در آستانه ی سیزدهمین نشست مجمع عالی بیداری اسلامی
امپراتوری پنبه؛ معرفی جایگاه غرب و سیاست های آن
امپراتوری پنبه روایت قرن ها جدال و مبارزه، قرن ها خون ریزی و استثمار و قرن ها استعمار و برده داری است. معرفی کتاب امپراتوری پنبه که نوشته اسون بکرت،مورخ و استاد دانشگاه هاروارد، متخصص تاریخ قرن نوزدهم و تاریخ جهانی شدن است و به تازگی توسط انتشارات کتابستان معرفت منتشر شده است را از زبان مترجم آن بخوانید.
امپراتوری پنبه؛ نامی که در ابتدا عجیب و متناقض به نظر میرسد. پنبه در کنار واژهای به نام امپراتوری در نگاه اول چندان با مسما به نظر نمیرسد. یکی از دوستان بعد از دیدن نام کتاب از من پرسید آیا واقعاً در این عنوان، پنبه همان پنبهای است که روی زمینها کشت میشود یا استعاره از چیز دیگری است؟ پاسخ اما همان پنبه واقعی است. همان پنبهای که هزاران سال است ابتدا در چین و هندوستان و بعدها در کارائیب و مکزیک و سرتاسر آمریکا و بخشهایی از فرانسه و آلمان و نواحی جنگلهای سیاه در اروپا کشت شد. یک گیاه کوتاه و بتهای با ساقههای خاردار که در انتهای هر ساقه، غنچهای سفید رنگ از میان گلبرگهای خشک خودنمایی میکند؛ غوزههای سفیدرنگی که تاریخ جهان را پیش از انقلاب صنعتی و تا قبل از قرن ۱۶ میلادی دستخوش تغییر قرار داد.
ما در این کتاب از یک موضوع حاشیهای به اصل داستان جهان امروز میرسیم؛ از یک گیاه به ظاهر بی اهمیت به روند صنعتی شدن، نظم نوین جهان و دنیای سرمایه داری امروز. از هزاران سال قبل تا قرن ۲۱. از اولین تلاشها برای کاشت این گیاه در اروپا و اهلی ساختن آن در این قاره تا توسعه کشت و کار در خاوره میانه و شمال و غرب آفریقا و گسترش صنعت بافندگی در آمریکا؛ از تولید خانگی در کلبههای کوچک روستایی به عنوان یک شغل زنانه تا ساخت کارخانههای عظیم ریسندگی و بافندگی در حاشیه روستاها و شهرهای اروپایی و تغییر اجباری ساختار خانوارهای روستا. از اشغال و کشتار بومیان آمریکا تا سلب مالکیت اراضی و گسترش مزارع پنبه با استفاده از نیروی کار بردهها،از قیامها و شورشها در کارائیب علیه استعمارگران فرانسوی و انگلیسی تا استعمار هندوستان و نابودی صنعت کهن پنبه این کشور. این کتاب روایت قرنها جدال و مبارزه، قرنها خون ریزی و استثمار و قرنها استعمار و برده داری است.
ما در این کتاب از یک موضوع حاشیهای به اصل داستان جهان امروز میرسیم؛ از یک گیاه به ظاهر بی اهمیت به روند صنعتی شدن، نظم نوین جهان و دنیای سرمایه داری امروز.
ما در این کتاب با یک اصطلاح جدید مواجه میشویم: «سرمایه داری جنگ» همان چیزی است که دنیای صنعتی امروز بر آن سوار شده است. یک پیش در آمد خون بار از ظهور سرمایه داری جهانی که با کشتار، غارت، سلب مالکیت اراضی و به بند کشیدن انسانها همراه شد. و این آغاز انباشت ثروت و قدرت در مجموعه نهادها و کشورهایی است که تا به امروز بر جهان ما فرمانروایی میکنند.
فتح سرزمینها و به بند کشیدن میلیونها انسان در قاره آفریقا و کوچ اجباری آنها به آمریکا برای کار بر روی مزارع پنبه پایان ماجرا نبود. اروپا در آن سوی آبها، با استفاده از پنبههای تولید شده توسط بردهها، چرخهای کارخانههای خود را با کمک زنان حاشیه نشین و کودکان به خدمت گرفته شده از نوانخانهها و کلیساها و یتیم خانهها با همان ضرب آهنگ خشن و سودجویانه، میچرخاند.
ما در این کتاب با یک اصطلاح جدید مواجه میشویم: «سرمایه داری جنگ» همان چیزی است که دنیای صنعتی امروز بر آن سوار شده است.
مردان آچار به دست انگلیسی با بهره گیری از قرنها تجربه در آسیا و خاورمیانه، و بعضاً با سرقت اطلاعات علمی از آن کشورها، کارخانههای خود را یک به یک در حاشیه رودخانهها علم کردند. و پس از آن دانش ریسندگی و بافندگی و مدل کارخانه داری با سرعتی خیره کننده به سرتاسر اروپا، به مکزیک و آمریکای جنوبی و به مصر و آفریقای غربی رسید. جهان در این میان با دو تا پدیده متناقض در بهره گیری از نیروی کار مواجه بود: نیروی کار مزدبگیر در برابر نیروی کار بردهها. همزمان که تشکلات کارگری در اروپا روز به روز منسجمتر میشد و خواستههای خود از قبیل قراردادهای کاری، کم کردن ساعات کاری و افزایش حقوق را مطالبه میکرد، در آمریکا هم جنگ داخلی میان ایالتهای شمالی و جنوبی سرنوشت برده داری را برای همیشه تغییر میداد. با شکست نیروهای کنفدراسیون و لغو برده داری در آمریکا، شکل و شیوه بهره گیری از نیروی کار به ظاهرعوض شد. در خلال دو قرن پس از آن، سرمایه داری متأخر بر پایه مجموعهای از قوانین دست و پا گیر و الزام آور که از سوی دولتها حمایت میشدند به پیش رفت. جهانی که پیش از آن توسط امپراتوریهای قدرتمند ساخته شده بود، حالا توسط مجموعهای از سرمایه داران و شبکههای جهانی آنها و با حمایت دولت-ملت های قدرتمند و کماکان با استعمار و تغییر ساختار حاشیههای جهانی هدایت میشد.
این کتاب برای مترجم یک راهنما بود. یک چراغ روشنگر. یک زبان ساده و یک داستان روایی از سفری پنج هزار ساله از میان تاریخ جهان برای رسیدن به پاسخ یک سؤال اساسی: «غرب چگونه به این جایگاه امروزیاش رسیده است؟»
