گزارش خانم کالامار... بایدها و نبایدها!
چندی پیش گزارشگر ویژه اعدام‌های فراقضایی شورای حقوق بشر سازمان ملل، ترور شهید قاسم سلیمانی در فرودگاه بغداد که توسط آمریکاییها صورت گرفت را مخالف قوانین و حقوق بین الملل دانست. این مسئله می توانست به ایران در پیگیری شکایت از عاملان ترور این سردار ایرانی کمک کند اما به نظر می رسد هنوز هیچ اقدامی در این خصوص صورت نگرفته است.
خانم انیس کالامار گزارشگر ویژه اعدام‌های فراقضایی شورای حقوق بشر سازمان ملل، یک بانوی فرانسوی و شاغل در دانشگاه کلمبیای آمریکا است و نام او پیش از این در ماجرای قتل خاشقجی بر سر زبان‌ها افتاد. او هفته گذشته، گزارش رسمی خود در خصوص «پهپادها، ترور هدفمند و نقض حقوق بین‌الملل» را منتشر کرد که موضوع ترور شهید قاسم سلیمانی در ضمیمه آن به عنوان یک مورد عینی در 18 صفحه مورد تحلیل قرار گرفت. به طور کلی می‌توان گزارش را در یک جمله خلاصه کرد و آن اینکه «کشتن سردار قاسم سلیمانی توسط ایالات متحده آمریکا نقض قوانین بین‌المللی بود.» اقدامی که بلافاصله مورد اعتراض مسئولان آمریکایی قرار گرفت و البته تا زمان نگارش این یادداشت یعنی 6 روز پس از انتشار گزارش، هیچ موضع رسمی از سوی مقامات ایرانی اعلام نشده است.
در داخل، غالب اساتید حقوق بین‌الملل با ملیت «ایرانی»، عدم امکان پیگیری حقوقی ترور هدفمند شهید سلیمانی را استدلال می‌کردند و با ادبیاتی ناخوشایند می‌گفتند که ایران هیچ کاری نمی‌تواند بکند.
رسانه‌های ایرانی هم صرفاً به خبر انتشار این گزارش پرداختند. اما رسانه‌ای خارج از ایران – رسانه‌ای از دوستداران حاج قاسم سلیمانی (شبکه المیادین) - توانست در یک گفتگوی تفصیلی در فاصله دو روز از انتشار گزارش، یک مصاحبه نیمه تفصیلی با ایشان ترتیب بدهد و گزاره‌های خوبی را از زبان او بیرون بکشد. فارغ از محتوای این مصاحبه، بیش از هر چیز، انفعال رسانه‌های ایرانی همگام با انفعال مقامات ایرانی در بیان مواضع تأییدی و تأکید بر نقاط کلیدی این گزارش و حتی تقدیر از شجاعت این گزارشگر به چشم می‌خورد.
این موضوع زمانی اهمیت پیدا می‌کند که بدانید در داخل، غالب اساتید حقوق بین‌الملل با ملیت «ایرانی» در دانشگاه‌های ایران و متأسفانه کارشناسان و مدیران برخی نهادهای متولی امر، عدم امکان پیگیری حقوقی ترور هدفمند شهید سلیمانی را استدلال می‌کردند و با ادبیاتی ناخوشایند می‌گفتند که ایران هیچ کاری نمی‌تواند بکند و آمریکا بلد است چگونه کارش را انجام دهد و همه جوانب کار خود را دیده است.
حدود نیمی از 30 دقیقه مصاحبه خانم کالامار با شبکه المیادین به رد استدلالات و ادعاهای آمریکا ذیل عنوان دفاع مشروع و ماده (51) منشور ملل متحد و همچنین عدم اعتبار استدلال ایالات متحده در اعلان تروریستی بودن سپاه قدس در حقوق بین‌الملل و همچنین خطر ترور مقامات عالی کشورها در صورت پذیرش رویه بدعت‌آمیز آمریکا در قضیه ترور شهید سلیمانی گذشت. خطری که بیان شد می‌توانست موجب اقدام انتقام‌آمیز ایران شود و شروعی برای جنگ یا جنگ‌های مخاصمه‌آمیز دیگر شود.
من به عنوان یک گزارشگر ویژه وظیفه دارم در مقابل این اقدام سکوت نکنم، نترسم و شجاع باشم و مانع چنین رویه‌هایی در فضای بین‌الملل بشوم. من قدم اول را برداشتم و در صلاحیتم نیست مجازات تعیین بکنم.
بخش مهم دیگری از صحبت‌های خانم گزارشگر این بود که من این گزارش را برای دفاع از ایران ننوشتم و من خواستم به جامعه جهانی تأکید کنم که این رویه جدید کشورها در استفاده از پهپادهای هوایی در ترور هدفمند افراد و خصوصاً مقامات عالی کشورها غیر از آنکه می‌تواند منجر به ایجاد جنگ شود، تضییع حقوق ملت عراق بود که داشت قربانی دعوای نیابتی ایران و آمریکا می‌شد. هر چند که خانم گزارشگر فراموش کرده است که اولاً عراق خود نیز قربانی این ترور بود و ابومهندس حداقل به عنوان یک شهروند، شهید این ترور بود؛ ثانیاً حضور فرمانده نظامی ایران به دعوت مقامات رسمی عراق و همچنین اقدام متقابل ایران در عین‌الاسد با هماهنگی مقامات ارشد عراق انجام شد.
البته در بخش دیگر این مصاحبه وقتی مجری المیادین از خانم گزارشگر از فایده‌مند بودن گزارشش می‌پرسد، مطالبی بیان می‌شود که شایسته تقدیر است؛ او بیان می‌کند که من به عنوان یک گزارشگر ویژه وظیفه دارم در مقابل این اقدام سکوت نکنم، نترسم و شجاع باشم و مانع چنین رویه‌هایی در فضای بین‌الملل بشوم. من قدم اول را برداشتم و در صلاحیتم نیست مجازات تعیین بکنم؛ اما در حد توان با صدای بلند گفتم که کار آمریکا خلاف قوانین بین‌المللی بود. (نقل به مضمون)
قطعاً نمی‌توان گزارش خانم کالامار را بدون عیب و نقص و به طور کامل در راستای منافع ایران به حساب آورد و حتی نمی‌توان هم‌گامی او با گزارشگر ویژه کشوری ایران، آقای جاوید رحمان را در مقاطعی از نظر دور نگاه داشت.
این موضوعی زمانی ارزشمند تلقی می‌شود که بدانیم در همین روزهای اخیر، دادستان دادگاه کیفری بین‌المللی (ICC) خانم فاتی بن‌سودای گامبیایی و خانواده‌ش و برخی همکارانش به دلیل تحت تعقیب قرار دادن مقامات آمریکایی مورد تحریم آمریکا قرار گرفتند. طبیعی است شجاعت خانوم کالامار و موضع شفاف او علیه آمریکا که ساکن این کشور و مدیر پروژه‌ای در دانشگاه کلمبیای آمریکا است، مورد تقدیر است. طبیعی است که در این دنیای ظالمانه که کشورهای استکباری با استفاده از ابزارهای تحریمی و فلج‌کننده افراد را در مضیقه قرار می‌دهند، کسی که جرأت به خرج بدهد و از منافع ملت ایران با توسل به وجدان انسانی و کاری خود دفاع کند، نادر و گران‌بها است.
البته قطعاً نمی‌توان گزارش خانم کالامار را بدون عیب و نقص و به طور کامل در راستای منافع ایران به حساب آورد و حتی نمی‌توان هم‌گامی او با گزارشگر ویژه کشوری ایران، آقای جاوید رحمان را در مقاطعی از نظر دور نگاه داشت، اما با توجه به جایگاه خاص ایران در عرصه بین‌الملل که اصل بر کسب منافع و استفاده حداکثری از ظرفیت‌های موجود است، تأیید و تقدیر از اقدام یک گزارشگر به معنای گزینش او در یک سازمان دولتی نیست که سوابق و اعتقادات او مؤثر باشد؛ جمهوری اسلامی می‌تواند با اعلام موضع رسمی، بندهای تضمین‌کننده حقوق مردم ایران را پررنگ کند و آن را زمینه‌ای برای دیپلماسی رسمی و رسانه‌ای و مبارزه حقوقی خود در آینده قرار بدهد. حتی می‌تواند تقدیر از شجاعت خانم گزارشگر را به رفتارهای خصمانه و بدون منطق ایالات متحده مرتبط کند و از این طریق، ضمن محکومیت آمریکا، تعاملات سازنده ایران را با نهادها و سازوکارهای شورای حقوق بشر و مجامع بین‌المللی تقویت کند.
محمد میثم نداف پور
