پیامدهای تحریم آمریکا علیه ترکیه چیست؟

درحالی‌که دولت جدید به‌زودی کار خود را در کاخ سفید آغاز می‌کند، ترکیه تازه‌ترین قربانی سیاست تحریمی آمریکای ترامپ است. این امر بایدن را در موقعیت سختی قرار خواهد داد. بایدن نیز به‌صراحت اعلام کرده که مخالف استفاده ترکیه از سامانه اس- 400 است. اگر تصمیم‌گیری در مورد تحریم‌ها به بایدن محول ‌شود، او شروع دشواری را با ترکیه تجربه خواهد کرد. اقدامی که ضربه بسیار مهمی به رابطه سنتی ترکیه و آمریکا وارد کرده و زمین بازی ترکیه و آمریکا در آستانه روی کار آمدن رئیس‌جمهور منتخب، لغزنده‌تر شده است.

آنکارا در سال گذشته علی‌رغم مخالفت‌ها از سوی آمریکا این موشک‌ها را خریداری و فعال کرد. آمریکا ظاهراً نگران است باطری‌های این موشک که از طریق کامپیوتر هدایت می‌شوند، بتواند اطلاعات پروازی هواپیمای جنگی اف- 35 را در زمانی که در حال مانور با دیگر کشورهای عضو پیمان ناتو باشند، بخوانند که این امر، این هواپیماها را که مهم‌ترین و مدرن‌ترین هواپیماهای آمریکا و دیگر کشورهای عضو ناتو است، آسیب‌پذیر می‌کند. آمریکائی‌ها به خاطر مشاجره در این زمینه، ترکیه را قبلاً از پروژه مشترک ساخت هواپیماهای اف-35 اخراج و از فروش این هواپیماها به آنکارا خودداری کرده بودند.

کنگره آمریکا تحریم‌های جدیدی را علیه ترکیه اعمال کرده و کمیسیون تسلیحاتی در کنگره اعلام کرده که این تحریم‌ها علیه اردوغان به خاطر سیاست امنیتی او است. در راستای این تحریم‌ها، ممنوعیت سفر به آمریکا برای چهار مدیر این سازمان و توقیف دارائی‌های آن‌ها و ممنوعیت صدور قطعات تسلیحاتی در آمریکا علیه آن‌ها و کشورشان اعمال شده است.

توجه ترکیه بیشتر به تولید سلاح‌های مدرن در داخل و فروش آن‌ها به کشورهای ثروتمند خواهد بود. تعداد شرکت‌های تولید سلاح در ترکیه در حال افزایش است و پهپادهای تولید ترکیه به‌ویژه پس از استفاده آن‌ها در سوریه، لیبی و اخیراً در قره‌باغ، به‌عنوان یک سلاح معجزه‌آسا و امتحان پس داده به‌حساب می‌آیند. فهرست خریداران پهپادهای ترکیه مرتباً طولانی‌تر می‌شود. اوکراین، قزاقستان و صربستان مایل‌اند این پهپادها را خریداری کنند و پاکستان نیز کشتی‌های جنگی به ترکیه سفارش داده است.

ممنوعیت فروش قطعات ابزارآلات جنگی از سوی آمریکا، می‌تواند مقاصد بلندپروازانه اردوغان را مختل کند. ترکیه در زمینه ساخت سلاح، قطعات مهم آن را از خارج وارد می‌کند چون هنوز قادر به تولید آن‌ها نیست. این کشور به‌ویژه موتور تانک، پهپاد و هواپیماهای خود را باید از خارج وارد کند. تحریم‌های آمریکا در زمینه قطعات تسلیحاتی، همکاری بین ترکیه با اروپا را نیز دشوار کرده است.

این اولین باری نیست که ترکیه با تحریم‌‌های آمریکا مواجه می‌شود. تحریم‌های مشابه بعد از عملیات صلح قبرس نیز اعمال شده و تقریباً سه سال به طول انجامید. پس از تغییرات مختلف در شرایط بین‌الملل، آمریکا مجدداً به ترکیه روی آورد. به دنبال اشغال افغانستان توسط شوروی و انقلاب ایران، آمریکا مجدداً ترکیه را کشف کرده و جدایی‌هایی که تا آن زمان رخ‌داده بود، به پایان رسید.

شواهد نشان می‌دهد مناسبات ترکیه و آمریکا به این راحتی رو به بهبود نمی‌رود. حتی اگر طرفین در شرایط کنونی با حسن‌نیت درصدد تنظیم یک رابطه جدید برآیند، باوجود چنین مسائل حادی عادی‌سازی روابط طولانی خواهد بود. بازگشت مناسبات ترکیه و آمریکا به سطح گذشته فقط با تغییر شرایط عینی امکان‌پذیر است. شاید ترکیه در آن تاریخ نحوه برقراری مناسبات جدید را به‌خوبی محاسبه نکرده بود. در این شرایط، انتظار بهبود مناسبات از طریق مذاکره در چند موضوع بیش‌ازحد خوش‌بینانه است. حتی اگر ترکیه از اس-400 ها دست بردارد، آمریکا قطعاً سرفصل دیگری برای ایجاد مشکل پیدا خواهد کرد.

طیفی از مخالفین اردوغان ادعا می‌کنند او به خاطر تصمیمات اشتباهی که گرفته پاسخ‌گو نبوده و هیچ حسابی پس نمی‌دهد چراکه اردوغان با خیال آسوده می‌داند که ناتو و شرکا در اتحادیه اروپا با ترکیه، مانند ایران رفتار نخواهند کرد و همیشه راه فراری وجود دارد. آن‌ها خطوط قرمز را نشان داده و یادآوری می‌کنند که باید ترکیه بر اساس مقتضیات هم‌پیمانی، عمل کند. اقتصاد ترکیه درنتیجه این تحریم‌ها هنوز زمین‌گیر نشده و تاوان تنش ناشی از خرید اس-400 ها را پس نداده است. اردوغان بر این باور است «تحریمی که ما را نکشد، قوی‌تر می‌کند.» او تحریم‌ها را اقدامی‌ برای مقاومت در برابر گام‌های دفاعی ترکیه و وابسته کردن کشور به خارج ارزیابی می‌کند.

اگر ترکیه موفق به مصالحه با آمریکا و ناتو نشود و نتواند اس-400 ها را فعال کند هزینه 2.5 میلیارد دلاری پرداخت‌شده بابت خرید این سامانه‌ها به یک بحران تبدیل خواهد شد و در صورت طرد شدن از برنامه اف-35، این امر خساراتی بالغ‌بر 9 میلیارد دلار درپی‌خواهد داشت. تاوان ناشی از محاسبات اشتباه دولت، 11.5 میلیارد دلار است. پیش‌بینی می‌شود، حتی تحریم‌های که در این سطح وضع شده‌اند، در صنایع دفاع منجر به خسارت خواهد شد و هم بر زنجیره تدارکات تأثیر خواهند گذاشت.

اردوغان، از دولت‌های آمریکا و اتحادیه اروپا می‌خواهد تا تحت تأثیر لابی‌های ضد ترکیه قرار نگیرند و مسائل می‌توانند از طریق مذاکره و گفت‌وگو حل شوند. او در واکنش به تحریم‌های آمریکا علیه ترکیه به ضرب‌المثل «همسایه بد، انسان را صاحب‌خانه می‌کند» اشاره کرده و فعالیت‌های صنایع دفاع ترکیه در ساخت پهپادهای مسلح و غیرمسلح، تانک و سلاح‌های متعدد را برجسته می‌کند، چراکه میزان بومی‌سازی صنایع دفاع ترکیه به 70 درصد رسیده و بعد از تحریم‌های آمریکا، فعالیت‌های تولید نیازهای دفاعی در داخل کشور سرعت یافته است. ترکیه تحریم‌های کنگره آمریکا را عملی اشتباه و حمله به حقوق حاکمیت کشورش می‌داند.

اردوغان مدعی است چون در چانه‌زنی برای خرید پاتریوت‌ها به خواسته ما برای انتقال فناوری پاسخ مثبت داده نشد، ما به خرید اس-400 ها روی آوردیم. آمریکا باید فوراً اشتباه خود را جبران و تحریم‌ها علیه ترکیه را لغو کند. تحریم‌ها نه‌تنها ترکیه، بلکه پیمان نظامی ناتو را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. از آمریکا که هم‌پیمان ما در ناتو بوده انتظار حمایت در مبارزه با گروه‌های تروریستی داشتیم نه آنکه به اعمال تحریم بپردازد. یونان درحالی‌که عضو ناتو است، سامانه روسی اس- 400 را خریداری کرده اما تحریم نشده و این استاندارد دوگانه نشانگر برخورد مغرضانه با آنکارا است.

یونان که از این تحریم‌ها خشنود به نظر می‌رسد تحریم‌های اروپا را موجب دلگرمی نیروهای متمایل به اروپا و اصلاح‌طلب ترکیه می‌داند، چراکه اتحادیه اروپا علی‌رغم تأخیر و بعضاً عقب‌نشینی‌ها در تصمیماتش، همچنان خانه مشترک تمامی کشورهای عضو است. اتحادیه اروپا باید مسئولیت خود جهت امنیت و ثبات تمامی شهروندانش در برابر تهدیدهای خارجی را درک کند. یونان امیدوار است آمریکا و اتحادیه اروپا تحریم‌های بیشتری علیه ترکیه اعمال کنند. تأثیر تحریم‌های آمریکا به‌مرورزمان آشکار خواهد شد و نقشه تحریم اتحادیه اروپا علیه ترکیه گسترش خواهد یافت تا شامل شخصیت‌ها و دیگر مؤسسات شود. آتن از اقدامات کیفری واشنگتن علیه دولت ترکیه به سبب خرید سامانه‌های اس-400 تجلیل کرده و اقدامات تحریم آمریکا و پیامد‌های منفی آن را بر عملکرد ترکیه تأثیرگذار می‌داند.