مقدمه چینی ریاض برای عادی سازی؛از منامه تا منابر مذهبی

درحالی که بخشی از خطبه های عبدالرحمن السدیس،امام جمعه مسجد الحرام،در روز جمعه هفته گذشته به روابط و سنت نبوی در خصوص ارتباط با یهودیان اختصاص داشت؛ این سخنان واکنش هایی منفی به این خطبه ها در فضای مجازی در پی داشت.

امام جمعه مسجدالحرام هفته گذشته و در طی خطبه های جمعه خود عنوان کرده بود که دین اسلام آموزه هایی در خصوص رفتار مسلمانان با غیر مسلمان دارد و در این رابطه به سنت پیامبر (ص) در بخشش اموالش به یهودیان و همچنین مسلمان شدن همسایه یهودی پیامبر(ص) به دلیل رفتارهای نیک ایشان اشاره کرد. این خطبه ها که به فاصله کمی از زمان عادی سازی روابط امارات متحده عربی و رژیم صهیونیستی،ایراد شده اند؛از سوی کاربران فضای مجازی به منزله تشویق دیگر کشورهای اسلامی برای عادی سازی روابطشان با رژیم صهیونیستی تلقی شد و به همین دلیل با واکنش هایی تند و انتقادی مواجه گردید.

بر این اساس و با توجه به اتحاد تاریخی خاندان آل سعود و آل شیخ؛که در ذیل آن آل شیخ نقش مشروعیت بخشی به سیاست های آل سعود را ایفا می کردند و این امر تا پیش از زمان آغاز برنامه های اصلاحات بن سلمان بدون اشکال چندانی در جریان بوده،این سوال قابل طرح است که روحانیون سعودی، بن سلمان را در مساله عادی سازی همراهی خواهند کرد یا خیر؟

آل شیخ و آل سعود؛از اتحاد تاریخی تا مناقشات فعلی

به طور کلی روابط آل سعود و آل شیخ ریشه ای تاریخی داشته و در واقع شکل گیری عربستان سعودی نتیجه این اتحاد می باشد. در بدو شکل گیری این اتحاد، آل شیخ فتوای جهاد و مبارزه با رقبای آل سعود را صادر می کردند و آل سعود نیز رهبری میدانی مبارزه با رقبای خود در شبه جزیره را بر عهده داشتند تا نهایتا موفق به تشکیل حکومتی با نام پادشاهی عربستان سعودی شدند. این اتحاد از گذشته و به صورت سنتی امور حکومتی و سیاسی را به آل سعود واگذار کرده و امور مذهبی و شرعی را به بهای مشروع جلوه دادن سیاست های آل سعود،به آل شیخ واگذار کرده است.

این اتحاد تا پیش از آغاز برنامه اصلاحات محمد بن سلمان،ولیعهد عربستان سعودی،بدون مواجهه با مشکل قابل توجه ای ادامه داشت،با این حال از زمان آغاز این برنامه و بالاخص برنامه اصلاحات اجتماعی؛این روابط وارد دوران جدیدی شد که توام با تنش و بی اعتمادی بوده است.

در واقع بخشی از علما و روحانیون سعودی که دیدگاهی سنتی تر داشتند،حاضر به پذیرش این اصلاحات نبوده و انتقاداتی را نسبت به عملکرد بن سلمان داشتند که نتیجه این امر برخورد بن سلمان با آنها و حتی زندان شدن تعداد قابل توجهی از آنان بود. در کنار این امر برخی از خطیبان عربستان نیز از همان ابتدا و با شناختی که از روحیات بن سلمان داشتند با روی کار آمدن وی مخالف بودند و محمد بن نایف را به وی ترجیح می دادند؛همین امر سبب شد تا اولین موج بازداشت روحانیون و خطیبان عربستان سه ماه پس از آغاز ولیعهدی بن سلمان شروع شده و در این دوره افرادی چون سلمان العوده، عائض القرنی و علی العمری به اتهام ارتباط با اخوان‌المسلمین به زندان رفتند. در این بین حتی فردی چون محمد العریفی که شخصیتی نزدیک به حکومت شناخته می شد نیز در مقطعی بازداشت شد.

بر این اساس روابط آل سعود با روحانیون عربستان پس از ولیعهد شدن بن سلمان وارد مرحله ای جدید شده است و تنش های به وجود آمده در این روابط و به تبع آن تحت تاثیر قرار گرفتن اتحاد تاریخی آل شیخ و آل سعود، سبب شده است تا طرفین در کنش های خود بسیار محتاط تر از قبل عمل کنند.

مقدمه چینی ریاض برای عادی سازی و نگرانی از واکنش آل شیخ

مواضع و کنش های عربستان سعودی در طی سنوات اخیر به خوبی این امر را ثابت می کند که ریاض روابطی نزدیک و پنهانی را با تل آویو برقرار کرده است و در این بین با درنظر گرفتن عواقب آشکارسازی این روابط،تاکنون از این امر برحذر بوده است.

با این حال اقدامات بحرین در عرصه سیاست خارجه که با نوعی وابستگی و تبعیت از ریاض همراه است، موید این امر می باشد که عربستان سعودی نه تنها حامی سرسخت عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی است بلکه در حال مقدمه سازی برای آن نیز می باشد. بی تردید میزبانی منامه از مراسم رونمایی از طرح موسوم به معامله قرن و مواضع و اقدامات اخیر این کشور در اتحادیه عرب که تلاش فلسطین برای برگزاری نشستی در سطح وزرا جهت بررسی توافق عادی‌سازی روابط میان امارات و رژیم صهیونیستی را به شکست کشاند، می توان بخشی از این اقدامات دانست. لذا به نظر می رسد ریاض در حال مقدمه چینی برای پیوستن به امارات در عادی سازی روابطش با رژیم صهیونیستی می باشد و اگر چه مدتهاست که با تل آویو روابطی پنهانی دارد،اما در مسیر حرکت برای آشکار سازی این روابط قرار گرفته است.

در همین رابطه ادعای برخی مقامات صهیونیست مبنی بر احتمال عادی سازی روابط رژیم صهیونیستی با دو کشور حاشیه خلیج فارس،گمانه زنی ها در خصوص قریب الوقوع بودن عادی سازی روابط ریاض و منامه را با تل آویو تقویت می کند.آنچه در این بین به عنوان یکی از عوامل بازدارنده ریاض در اتخاذ چنین تصمیمی عمل می کند؛واکنش علما و روحانیون سعودی به این اقدام می باشد.بر این اساس به نظر می رسد ریاض قصد دارد با درنظر داشتن این امر،پیش از اعلام عادی سازی روابط خود با تل آویو از طریق بخشی از روحانیون نزدیک به حکومت،اقداماتی را جهت کاهش تاثیر موج اعتراض روحانیون سعودی و مهم تر از آن تاثیر این اعتراضات بر مردم، انجام دهد.