امارات عزیز بایدن در منطقه خواهد شد

 طی روزهای گذشته، کمتر کشوری به اندازه ریاض و خصوصا ولیعهد جوان آن، محمد بن سلمان، نتایج انتخابات ایالات متحده را با نگاه مضطربانه دنبال می کرد و منتظر فرجام آن بود. اگرچه او به خوبی می داند که روابط ایالات متحده و عربستان سعودی ممکن است کمتر متاثر از رقابت های جمهوری خواهان و دموکرات ها باشد، اما به نظر می رسد که پیروزی قابل توجه جو بایدن به معنای پایان دوران مصونیت های حداکثری دولت ترامپ در قبال سعودی هاست. سوابق حقوق بشری این کشور خصوصا در پرونده قتل جمال خاشقچی، رفتار آن در جنگ یمن و تلاش های بی پروا برای افزایش نفوذ در منطقه، خود به احتمال زیاد به عنوان منابع تنش، به ویژه با دولت بایدن که به دنبال سرمایه گذاری زیادی در خاورمیانه نیست، پدیدار می شود.

ولیعهد برای نگرانی های خود دلایلی دارد. او دونالد ترامپ و جارد کوشنر، داماد ترامپ و مشاور خاورمیانه طرفدار سعودی را متقاعد کرد که اولا عربستان تمایل به خرید میلیاردها دلار تسلیحات آمریکا دارد؛ بر اساس گزارش موسسه تحقیقات صلح بین المللی استکهلم، یک چهارم فروش سلاح های آمریکایی در 5 سال بین 2014 و 2019 به عربستان سعودی رسیده، در حالی که این رقم در سال های 2010-2014 حدودا 7 درصد بوده است. ثانیا تعارض منافع و مخالفت جدی با سیاست های ایران را مطرح کرده است و نهایتا نسبت به عادی سازی روابط با اسرائیل هم چندان بی میل نیست. 

از نظر استراتژیک، این مسیر به معنای هماهنگی نزدیک در مورد ایران از طریق اعمال تحریم های حداکثری، تغییر معادلات منطقه از طریق عادی سازی روابط اسرائیل با امارات و بحرین و همچنین حمایت ایالات متحده از قدرت گرفتن محمد بن سلمان بود. ولیعهد به ویژه با حمایت های بی شائبه ترامپ جسورتر شد و موضع سرسختانه تری نسبت به تهران اتخاذ کرد، که ریاض آن را تهدید اصلی برای موقعیت غیررسمی خود به عنوان رهبر جهان اسلام از زمان انقلاب اسلامی در سال 1979 می داند. 

سوال مشخص این است، آیا دولت بایدن می تواند حمایت تقریباً بدون قید و شرطی را که ریاض طی سال های گذشته از آن برخوردار بوده است را پایان دهد؟ اکنون معادلات در حال تغییر است، جو بایدن کمتر می تواند با عربستان سعودی همراه شود، بایدن خواستار پایان دادن به جنگ فاجعه بار در یمن شده و در پی ارزیابی مجدد روابط ایالات متحده با ریاض شده است. جو بایدن، موضع خود را در مورد عربستان سعودی و جنگ این کشور در یمن روشن کرده است. بایدن گفته که دولت عربستان سعودی ارزش تعهد بسیار کمی را دارد که کودکان و افراد بی گناه را در یمن به قتل رسانده است؛ این کشور یک دولت طرد شده  است. وی همچنین در ماه اکتبر اظهار داشت که تحت هدایت دولت بایدن و هریس، ما روابط خود را با پادشاهی عربستان سعودی دوباره ارزیابی خواهیم کرد، حمایت ایالات متحده از جنگ عربستان در یمن را خاتمه خواهیم داد و اطمینان حاصل می کنیم که آمریکا ارزش های خود را فدای فروش اسلحه یا خرید نفت نمی کند. 

بایدن سال گذشته در شورای روابط خارجی گفت: "اولویت های آمریکا در خاورمیانه باید در واشنگتن تعیین شود نه در ریاض." این شرایط وقتی پیچیده تر می شود که در نظر بگیریم امارات متحده عربی برای بایدن شریک قابل اعتمادتری محسوب می شود. با فرض اینکه تهران مایل به بازگشت ایالات متحده به توافق هسته ای است، این وضعیت بر چالش های ریاض نیز می افزاید چرا که هزینه این کار همراه با کاهش تحریم ها علیه تهران و برهم خوردن توازن قدرت موجود به سود تهران خواهد شد. اما مشخص نیست که با بازگشت احتمالی ایالات متحده به برجام، آینده استراتژی مهار ایران چگونه صورت خواهد گرفت و همین نکته عمده نگرانی ریاض است. 

در سطح استراتژی کلان، با توجه به اینکه بایدن بیشتر علاقه مند به عدم ورود به چالش های خاورمیانه است، لذا امکان دارد آماده نباشد سرمایه گذاری های زیادی روی منافع ریاض در منطقه انجام دهد. 

اینکه این فاصله ممکن است چه تاثیری بر ادراکات ریاض بگذارد فعلا مشخص نیست. البته این روند ممکن است عربستان سعودی را به گسترش روابط با رقیب جدی ایالات متحده یعنی جمهوری خلق چین، به ویژه در مورد مسئله توسعه توان هسته ای سوق دهد. باید توجه داشت هر کاری که انجام شود، منصفانه است که بگوییم در دولت بایدن، عربستان سعودی دیگر آن عزیز واشنگتن در دوران ترامپ نخواهد بود. 

با این حال، غالباً تفاوتی بین وعده های داده شده در مسیر مبارزات انتخاباتی و واقعیت های عرصه سیاست بین الملل وجود دارد؛ ایالات متحده کشوری بوده که در طول تاریخ همیشه در دوستی با عربستان سعودی سعی داشته است. فرض مسلط آن است که به نظر می رسد سطح روابط دچار فروپاشی نخواهد شد؛ بایدن رویه متعادلی را در پیش می گیرد گرچه با رویکرد ترامپ متفاوت است. همچنین با توجه به اینکه مشاوران بایدن تعهد خود را برای کمک به دفاع از عربستان سعودی در برابر دشمنان منطقه ای حفظ کرده اند، تصور بر این است که تمرکز بیشتر بر این باشد که هر نوع فروش سلاح نیز از نظر ماهیت جنبه دفاعی داشته باشد تا تهاجمی.