طرح امنیتی هرمز می‌تواند باب گفتگو میان ایران وعربستان را باز کند

«شیرین هانتر» عضو شورای روابط خارجی آمریکا و استاد دانشگاه جورج تاون در مصاحبه‌ای که به تازگی با مرکز عربیِ پژوهش و مطالعات سیاسی قطر داشته به بررسی رابطه ایران-عربستان پرداخته است.

به گفته وی، رابطه ایران و کشورهای عرب متاثر از فاکتورهای مختلفی است که برخی از آنها از اهمیت بیشتری برخوردار است که از آن میان می‌توان به اختلافات نژادی-قومی، رقابت های فرهنگی، اختلافات ایدئولوژیک و نوع نگاه به جهان اشاره کرد.

نکته آنجاست که این اختلافات در نوع ائتلاف های بین المللی که هر  یک از  طرفین می سازد نیز موثر است.

هانتر می‌افزاید: در دهه های ۴۰ و ۵۰ میلادی، هم ایران و هم اعراب روند ملت سازی در معنای مدرن را تجربه کردند که شامل توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی هم بود. نتیجه این اقدام، قدرت‌یابی ملیت گرایی و در عین حال پیدایش ایده های انقلابی بود. در دهه های ۵۰ و ۶۰، جهان عرب موج هایی از انقلاب عربی و جنبش های رادیکال را تجربه کرد که مثال هایی از آن را در مصر سوریه، عراق و بعدها لیبی شاهد بودیم. انقلاب ایران هم درست زمانی اتفاق افتاد که جهان عرب در حال گذر از  این دوره انقلابی بود. به همین ترتیب هم چرخه تنش میان ایران و برخی کشورهای عرب تداوم یافت و این بار نوبت ایران بود که یک کشور انقلابی باشد و این برای شماری از کشورهای عرب چالش امنیتی و ایدئولوژیکی تلقی می شد.

هانتر در ارزیابی طرح پیشنهادی ایران برای تامین امنیت هرمز و چشم‌انداز آینده این کشور با توجه به کرونا و سقوط بهای نفت، می‌افزاید: توجه داشته باشید که پیشنهادهای زیادی برای مدل امنیتی خلیج فارس مطرح بود و حتی پیش از انقلاب نیز وقتی صحبت از عقب نشینی انگلیس از شرق کانال سوئز بود، ایران طرح‌هایی برای امنیت منطقه پیشنهاد داد. اما آن زمان نه دولت های منطقه ای و نه قدرت های جهانی خواهان تحقق چنین چیزی بودند.

استاد دانشگاه جورج تاون در توضیح نگرانی‌های کشورهای عرب افزود: اغلب آنها در مقایسه با ایران کوچک و کم جمعیت هستند و از آنچه ایران به عنوان یک قدرت بزرگ می تواند انجام دهد بیم دارند. به همین خاطر همواره این احساس را داشته اند که در هر گونه توافق امنیتی باید طرفین دیگری هم حضور داشته باشند تا قدرت ایران را متوازن کنند- امری که ایران با آن مخالف است. با این وجود، فکر می کنم طرح هرمز که توسط ایران ارائه شده نقطه آغاز خوبی است و می تواند باب گفتگو برای طرح صادقانه دغدغه ها را باز کند.

هانتر در پاسخ به اینکه چرا هیچ وساطتی میان تهران-ریاض انجام نشده و آیا امکان نزدیکی آنها وجود دارد؛ می‌گوید: به عنوان ۲ قدرت بزرگ منطقه که به دنبال رهبری جهان اسلام نیز هستند -حال آنکه عربستان سودای رهبری جهان عرب را هم دارد- همیشه درجه ای از رقابت بین ایران و عربستان وجود داشته است. حتی در اتحادیه اروپا هم شاهد سطحی از رقابت بین فرانسه و آلمان هستیم. اما آنچه رقابت را خطرناک می کند تلاش برای تضعیف دیگری است. بخشی از تنش های اخیر محصول سیاست های بن سلمان است. در این میان، آمریکا و به ویژه اسرائیل هم همیشه خواهان تنش میان ایران و عربستان بوده اند. حتی در ۲۰۰۳ سیاست آمریکا تشدید تنش میان این دو و حتی بین فرقه های سنی و شیعه بود با این ارزیابی اشتباه که تضعیف رابطه آنها به تحکیم رابطه اعراب و اسرائیل منجر می شود.

هانتر درباره قدم های محسوسی که همه طرفین می توانند برای بهبود روابط ایران-عربستان بردارند؛ افزود: ایران بارها درباره بهبود روابط صحبت کرده است. طرف مقابل هم باید دست از حمایت گروه های جدایی طلب ایران بردارد. باید به جای متهم کردن یکدیگر، باب گفتگو را باز کنند. گفتگو ‌در جهان اسلام مهمتر از گفتگوی اسلام با دیگر ادیان است. باید پذیرفت که سیاست های قدیمی رقابت و تلاش برای تبدیل به هژمونی کارآمد نیست و اینکه همکاری و گفتگو به تدریج خاطرات تلخ گذشته را از یاد می برد.