جنگ در دروازه‌های عین‌عیسی؛ کردها چه تصمیمی خواهند گرفت؟
این روزها منازعه و آرایش بازیگران مختلف بحران سوریه، بر سر شهر استراتژیک عین‌عیسی در شمال سوریه، کانون توجه ناظران سیاسی را به خود جلب کرده است. طی چند هفته گذشته ارتش ترکیه و نیروهای تحت‌الحمایت آن در نوار مرزی شهر عین عیسی تحرکات خود را افزایش داده‌اند و تا کنون چندین مرحله از درگیری آنها با نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) گزارش شده است.
علاوه براین، ارتش ترکیه در ماه های اخیر از چند پست نظارتی خود را در شمال غربی سوریه در استا‌ن‌های ادلب و حلب، عقب‌نشینی کرده است. بنابر گزارش دیده بان حقوق بشر سوریه، ارتش ترکیه تا کنون، پست‌های الطوقان، مورک و شیر مغار در حومۀ حما، عندان و الراشدین در حومۀ حلب و الصرمان در حومۀ ادلب را تخلیه کرده است. اما با وجود این سطح از عقب‌نشینی‌ها، اعزام کاروان‌های ارتش ترکیه در مناطق موسوم به عاری از تنش در شمال سوریه، به شدت افزایش پیدا کرده است.
مجموع این روند، ناظران سیاسی را به این تحلیل سوق داده که احتمالا تحرکات ارتش ترکیه در ارتباط با توافق این کشور با روسیه در راستای اجازه به آنکارا برای تصرف شهر استراتژیک عین عیسی است. شهر عین عیسی به دلیل موقعیت استراتژیک خود در بزرگراه بین المللی (الحسکه- الرقه- حلب) موسوم به ام 4 (M4) از اهمیتی فوق العاده برخوردار است. همچنین، این شهر 7 منطقه خودگران تحت کنترل کردهای سوریه را به یکدیگر متصل می‌کند، لذا سقوط این شهر می‌تواند ضربه‌ای بزرگ به اتصال سرزمینی مناطق تحت کنترل کردها وارد آورد. در واقع، در صورت اشغال این شهر از سوی ترکیه، به طور حتم دیگر شهرهای استراتژیک تحت کنترل کردها به ویژه عین العرب (کوبانی) و منبج نیز در معرض تهدید سقوط قرار می‌گیرند.
فرصت‌سوزی کردها و ترکیه در صدد وارد کردن آخرین ضربه
در وضعیت کنونی تحولات میدانی شمال سوریه، به نظر می‌رسد ترکیه قصد دارد، هدف خود در کنترل شهر عین عیسی را به سرعت اجرایی کند اما در سوی مقابل این کردها هستند که با تداوم اعتماد خود به ائتلاف موسوم به ضد داعش به رهبری آمریکا، در حال فرصت‌سوزی بوده و در تحلیل واقعیات میدانی ناکام هستند. ارتش ترکیه در سال 2016 طی دو مرحله عملیات سپر فرات و در سال 2018 عملیات شاخه زیتون را انجام داد که طی آنها شهرهای عفرین، الباب، جرابلس و اعزاز را کنترل کرد.
در نهایت در سال 2019 نیز در شرق فرات در نواحی مرزی استان حسکه عملیات موسوم به «چشمه صلح» را انجام داد و اکنون برخی از ناظران سیاسی بر این باور هستند که تلاش ترکیه برای تصرف عین عیسی در راستای تداوم این مرحله از عملیات است. اما با وجود تمامی گمانه‌زنی‌ها وزارت دفاع ترکیه اخیرا مدعی شده که آنها قصدی برای تصرف شهر عین عیسی ندارند و این نیروهای کُرد بودند که به نیروهای ترکیه در شمال جاده ام 4 حمله کردند و ترکیه به حملات آنها پاسخ داده است، در نتیجه نباید این مسئله را ادامه عملیات چشمه صلح دانست. با وجود ادعاهای وزارت دقاع ترکیه آن‌چه حتمی به نظر می‌رسد این است که ترکیه به وضوح به تصرف سریع و برق‌آسای شهر عین عیسی در صورت چراغ سبز روسیه چشم دوخته است.
بر خلاف ترکیه، در سوی مقابل کردها در حال فرصت‌سوزی چند باره هستند و همانند چند سال گذشته مجددا با اتکای به حمایت آمریکا به نظر می‌رسد شکستی دیگر را متحمل خواهند شد. طی چند هفته اخیر، دولت سوریه و ارتش روسیه از نیروهای سوریه دموکراتیک خواسته‌اند که به طور کامل از عین عیسی خارج شوند و پرچم سوریه بر فراز نهادهای این شهر برافراشته و تحویل ارتش سوریه داده شود تا آنها مانع از حملات ترکیه به این شهر شوند. در مقابل نمایندگان نیروهای دموکراتیک سوریه اعلام کردند که تنها ورودی‌ها و خروجی‌های عین عیسی را به نیروهای نظام واگذار می‌کنند، اما طرف روسی و سوری با این پیشنهاد مخالفت کردند.
درحال حاضر در صفوف نیروهای دموکراتیک سوریه، شاهد نوعی دودستگی نیز هستیم. در یک سو، برخی از نیروهای داخل این جریان بر این باور هستند که اتکای مجدد به آمریکا و اروپا اشتباهی بزرگ بوده و موجب تکرار شکست‌های سابق در غرب و شرق و فرات می‌شود. در نتیجه این گروه معتقد هستند که باید به سرعت با حکومت مرکزی سوریه و روسیه برای کنترل عین عیسی توافق صورت بگیرد. در سوی دیگر، همچنان جریان اصلی و صاحب قدرت در میان قسد بر حمایت آمریکا و مبارزه با حملات ترکیه تاکید دارند.
محدودیت‌های پیش‌روی آنکارا برای آغاز دور جدید حمله نظامی
با وجود توانمندی بالای نظامی و موقعیت ویژه ترکیه برای کنترل عین عیسی این کشور در مسیر اجرایی شدن نقشه خود با محدودیت‌هایی نیز مواجه است لذا برای آنکار در موقعیت کنونی، جلب نظر دو قدرت بزرگ آمریکا و روسیه و نیز کنترل برق‌آسای شهر استراتژیک عین عیسی از اهمیتی ویژه برخوردار است.
1- مخالفت دمشق و مسکو با تداوم طرح اشغال‌گری ترکیه: بر خلاف سال‌های گذشته، در شرایط کنونی حکومت مرکزی سوریه و روسیه با حساسیت بیشتر تحرکات ارتش ترکیه و نیروهای دست‌نشانده‌اش را در شمال سوریه رصد می‌کنند. در واقع، ان‌ها به این باور رسیده‌اند که ترکیه صرفا با هدف دفاع از امنیت ملی خود در پی اشغال نوار مرزی شمال سوریه نیست. بلکه در عمق 32 کیلومتری در پی آن است که نوار مرزی 840 کیلومتری خود با سوریه را در آینده به کشور خود منضم کند. لذا مسکو و دمشق در پی آن هستند که با جلب رضایت کردهای سوریه زمینه را برای بازگشت شهر عین عیسی به محدوده حاکمیت ملی سوریه کلید بزنند. در همین زمینه شاهد هستیم که اخبرا وزارت دفاع روسیه اعلام کرده است شماری پلیس نظامی به منطقۀ درگیری نیروهای ارتش دموکراتیک سوریه با ارتش ترکیه و معارضان سوری اعزام کرده است.
2- مخالفت آمریکا با حمله نظامی ترکیه: یکی دیگر از موانع ترکیه برای کنترل عین عیسی را می‌توان مخالفت احتمالی دولت ترامپ مورد نظر قرار داد. هر چند دولت ترکیه به وضوح نسبت به این مساله اگاه است که بهترین فرصت برای کنترل این شهر استراتژیک تا 20 ژانویه 2020 یعنی طی 20 روز آینده خواهد بود و متعاقب ان با روی کار امدن دولت بایدن، به نظر می‌رسد کاخ سفید اجازه حمله را به آنکار و نیروهای تحت الحمایه‌‌اش نخواهد داد. در همین زمینه شاهد هستیم که ژنرال مکنزی فرمانده نیروهای آمریکایی در غرب آسیا در چند روز گذشته با ژنرال مظلوم کوبانی، فرمانده نیروهای دموکراتیک سوریه، در شهر قامشلو دیدار کرده است و تا کنون به نظر می‌رسد آمریکا مجوز پرواز جنگنده‌های ترکیه را به آنها نداده است. در سطحی دیگر، رجب طیب اردوغان به طور حتم نسبت به واکنش و انتقام‌گیری دولت بایدن، بعد از روی کار آمدن در کاخ سفید، نگرانی‌هایی نیز دارد و از هم اکنون نمی‌خواهد که زمینه‌ساز تنش و نزاع با دولت آینده آمریکا باشد.
