مکانیسم ماشه با شکست مواجه خواهد شد

شورای امنیت پاسخ دندان‌شکنی به قلدری آمریکا داد که می‌خواست جامعه بین‌الملل را مجاب به تمدید تحریم تسلیحاتی ایران کند- تحریمی که تاریخ انقضای آن ماه اکتبر سال جاری میلادی است. نتایج این رأی گیری نشان دهنده بیهودگی تلاش‌های چندماهه آمریکا در به تصویب رساندن قطعنامه مزبور بود؛ قطعنامه‌ای که با مخالفت شدید روسیه و چین روبرو شد.

اما تهدیدهای آمریکا تمامی ندارد و اکنون به جبران این ناکامی، دَم از توسل به مکانیسم ماشه می‌زند و می‌گوید به عنوان یکی از امضا کنندگان قطعنامه ۲۲۳۱ که ضامن اجرای برجام است؛ حق چنین کاری را دارد. با توجه به اینکه چین، روسیه و حتی کشورهای اروپایی، با آگاهی از اشتیاق ترامپ برای فعال کردن اسنپ بک، به قطعنامه روی خوش نشان ندادند.

در این راستا خبرنگار مهر گفتگویی با «پیتر جنکینز» سفیر پیشین انگلیس در سازمان ملل و آژانس بین المللی انرژی اتمی تنظیم نموده که در ادامه می‌آید.

* قطعنامه پیشنهادی ایالات متحده برای تمدید تحریم تسلیحاتی علیه ایران در شورای امنیت ناکام ماند و ایالات متحده فقط توانست رأی مثبت یک عضو غیر دائمی را به دست آورد. این ترکیب آرا به چه معنی است؟

۱۱ عضو از ۱۵ عضو شورای امنیت رای ممتنع دادند. ممکن است برخی از آنها طرفدار تمدید تحریم تسلیحاتی بودند اما هیچ دلیلی برای رای دادن به قطعنامه‌ای نداشتند که روسیه و چین قصد داشتند آن را وتو کنند.

ممکن است برخی از آنها طرفدار تحریم تسلیحاتی علیه ایران بودند اما از حمایت از قطعنامه ایالات متحده خودداری کردند زیرا آنها فهمیدند که این قطعنامه برای ایران قابل اعتراض است و به همین دلیل، مشارکت بیشتر ایران در برجام را در معرض خطر قرار می‌دهد.

برخی از آنها ممکن است فکر کرده‌اند شورای امنیت باید به تعهد خود مبنی بر لغو تحریم در اکتبر ۲۰۲۰ احترام بگذارد، اما مایل بودند با اجتناب از رای «نه» از عصبانیت امریکا جلوگیری کنند.

*ایالات متحده اظهار داشت که در صورت عدم تصویب قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی ایران، به سازوکار ماشه متوسل می‌شود. آیا در این راه موفق خواهد شد؟

به نظر می‌رسد احتمالاً ایالات متحده سعی خواهد کرد مکانیسم ماشه پیش بینی شده در قطعنامه ۲۲۳۱ را به منظور اعمال مجدد تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران فعال کند. این قطعنامه باعث برداشته شدن آنها شده بود و در نتیجه این اقدام باعث تخریب برجام می‌شود.

این تلاش احتمالاً ناکام خواهد بود. به این دلیل که اعتقاد بر این است که با عقب نشینی از برجام در سال ۲۰۱۸، ایالات متحده امریکا حق خود را برای استفاده از مکانیسم ماشه از دست داده است. همچنین بیشتر ۱۵ عضو شورای امنیت اطمینان دارند که اعمال مجدد تحریم‌های سازمان ملل توافق نامه‌ای را که برای آنها مهم است از بین می‌برد.

آنچه که باید در نظر گرفت این است که چگونه این شکست ایجاد می‌شود. یک روش ساده برای اکثر اعضای شورا این است که درخواست تشریفاتی ایالات متحده آمریکا برای قرار دادن «مکانیسم ماشه» در دستور کار شورا را رد کنند. اعضای شورا ممکن است گزینه‌های تاکتیکی دیگری را در ذهن داشته باشند.

* به نظر شما، ترامپ چه اقدامی جدی ممکن است علیه ایران در طول دو ماه باقی مانده از ریاست جمهوری خود انجام دهد؟

توافق اخیر امارات متحده عربی و اسرائیل حاکی از آن است که ترامپ در حال حاضر آرزو می‌کند که به عنوان یک مصلح بزرگ و شاید حتی به عنوان نامزد دریافت جایزه صلح نوبل و نه به عنوان ایجادکننده جنگ شناخته شود.

هیچ مدرکی وجود ندارد که شروع جنگ دیگری در خاورمیانه باعث شود آمریکایی‌ها در ۳ نوامبر به ترامپ رأی دهند. آمریکایی‌ها تا حد زیادی اشتهای خود را برای چنین جنگ‌هایی از دست داده‌اند.

بنابراین من با گمانه زنی‌های اخیر مبنی بر اینکه ایالات متحده آمریکا در این چند هفته بهانه‌ای برای حمله به ایران پیدا می‌کند یا ایجاد می‌کند موافق نیستم. با این وجود این خطر وجود دارد که نخست وزیر اسرائیل سعی خواهد کرد با شروع درگیری بین اسرائیل و ایران، ترامپ را وادار کند تا به اسرائیل کمک کند.

*اگر جو بایدن انتخاب شود، رویکرد او در مورد ایران و برجام چه خواهد بود؟

بایدن احتمالاً رئیس جمهوری خواهد بود. او به مشاوره تیم امنیت ملی خود احترام می‌گذارد. ترکیب این تیم می‌تواند روی سیاست دولت بایدن در قبال ایران تأثیر بگذارد. ترکیب تیم امنیت ملی وی هنوز غیرقابل پیش بینی است.

برخی در این تیم نسبت به ایران تهاجمی‌تر هستند. این افراد ممکن است با نفوذتر از افراد میانه رو باشند. باید گفت دولت بایدن به دنبال تغییر حکومت در ایران نیست. دولت بایدن کمتر مستعد پذیرش خواسته‌های ضد ایرانی نتانیاهو و سرمایه داران و لابی‌های آمریکایی طرفدار صهیونیست خواهد بود. دولت بایدن می‌خواهد برجام را احیا و حفظ کند و آن را یکی از دستاوردهای بزرگ ریاست جمهوری اوباما تلقی کند.

با این حال با پیوستن مجدد به برجام و احترام به مفاد رفع تحریم‌های برجام باید گفت دولت بایدن به دنبال مذاکره برای توافق نامه گسترده‌تر خواهد بود و تحریم‌ها را به شرط گرفتن چند امتیاز از ایران در مورد غنی سازی اورانیوم، توسعه و استقرار موشک‌های بالستیک و پشتیبانی از متحدان منطقه‌ای ایران لغو خواهد کرد. با این حال نمی‌توان پیش بینی کرد رویکرد بایدن چگونه خواهد بود.