بازگشت بی‌دردسر عراقی‌ها به خیابان در اولین سالگرد اعتراضات اکتبر

شهروندان عراقی، به‌مناسبت اولین سالگرد اعتراضات اکتبر 2019 دیروز –یک‌شنبه- در میدان تحریر بغداد و سایر میدان‌های تحصن در استان‌های مختلف جمع شدند و تحت تدابیر شدید امنیتی، تظاهرات خود را آغاز کردند. نکته قابل توجه در برگزاری این اعتراضات نوعی همراهی دولت الکاظمی با معترضان بود؛ به‌گونه‌ای که نخست وزیری عراق پیش از این خواهان آماده باش نیروهای امنیتی شده بود و تدابیر امنیتی در اطراف میدان تحریر و خیابان‌های منتهی به آن برای تامین امنیت و مقابله با خشونت احتمالی در جریان اعتراضات گرفته شد اما در نهایت، تعدادی از حاضران در تجمع کم شمار میدان التحریر با نیروهای امنیتی درگیر و به سمت آنها سنگ و شیشه‌های آتش‌زا پرتاب کردند. آنها همچنین تلاش کردند که از سد نیروهای امنیتی مستقر در مسیرهای اطراف میدان التحریر عبور کنند. گزارش‌ها نیز از این امر حکایت دارد که در نتیجه حملات، دو افسر و 30 نیروی امنیتی زخمی شده‌اند.
اعتراضات جدید شهروندان عراقی که به مناسبت اولین سالگرد اعتراضات 2019 است را می‌توان گرانیگاهی مهم برای فهم تحولات سیاسی جدید در کشور عراق مورد ارزیابی قرار داد؛ زیرا از یک سو، این رخداد نشان داد که زمینه‌های اعتراضات در کشور عراق همچنان وجود دارد و از سوی دیگر، دولت در زمینه مقابله با بحران‌های موجود در ساختار سیاسی کشور عراق موفق عمل نکرده است. 

واکنش ها به اعتراضات عراق
اعتراضات دیروز عراق، با سطحی قابل توجه از واکنش‌ها در سطح سیاسی و جامعه این کشور همراه شد. در این میان می‌توان مهم‌ترین واکنش را به مصطفی الکاظمی نخشت‌وزیر کشور عراق ارجاع داد. «احمد ملا طلال» سخنگوی الکاظمی در توییتر نوشت: مصطفی الکاظمی نخست وزیر عراق در همبستگی با ابتکار تظاهرکنندگان در میدان التحریر، از تمام مردم عراق خواست تا راس ساعت 5 عصر، یک دقیقه سکوت کنند و سوره فاتحه را برای روح شهدای عراق و شهدای اکتبر اعم از تظاهرکنندگان و نیروهای امنیتی قرائت کنند.
در سطحی دیگر، مقتدی صدر رهبر جریان صدر در صفحه توئیتر خود به آغاز تظاهرات در عراق واکنش نشان داد و خاطر نشان کرد برخی از نفوذی‌های مورد حمایت جناح‌های خارجی قصد دارند تظاهرات را از مسیر سالم خود خارج کنند، به ویژه آنکه نخست‌وزیر از مسلح نبودن نیروهای امنیتی خبر داده است. رهبر جریان صدر ادامه داد که دولت باید در برابر آشوبگرانی که قصد تخریب دارایی‌های ملی و برهم زدن امنیت را دارند، بایستد و وجهه خود را بازگرداند، در غیر این صورت چنان تلقی می‌شود که با طرح‌های خارجی و افکار انحرافی همسو است. این هشدار صدر را می‌توان در مقام نوعی تهدید دولت الکاظمی و تردید در صلاحیت کابینه او برای اداره سیاست و حکمرانی کشور مورد ارزیابی قرار داد. 
علاوه بر دولت و سیاست‌مداران، کاربران شبکه‌های اجتماعی با راه‌اندازی هشتگ‌های متعددی از جمله «عراق بپا می‌خیزد، بازگشت اکتبر مقاومت و ایستادگی»، حمایت خود از تظاهرات را اعلام کردند. کاربران همچنین بر ضرورت دوری از خشونت و اقدامات تخریبی در تظاهرات تاکید کردند.

ناکامی دولت در تحقق وعده‌ها
آغاز دور جدید اعتراضات در کشور عراق را هر چند به بهانه گرامی‌داشت اعتراضات اکتبر 2019 باشد، می‌توان نوعی ناکامی برای دولت در تحقق وعده‌ها و پیشبرد خواسته‌های معترضات دانست. در حقیقت، دولت الکاظمی با وجود عملکرد مناسب خود در زمینه ایجاد همکاری و ثبات میان جریان‌های سیاسی در داخل عراق، در تحقق به وعده‌های خود در زمینه اقتصادی و اجتماعی تا کنون نتوانسته به موفقیتی قابل توجه دست پیدا کند. واقعیات میدانی نشان می‌دهد  که دولت الکاظمی تا کنون در جلب رضایت معترضان و حتی جناح‌های سیاسی نتوانسته اقداماتی قابل توجه را انجام بدهد؛ در نتیجه می‌توان از وجود زمینه برای آغاز دور جدید اعتراضات در کشور عراق سخن به میان آورد.  

اعتراضات و مساله بزرگ افزایش کرونا و بی‌ثباتی سیاسی
به طور حتم نگرانیهای دولت کاظمی در مورد شروع دور جدید اعتراضات تنها محدود به تبعات سیاسی آن نبوده و در شرایطی که در سطح جهانی و به‌ویژه در کشور عراق شاهد موجی جدید از اپیدمی کرونا هستیم، برگزاری تجمع در استان‌های مختلف کشور عراق می‌تواند بار هزینه های دولت را در رکود اقتصادی ناشی از کاهش شدید درآمدهای نفتی بیشتر کند. در واقع، نزدیکی شهروندان به یکدیگر در زمان برگزاری اعتراضات، آن‌هم بدون رعایت فاصله اجتماعی و پروتکل‌های بهداشتی موضوعی است که می‌تواند طی چند هفته آینده تبعات سنگینی را برای دولت عراق بر جای بگذارد و سیلی عظیم از مبتلایان به ویروس کووید 19 به مراکز درمانی این کشور مراجعه کنند که از توان دولت برای مدیریت خارج باشد. 
در سطحی دیگر باید توجه داشت که آغاز مجدد اعتراضات در عراق زمینه‌ای برای افزایش بی‌ثباتی در این کشور است. همان‌گونه که در سال 2019 اعتراضات چند ماهه شهروندان در سلب امنیت و ایجاد بی‌ثباتی در این کشور نقش داشت، در مقطع کنونی نیز به نظر می‌رسد می‌توان افزایش بحران سیاسی برای دولت را پیش‌بینی کرد و چنانکه که در سال 2019 آمریکا و برخی کشورهای عربی مانند امارات و سعودی ها به علاوه رژیم صهیونیستی از این اعتراضات و تحریک عمومی مردم عراق نقش داشتند و از طرق مختلف از تداوم آن حمایت می‌کردند. در مقطع کنونی نیز می‌توان مجددا این بازیگران را به عنوان حامیان اصلی آغاز مجدد اعتراضات به منظور ایجاد بحران سیاسی در کشور عراق مورد ارزیابی قرار داد؛ زیرا اساسا این کشورها تنها در فضای بی‌ثباتی و عراق است که می‌توان در عراق حضور داشته باشند و ایفای نقش کنند.