران و حماس با شروع بحران‌های سوریه و خروج حماس از این کشور رو به تیرگی رفت. به گونه‌ای که پس از بحران سوریه تنها یک دیدار رسمی میان رهبران حماس و رهبر انقلاب در سال ۹۰ انجام شد و پس از آن روابط دچار چالش‌های فراوانی شد. این دیدار سال ۹۰ با توجه به آغاز بحران سوریه و خروج حماس از دمشق و اتخاذ مواضعی ضد بشار اسد بسیار مورد توجه قرار گرفت. اسماعیل هنیه روز قبل از این دیدار، سخنران ویژه مراسم ۲۲ بهمن در تهران بود. در آن دیدار امام خامنه‌ای در مورد سازش و هر اقدام تضعیف‌کننده مقاومت هشدار دادند: «باید همواره مراقب نفوذ عناصر سازشکار به کالبد مقاومت بود زیرا بروز بیماری، تدریجی است. ما در ایستادگی شما و بسیاری از برادران مقاومت تردید نداریم و مردم نیز از مقاومت فلسطین انتظاری جز ایستادگی ندارند.»
ترمیم گام به گام
با تغییر مسیر بحران سوریه، تغییر سران حماس و بازگشت شخصیت‌های چون هنیه، سنوار و عاروری به راس حماس از اردیبهشت 96 ترمیم روابط میان حماس و جریان‌های مقاومت آغاز شد.
گام اول
شروع این روند به سفر هیاتی از حماس به تهران بر می‌گردد. روز جمعه ۲۸ مهرماه ۹۶ هیاتی از جنبش حماس وارد تهران شد. اعضای هیأت عالیرتبه جنبش حماس به ریاست صالح عاروری نائب رئیس این جنبش عبارت بودند از: عزت رشق، محمد نصر، اسامه حمدان، زاهر جبارین و سامی ابوزهری.
تماس و پیام‌های اخیر میان حماس و حزب‌الله را در سال ۹۶ نشان دهنده حاشیه‌هایی مهم‌تر از متن در ترمیم روابط غزه و تهران بود. دومین اقدام که از آن حتی تعبیر به آشتی و ترمیم روابط میان مقاومت لبنان و غزه می‌شود، درست به فاصله یک روز از حمله رژیم صهیونیستی به تونل‌های غزه در ۱۰ آبان ۹۶ رخ داد؛ عاروری معاون هنیه در بیروت با سید حسن نصرالله دیدار می‌کند، دیداری که نشان دهنده تعمیق روابط حماس و حزب‌الله پس از بحران سوریه و برطرف نمودن تنش‌ها با تغییر کادر رهبری حماس است. همچنین اسماعیل هنیه همان روز در ویدئو کنفرانس خود با کنفرانس اتحادیه علمای مقاومت با دادن لقب «پایتخت مقاومت» به بیروت نشان داد که قصد حماس برای جبران تنش‌های میان دو گروه مقاومت طی سال‌های بحران سوریه بسیار جدی است. چند ساعت پس از سخنرانی هنیه در کنفرانس بیروت که حزب‌الله از برگزارکنندگان اصلی آن بود، سید حسن نصرالله طی تماسی با هنیه شهادت ۵ تن از نیروهای القسام را تسلیت گفت.
گام دوم
گام دوم در ابتدای سال ۹۷ رخ داد. چهارشنبه 15 فروردین 97، رهبر انقلاب در پیامی پاسخ نامه اسماعیل هنیه به ایشان را دادند. ایشان در این نامه نکات، توصیه و هشدارهایی را خطاب به حماس، گروههای مقاومت فلسطین و مسلمانان داشتند.
در روزهای پایانی دی‌ماه ۹۶ اسماعیل هنیه رهبر جنبش حماس به رهبر انقلاب نامه‌ای ارسال کرد که بسیاری از تحلیل گران این نامه را جزئی از مسیر بهبود روابط حماس و ایران پس از تغییر رویه این جنبش با تیم جدید رهبری نامیدند. هنیه، سنوار، عاروری و ... بخشی از رهبران جدید حماس هستند که از اردیبهشت سال ۹۶ سکان جدید هدایت جنبش حماس را برعهده دارند و تلاش‌های بسیاری برای بهبود روابط با ایران و تغییر برخی سیاست‌های این جنبش انجام داده‌اند.
گام سوم و نهایی
از دو روز گذشته (شنبه ۲۹ تیر) هیاتی به سرپرستی عاروری نایب‌رئیس دفتر سیاسی جنبش مقاومت اسلامی فلسطین وارد تهران شدند. سخنان هنیه پیش از ورود هیات به تهران اهمیت این سفر را دو چندان کرد. اسماعیل هنیه در گفتگویی با رسانه‌های ترک از طریق ویدیو گفت منتظر تحقق نتایج مهمی در جریان این سفر هستیم. همچنین هنیه تأکید کرد که حماس هرگز در امور داخلی سوریه دخالتی نکرده و نخواهد کرد و امیدوار است که این کشور هرچه زودتر به کشوری قدرتمند تبدیل‌شده و توانایی خود را بازیابد.
سخنان هنیه و دیدار رهبر انقلاب با هیات حماس به‌خوبی نشان داد که تهران و حماس گام نهایی در ترمیم روابط را برداشته‌اند. پذیرش هیاتی از حماس از سوی رهبری می‌تواند گام نهایی در روابط سیاسی دانست.
معامله قرن؛ طرحی برای از بین بردن هویت فلسطینی
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار هیئتی عالیرتبه از جنبش حماس، قضیه فلسطین را قضیه اول و مهمترین مسئله دنیای اسلام دانستند و با تمجید از ایستادگی و مقاومت شگفت‌آور مردم فلسطین و گروههای مقاومت از جمله حماس، تأکید کردند: پیروزی بدون مقاومت و مبارزه به دست نمی آید و ما براساس وعده تخلف ناپذیر الهی معتقدیم که موضوع فلسطین قطعاً به نفع مردم فلسطین و دنیای اسلام، تمام خواهد شد.
در ابتدای این دیدار آقای صالح العاروری نایب رئیس دفتر سیاسی حماس نامه آقای اسماعیل هنیه رئیس دفتر سیاسی حماس را تقدیم رهبر انقلاب کرد.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با قدردانی از مواضع بسیار خوب و مهم آقای اسماعیل هنیه در این نامه، گفتند: حماس در قلب حرکت فلسطین قرار دارد همانگونه که فلسطین در قلب حرکت دنیای اسلام قرار گرفته است.
رهبر انقلاب اسلامی با اشاره به طرح خیانت آمیز «معامله قرن» تأکید کردند: هدف از این توطئه خطرناک، از بین بردن هویت فلسطینی در میان آحاد مردم و جوانان فلسطینی است که باید با همین نقطه اصلی، مقابله کرد و نگذاشت که آنها با استفاده از پول، هویت فلسطینی را از بین ببرند.
سخنان رهبر انقلاب نشان دهنده بازگشت روابط ایران و حماس به عالی ترین سطح خود پیش از بحران سوریه است.
آنچه باید توجه داشت
اکنون که روابط ایران و حزب‌الله با جنبش مقاومت فلسطین، حماس در حال بهبود و ترمیم است، لازم است برای تحکیم این روابط مراقبت‌هایی انجام شود.
لزوم فهم تحولات منطقه‌ای، معامله قرن و جایابی نقش حماس در این تحولات، فهم زبان و فن‌های جدید حماس؛ از سند سیاسی جدید تا دولت آشتی ملی و کنترل افکار عمومی ایران و تفهیم صحیح وضعیت حماس و نوار غزه به جامعه داخلی و همچنین عبرت گیری حماس از گذشته‌ی خود و عدم ورود به اختلافات میان کشورهای اسلامی و عربی و یا اختلافات داخلی کشورها و یا اختلافات قومی و مذهبی مؤلفه‌هایی است که به باور نگارنده کمک شایانی به تحکیم روابط ایران و جریان مقاومت فلسطین خواهد نمود.
اکنون یکی از موضوعات مهم، لزوم توجه به افکار عمومی داخلی ایران نسبت به حماس و فلسطین است. طی سال‌های بحران سوریه بارها در میان رسانه‌های عمومی و حزب الهی حملات مختلفی در قالب‌های گوناگونی به جنبش حماس صورت گرفت. اکنون تصور بخشی از افکار عمومی از حماس بعضاً مترادف با «خائن»، «سازشکار»، «ضد ایرانی» و … است که یک مانع در روابط حماس و ایران خواهد بود. برجسته‌سازی مقاومت و مبارزه با رژیم صهیونیستی و تغییر رویکرد رهبران حماس که تا حدی عملی شده است، می‌تواند این چالش را تا حد زیادی برطرف نماید.
یکی از مباحث مهم مطرح شده از سوی رهبر انقلاب در دیدار با هیات حماس تاکید بر داشتن برنامه برای افکار عمومی است.حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با تأکید بر اینکه مقابله با این طراحی نیازمند کارهای تبلیغاتی و فرهنگی و فکری است، افزودند: یک راه دیگر مقابله با این توطئه این است که مردم فلسطین، احساس پیشرفت کنند که این موضوع تا بحال به لطف خداوند اتفاق افتاده است.
اجتماعی سازی مسئله فلسطین در جامعه ایرانی می‌تواند راه‌حل گام نهایی در ترمیم روابط باشد.