سیاست بایدن با رژیم سعودی سرسختانه خواهد بود

 یکی از جذاب ترین تحولات سیاست خارجی آمریکا در یک دهه اخیر، تغییر آرام سیاست ها از همکاری نزدیک با ریاض به سیاستی انتقادی تر است که ممکن است به سیاستی کاملاً خصمانه نیز تبدیل شود. چنین تغییری در تاریخ روابط کشورها کم نظیر است. علل این تغییر سیاست آمریکا پیچیده است؛ اما اگر خط سیر آن را دنبال کنیم به دوران ریاست جمهوری باراک اوباما می رسیم. 

روز یکشنبه، جیک سولیوان، مشاور امنیت ملی بایدن، در توییتی در واکنش به حکم الهذلول، نوشت دولت بایدن در مقابل نقض حقوق بشر در هر جا که اتفاق بیافتد، خواهد ایستاد. 

با این که بیش از صد سال است آمریکا مظهر حقوق بشر، آزادی مذهبی و ارزش هایی از این دست بوده است، اما سیاست واقعی این کشور در قبال این مسائل یا بی طرفی بوده و یا مخالفت شدید. رابطه تاریحی آمریکا با عربستان نمونه ای از مواردی است که رفتار آمریکا در خارج با آن چه در داخل می گوید، متفاوت است. 

عربستان سعودی بیش از هر کشور دیگر حقوق بشر را نقض می کند و در دهه 1990 و اوایل دهه 2000 به تأمین بودجه گروه های تروریستی نیز متهم بود. حتی اکنون نیز آموزه های وهابیت ریشه افراطی گری در مناطقی مانند چچن است. اما این موضوع هیچ گاه برای آمریکا جدی نبود. روابط نزدیک این کشور با عربستان سعودی بر این مفهوم مبتنی بوده که عربستان ستون نظام راهبردی آمریکا در خاورمیانه است.   

پس از فروپاشی شوروی و تبدیل ایدئولوژی های بنیادگرای اسلامی به تهدید، پرسش هایی درباره این که عربستان سعودی تا چه حد این تهدید را جدی گرفته است و متحدان سنتی آمریکا پنهان یا آشکار از این گروه های تروریستی ضد غرب حمایت می کنند، مطرح شد. 

در بسیاری از موارد به نظر می رسد دیپلمات های آمریکایی متحدانی در میان محافظه کاران مذهبی افراطی پیدا کرده اند که با افراطی گری در منطقه روابط نزدیک دارند. 

در ده سال اخیر، به نظر می رسد برخی عوامل تغییر کرده اند و میان آمریکا و عربستان سعودی فاصله انداخته اند. یکی از این عوامل روی کار آمدن نسلی در آمریکاست که در مسائل حقوق بشری دیدگاه انتقادی تری نسبت به ریاض دارد و ایران را نیروی بالقوه مثبت تری در منطقه می داند.  دوم این که اخوان المسلمین و متحدان آن توانسته اند این تفکر خود را به برخی افراد القا کنند که مشکل اصلی در خاورمیانه بیش از آن که ترکیه و ایران باشند، قاهره و ریاض است. عامل آخر هم به مسائل داخلی عربستان سعودی و کنار رفتن برخی از نزدیکان پادشاهی برمی گردد که دوستانی در آمریکا و غرب دارند. 

اما انتقاد از وضعیت حقوق بشر در عربستان سعودی زمانی درست بود که در همه خاورمیانه شاهد آن بودیم. مفسران آمریکایی منتقد عربستان سعودی در مقابل کشتار کردهای عفرین به دست افراطی های مورد حمایت آنکارا سکوت کرده اند. در حالی که خواستار آزادی های بیشتر در عربستان سعودی هستند، در قطر و یا ترکیه چنین هدفی را دنبال نمی کنند. مثل همیشه، سخنان آمریکا درباره حقوق بشر بیشتر سیاسی است. 

با روی کار آمدن بن سلمان و کنار زده شدن برخی از نزدیک ترین افراد به امریکا، انتقادات این کشور از عربستان سعودی افزایش یافته است. کشتن جمال خاشقچی و جنگ یمن موجی از انتقادات از عربستان را به دنبال داشت. بحران با قطر در سال 2018 و روابط نزدیک عربستان با دولت ترامپ نیز این موضوع را بیش از پیش حزبی کرد. 

چالش مهمی برای عربستان سعودی به وجود آمده و به تغییراتی در راهبرد مربوط به اسرائیل منجر شده است. بسیاری منتظرند که بینند آیا این مواضع تند از سوی افراد دولت آینده آمریکا به تغییراتی در واقعیت خواهد انجامید یا بیشتر در حد حرف باقی خواهد ماند.  اگر واقعاً موضوع حقوق بشر باشد، جالب خواهد بود که ببینیم اصلاح در این موضوع با انتقاد از ترکیه، ایران و قطر نیز دنبال می شود یا فقط به عربستان سعودی و دوستان منطقه ای آن محدود می شود. همچنین جالب خواهد بود که ببینیم انتقاد از اسرائیل و امارات افزایش خواهد یافت یا در این دوران جدید سیاستگذاری کمتر اتفاق خواهد افتاد.