جنگ الکترونیک میان موسکو و آنکارا در جنگ قره باغ!

آذری ها توانستند با پهپادهای ترکیه ای بایراکتار TB-2 به وسعت و عمق عملیات خود بیفزایند ولی هنگامی که پهپادها به نزدیکی پایگاه نظامی روسیه در گیومری ارمنستان نزدیک شدند روسیه هم از سلاحی استفاده کرد که ظرفیت ساقط کردن حداقل ۹ بایراکتار به ارزش ۸ تا ۱۰ میلیون دلار را در ظرف کمتر از ۴۸ ساعت داراست. مجموعه های کراسوخا ـ ۴ روسی این بار به واقع بایراکتارها را روی هوا قتل عام کردند.  

تصاویری که از پهپادهای منهدم شده بایراکتار انتشار یافت اثری از برخورد موشک توسط سیستم پدافند هوایی روی بدنه آنها را نشان نمی دهد. این تصاویر گویای استفاده از سیستم های جنگ الکترونیک مقتدری علیه پهپادهای ترکیه است.
کارشناس استراتژیک معتقدند این بار کراسوخاهای روسی عمل کرده اند و این تحرک دفاعی باعث خواهد شد آذربایجان و ترکیه حداقل به طور موقت دست از حملات پهپادی بردارند. اردوغان اگرچه به محصولات جنگی دامادش ـ بایراکتار ـ به چشم سلاحی هویتی نگاه می کند اما از دست رفتن شمار سنگینی از پهپادهای او در سوریه و لیبی باعث می شود خطر سیستم جنگ الکترونیک کراسوخا ریسک عمل در قفقاز را هم برای اردوغان افزایش دهد. ورود پهپادهای ترکی به نزدیکی پایگاه گیومری در مجاورت مرز ترکیه و ارمنستان پس از آن رخ داد که ایران هم نسبت به شکستن حریم هوایی خود توسط طرفهای درگیر در جنگ اخیر هشدار داده بود.

کراسوخا ـ ۴ یا ۱RL257 یک سیستم جنگ الکترونیک (EW) است که روسیه پس از تست های متعدد، تولید آن را در سال ۲۰۱۰ کامل کرد و در سال ۲۰۱۴ وارد خدمات نظامی ارتش خود نمود. دامنه تشخیص و دیتکت هواپیماهای الکترونیک از قبیل مینی پهپادها یا پهپادهای هجومی توسط کراسوخا به وسعت ۲۵۰ کیلومتر است. گزارشگران نظامی مدعی اند که کراسوخا نه فقط توسط روسیه بکار رفته است بلکه در دست نیروهای مسلح الجزایر، لیبی و البته ایران هم قرار دارد.

کراسوخا ـ ۴ یک سیستم یا بقول ما سامانه جنگ الکترونیک متحرک روسی است که کارخانه الکترومکانیک بریانسک (KRET) عهده دار طراحی و تولید آن بوده است. هدف از ساخت این سامانه خنثی کردن ماهواره های جاسوسی در مدار نزدیک زمین (LEO)، رادارهای زمین پایه و رادارهای هوابرد یا آواکس در دامنه ای بین ۱۵۰ تا ۳۰۰ کیلومتر بوده است. (آواکس: سیستم هشدار و کنترل هوابرد Airborne Warning And Control System AWACS)  

توانمندی این سامانه به هدف تخریب سیستم ها و ارتباطات جنگ الکترونیک دشمن هم ایجاد شده است. اولین سامانه در ۲۰۱۳ به وزارت دفاع روسیه داده شد تا در قالب کراسوخای ۲ بتواند توانایی های جَمینگ راداری خود را ارتقا بخشد. به طور تخصصی تر، کراسوخا ـ ۴ ابزاری علیه رادارهای پروازی از قبیل هواپیماهای E-8 ستاد مشترک استارز  USAF یا ماهواره های شناسایی مثل ماهواره لاکروس آمریکا می باشد. در هنگام طراحی این سلاح، وظیفه حفاظتی در مقابل عملیات پرنده های بی سرنشین مثل پهپادهای شناسایی و تهاجمی نیز بر عهده این سامانه قرار گرفته است.

تجهیزات این سامانه عبارتند از یک برج متحرک بزرگ بر فراز یک گنبد محافظ که بر پشت شاسی ۸در۸ یک کامیون نظامی سوار شده اند. دو آنتن گردان بر هر طرف برج متحرک قرار دارند. یک دکل تلسکوپی با یک آنتن دیگر بر پشت برج نصب شده اند. در هنگام حرکت، برج به داخل گنبد یا حفاظ می رود. در زمان عملیات دو بازوی ثابت کننده از طرفین گنبد روی زمین قرار میگیرند. وسیله نقلیه کراسوخا دارای کابین خدمه در جلو و نیز حفاظ یا جانپناهی در پشت شاسی کامیون است. کابین می تواند با زره پوش های کلاس ۵a هماهنگ شود که قادر به حفاظت درمقابل سلاح های سبک AKM هفت و شصت و دو صدم میلیمتری هستند. کامیون هم با موتوری دیزلی میتواند با حداکثر سرعت ۹۵ کیلومتر برساعت و حداکثر مسافت ۱۰۰۰ کیلومتر حرکت کند و از عمق یک متر و ۷۵ سانتی آب عبور نماید. سامانه کراسوخا ـ ۴ از طریق جمینگ قدرتمند بر سر فرکانس های راداری پایه ای و دیگر منابع ساطع کننده رادیویی عمل می کند. شرکت تولید کننده مدعی است این سامانه قادر به حفاظت مؤثر از عناصر و اشیاء روی زمین در مقابل ماهواره های شناسایی رادیو جوینده، رادارهای زمین پایه یا آواکس ها (سیستم های هشدار و کنترل هوابرد) نصب شده روی هواپیماهاست. علاوه بر این قادرست با مداخلات خود باعث بی اثر شدن حملات تجهیزات کنترل شده رادیویی گردد. این سیستم گنجایش سه خدمه را داشته و طول آن ۹.۸ متر، عرض ۲.۷۸ متر و ارتفاع ۳.۲۶ متر است.

نخستین بار در ۲ فوریه ۲۰۲۰ فرماندهی نیروهای روسی گزارش استفاده از سامانه جنگ الکترونیک را در غیرفعال ساختن سیستم کنترل پهپادهای متخاصم تروریست ها منتشر کرد که از پایگاه هوایی روسیه واقع در حمیمیم سوریه انجام پذیرفت. پیش از آن حملاتی که علیه پایگاه حمیمیم صورت می پذیرفت تنها بوسیله سیستم شلیکی پانتسر ـ اس یا سلاح های مشابه سطح به هوا که پهپاد را در هوا می زنند دفع می شد. ژنرال یوری بورنکوف ـ فرماندهی ارشد روسیه در سوریه ـ اعلام کرد که پهپادها از مناطق تحت کنترل تروریست ها در ادلب پرواز کرده بودند. وی اعلان داشت که سیستم جنگ الکترونیک پایگاه حمیمیم توانست کنترل جنگ افزارهای بدون سرنشین را به دست آورده و سامانه کنترلی آنها را غیرفعال سازد.

آمریکا نیز از این موفقیت میدانی سامانه جنگ الکترونیک روسها ابراز نگرانی کرده بود. در سمپوزیوم ۲۰۱۸ بنیاد اطلاعات ژئوپلیتیک آمریکا، ژنرال ریموند توماس ـ فرمانده عملیات ویژه آمریکا ـ ابراز داشت که سوریه خشن ترین محیط جنگ الکترونیک روی کره زمین شده است. وی بدون آنکه به روسها اشاره ای کند گفت آنها هر روز ما را آزمایش می کنند، ارتباطات ما را می خوابانند، ای.سی.۱۳۰ های ما را از کار می اندازند و بسیاری چیزهای دیگر. شایان ذکر است که رسانه های آمریکایی گزارش هایی منتشر کردند که نشان می داد روسیه پهپادهای شناسایی کوچک آمریکا را از طریق دریافت سیگنالهای ماهواره ای جی.پی.اس آنها بلاک کرده بودند.

این برخوردهای الکترونیک صحنه ای از زورآزمایی های قدرتهای منطقه ای و فرامنطقه ای است. اگر تولید وسیع پهپادهای ترکیه برای برقراری موازنه قدرت در مقابل تولید موشک های ایرانی است، توسعه سامانه های جنگ الکترونیک هم نمادی از برهم خوردن موازنه اردوغان با لشگر پوتین است. هرچند ترکها هنوز به خرید و آزمایش سامانه های اس۴۰۰ می بالند و با آن به آمریکایی ها هشدار داده و اروپائیان را می گزند اما روسها نیز مراقبند تا مبادا برتری نظامی خود را در برابر رقیب بی گذشت خود در همسایگی قفقاز از دست بدهند. اگرچه تمرکز ایران بر مرزهای آبی خود در جنوب کشور است اما وقایع سریع و ممتد قفقاز نشان داد عدم اهتمام به شمال و شمال غرب می تواند کلیه راهبردهای امنیت ملی ما را به چالش بکشد. برقراری چنین موازنه ای بین قوای هجومی ایران و ترکیه نیز اهمیت بسیار بالایی دارد. خاصه آنکه ترکیه نیز برای جبران قدرت ایران در سازماندهی شیعیان منطقه دست به ساماندهی جنگجویان سلفی زده و توانمندی «تخریب و ایذاء» خود را چند متغیره ساخته و همانطور که حزب الله از موشک ایرانی بهره می برد سلفی های اردوغان هم صاحب پهپادهای تخریبی شده اند. برقراری این موازنه برای ایران بهتر است که از همان شعار تکیه بر توان داخلی پیروی کند اما اگر قرار است با پایان خودبخود تحریم های تسلیحاتی سری هم به بازارهای جهانی بزنیم باید پیش از آن یک استراتژی مستحکم خرید تسلیحاتی داشته باشیم. بدون هیچ شکی تقویت چنین سامانه های دفاع الکترونیک می تواند موازنه را به نفع ایران به هم بزند که اولین حاصل آن ایجاد امنیت هم برای کشور و هم توسعه چتر امنیت منطقه ای است.