اتحاد با شیطان؛ پیدا و پنهان روابط عربستان و القاعده در یمن

ناکامی‌های پی در پی عربستان در هفته گذشته برای نجات توافق ریاض میان دولت مستعفی و فراری منصور هادی و شورای انتقالی جنوب-وابسته به امارات، به پایان آتش بس و وقوع درگیری شدید میان نیروهای وابسته به این دو گروه بویژه در استان ابین در جنوب شرق یمن انجامیده است.

در این میان موضوع قابل توجه شنیده شدن اخباری مبنی بر اقدام عربستان در استفاده از نیروهای القاعده برای کمک به نیروهای منصور هادی بوده است. «صالح الجنیدی» استاندار «أبین» در یمن اعلام کرد که عربستان در صدد آن است تا این استان را تحویل شبکه تروریستی «القاعده» دهد. شورای انتقالی جنوب نیز روز چهارشنبه گذشته عدن را به استقرار نیروهای نظامی بیشتر شامل اعضای القاعده و داعش در استان ابیان متهم کرد. ژنرال محمد الزمیکی از فرماندهان شبه نظامیان جنوبی در جبهه ابیان اعلام کرد نیروهایش 40 نظامی از جمله جنگجویان داعش و القاعده که از مأرب آمده بودند ، کشته اند.

به نظر می‌رسد در شرایطی که ارتش و کمیته‌های مردمی یمن توانسته اند پیشرفت‌های مهمی برای آزادسازی استان استراتژیک مأرب داشته باشند، عربستان سعودی و حزب اصلاح به عنوان متحد منصور هادی، تصرف استان ابیان برای حفظ توان خود در جنگ را در دستور کار قرار داده اند. رسانه های خبری محلی اواخر روز جمعه گزارش دادند که نیروهای انصارالله و ارتش یمن پس از تبادل آتش سنگین با شبه نظامیان القاعده ، کنترل پایگاه استراتژیک مائاس را که تقریباً 57 کیلومتری شهر مأرب مرکز استان است ، به دست گرفته‌اند. گفته می شود این پایگاه نظامی مشرف به شهر مأرب است و آخرین سنگر اصلی تروریست‌ها در منطقه بود.

در این راستا 15 نوامبر (25 آبان) شبه نظامیان حزب اصلاح به انتقال گسترده نیرو و تجهیزات سنگین نظامی از مارب به شقره در استان ابیان پرداختند. در این راستا منابع محلی از درگیری های شدید در جبهه شیخ سالم و طریه در شرق شهر زنجبار ، مرکز استان ابیان خبر داده اند.

استفاده عربستان از تروریست‌های القاعده اما به وضعیت کنونی محدود نشده و در طول دوران جنگ برقرار بوده است.

سوابق همکاری القاعده و عربستان در جنگ یمن

القاعده در طول 5 سال سپری شده از جنگ یمن اگرچه یک متغیر تعیین کننده در معادلات سیاسی و نظامی نبوده است اما همچنان توانسته است در شرایط بحرانی این کشور به عنوان یک بازیگر اصلی حضور و نفوذ خود را در بخش های مهمی از استان‌های جنوبی توسعه بخشد. القاعده در ابیان، شبوه، بیضاء فعال است و اعضا و هوادارانی در میان قبایل چهار استان حضرموت ، الجوف ، ماریب و صعده دارد. قاسم الریمی رهبر پیشین این گروه در منطقه وادی عبده در استان مأرب کشته شد.

از نظر تاریخی ، یمن به دلیل موقعیت جغرافیایی در امتداد مرزهای عربستان و ویژگی‌های سرزمینی خود به عنوان پناهگاه ایده آل برای القاعده و شبه نظامیان آن عمل کرده است. ارتفاعات کم جمعیت و خشک که مشخصه مناطق داخلی در یمن مرکزی و شرقی هستند ، پنهانکاری و تاکتیک های چریکی را تسهیل می کنند.

اگرچه سعودی‌ها همواره ادعا کرده اند که حضور القاعده در یمن را تهدیدی امنیتی علیه خود می‌دانند و ائتلاف متجاوزین، جنگ با القاعده را در دستور کار دارد اما در طول سالهای پس از شروع جنگ یمن ریاض از القاعده برای مقابله با انصارالله استفاده کرده است. در واقع بخشی جدایی ناپذیر از استراتژی سعودی برای مقابله با انصارلله همکاری با هر قبیله یا سازمان یمنی مخالف صنعا بوده است.

وال استریت ژورنال در 17 ژوئیه 2015 گزارش داد که ستیزه جویان القاعده ، مدتها در جنوب ، در جبهه جنگ شهر بندری عدن در مقابل انصارالله شرکت کردند و در کنار شبه نظامیان قبیله ای مورد حمایت عربستان و حتی برخی نیروهای ویژه اعزامی از امارات متحده عربی جنگیدند.

در دی ماه 1398 منابع محلی در استان حضرموت یمن اعلام کردند که امارات متحده عربی تعدادی از زندانیان وابسته به گروهک القاعده را از زندان آزاد کرده است. این منابع خبری گفتند که هدف از این اقدام امارات، ایجاد بحران و بی ثبانی در استان شبوه است. از جمله تروریست‌های آزاد شده «صالح عمر» از شهر «رضوم» و «باسل المراوح» از شهر «حبان» هستند که هر دو جزو فرماندهان القاعده در جنوب یمن به شمار می‌روند.

اولین نشانه ارتباط القاعده با دولت هادی مورد حمایت عربستان سعودی در جریان مذاکرات ناموفق صلح تحت حمایت سازمان ملل با صنعا در ژوئن 2015 در ژنو بود. عبدالوهاب حمقانی در هیئت ریاض حضور داشت ، که وزارت خزانه داری ایالات متحده به دلیل ارتباط با القاعده وی را در لیست تروریست جهانیی تحت تعقیب قرار داده بود. وزارت امور خارجه آمریکا حضور وی را متذکر شد و حتی به آن اعتراض کرد.

در سالهای بعد سعودی‌ها هیچگونه عملیاتی را علیه القاعده که کنترل شهر بندری المکلا، مرکز استان نفتخیز حضرموت در جنوب شرقی یمن و هم مرز با عربستان، را به دست گرفت صورت نداد.

این حمایت و اتحاد شوم تاکنون نیز ادامه یافته است. فوریه 2019 شبکه سی.ان.ان آمریکا در گزارشس با استناد به وضعیت درگیری‌های شدید در شهر تعز گفت که القاعده "اتحاد سودمندی را با شبه نظامیان طرفدار سعودی که در کنار آنها جنگیده اند" ایجاد کرده است.

بر اساس این گزارش ، تیپ ابوالعباس دارای خودروهای زرهی  و سلاح‌های ساخت آمریکا بود. ابوالعباس ، بنیانگذار این گروه شبه نظامیان طرفدار القاعده، در سال 2017 به اتهام تأمین مالی القاعده  و گروه یمنی دولت اسلامی عراق و شام (داعش) توسط ایالات متحده تحریم شد  .

العباس در مصاحبه ای در ماه دسامبر با واشنگتن پست گفت: "ائتلاف هنوز از من حمایت می کند." "اگر من واقعاً یک تروریست بودم ، آنها مرا برای بازجویی تحویل می دادند."

طبق گزارش سی.ان.ان ، گروه وی هنوز از حمایت ائتلاف تحت رهبری سعودی برخوردار بوده و در تیپ 35 ارتش یمن تحت حمایت ائتلاف جذب شده است.

یکی از موضوعات مهمی که موجب سوق یافتن بیشتر عربستان به سمت القاعده شده است نارضایتی مصر و امارات از تداوم حضور و همکاری اخوانی های حزب اصلاح در دولت منصور هادی است.

اگرچه تاکنون رئیس جمهور مصر سعودی ها را به دلیل همکاری با حزب الاصلاح وابسته به اخوان المسلمین مورد انتقاد قرار نداده است. با این حال ، هفته نامه معتبر الاهرام مصر در اوایل ماه ژوئن گزارش داد که این یکی از "استخوان های اختلافات" میان قاهره و ریاض است.