اگر آمریکا می‌خواهد به برجام برگردد، شرطش برداشتن تحریم‌هاست
رهبر انقلاب اسلامی در سخنرانی تلویزیونی در سالروز قیام ۱۹ دی (۹۹/۱۰/۱۹) درباره احتمال بازگشت آمریکا به برجام فرمودند: «بحث میکنند که آمریکا برگردد به برجام یا برنگردد. ما هیچ اصراری نداریم، هیچ عجله‌ای نداریم که آمریکا به برجام برگردد؛ اصلاً مسئله‌‌ی ما این نیست که آمریکا به برجام برگردد یا برنگردد. آنچه مطالبه‌ی منطقی ما و مطالبه‌ی عقلانی ما است، رفع تحریمها است؛ تحریمها باید برداشته بشود. این حقّ غصب‌شده‌ی ملّت ایران است؛ چه آمریکا، چه اروپا وظیفه دارند این حقّ ملّت ایران را اداء کنند. اگر تحریمها برداشته شد، خب آن برگشت آمریکا به برجام معنایی خواهد داشت، امّا اگر چنانچه تحریمها برداشته نشد، برگشت آمریکا به برجام ممکن است حتّی به ضرر ما تمام بشود؛ به نفع ما که نیست، [بلکه] به ضرر ما هم ممکن است باشد.» پایگاه اطلاع‌رسانی KHAMENEI.IR برای بررسی ابعاد مختلف این مسئله، گفت‌وگویی با آقای دکتر علی‌اکبر ولایتی، مشاور رهبر انقلاب در امور بین‌الملل و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام انجام داده است.
چرا غربی‌ها موظف‌اند همه‌ی تحریمها علیه ملت ایران را بردارند؟ و چرا برچیده‌شدن تحریمها بر بازگشت آمریکا به برجام اولویت دارد؟ در صحبت‌های رهبر انقلاب این نکته خیلی پررنگ بود و ایشان تأکید داشتند که تحریمها باید برچیده شود و این امر بر بازگشت آمریکا به برجام اولویت دارد.
مطّلع هستید که آمریکایی‌ها در این مسئله پیشتاز بودند و به ما پیشنهاد دادند اگر فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای‌تان را محدود کنید، ما هم تحریمها را برمی‌داریم. ما در همان مهلتی که مقرر بود و با ۱+۵ تعهد کرده بودیم، این کار را انجام دادیم و هیچ تأخیری هم نداشتیم؛ امّا در طرف مقابل آمریکایی‌ها به‌صورت مقطعی بعضی از تحریمها را برمی‌داشتند و در فاصله‌های کوتاهی تمدید می‌کردند؛ یعنی از اوّل بنای این را داشتند که کار موقتی انجام بدهند که اگر یک مرتبه قطع کردند، موجب شگفتی و تعجب نشود.
دولت قبلی آمریکا که رفت و دولت بعدی آمد، اصلاً به این تعهد پایبند نبود. ببینید هر دولتی که در آمریکا روی کار باشد اگر تعهدی بکند، برای دولت‌های بعدی الزام‌آور است. این‌طور نیست که هر دولتی تعهد خاص خودش را داشته باشد. بنابراین ما تعهدات را انجام دادیم، ولی آن‌ها بد عهدی کردند و طبیعی است که اگر می‌خواهند برگردند باید تحریم‌هایی که تعهد داشتند را بردارند.
نکته‌ی مهم و تأسف‌آور این است که سه کشور دیگر غربی؛ یعنی فرانسه، آلمان و انگلیس که نمایندگان اتحادیه‌ی اروپا هستند هم در متابعت از آمریکا محدودیت‌های زیادی را برای ما تحمیل کردند و به‌نوعی تحریم غیرمستقیم هم داشتند؛ ولی از بین ۱+۵، روسیه و چین تا آنجایی که توانستند کمک کردند و به تعهدشان عمل نمودند. وقتی یک چنین سابقه‌ی سوء از طرف آمریکایی در انجام تعهداتشان دارند، ما حق داریم که بدبین باشیم و اگر باز هم برگردند و مذاکرات را از سر بگیرند، در حالی که تعهدات قبلی را انجام ندادند، به‌هیچ‌وجه، قابل قبول نیست.
بنابراین هرچه زودتر این تحریم باید برداشته شود، به‌علاوه این که ما از قبل هم خسارت دیدیم و باید خسارت‌های ما را تأمین کنند چرا که بی‌جهت و به‌صورت غیرقانونی تحریم کردند و ما خسارت‌های زیادی را متحمل شدیم.
آیا بازگشت آمریکا به برجام فایده‌ای خواهد داشت؟ به نظر شما اگر برنگردد، ضرر بیشتری برای ملت ایران متصور است؟
ما هیچ اصرار و عجله‌ای نداریم که آمریکا برگردد؛ امّا اگر می‌خواهد برگردد شرایطی دارد که مهم‌ترینش این است که تحریمها را بردارد و معلوم بشود که دولت جدید به تعهدات برجام پایبند است؛ یعنی اعلام کند و رئیس‌جمهور آمریکا هم متعهد شود. در نوبت اوّل مقرر بود که آقای اوباما رئیس‌جمهور وقت تعهد بدهد و شرط رهبر معظّم انقلاب هم این بود که رئیس‌جمهور آمریکا مکتوب بنویسد که بعداً نتواند کتمان کند. البته گفتند قول شفاهی ما کافی است و رهبر معظّم انقلاب هم به این راضی نبودند و متأسفانه قول شفاهی شد و بعد هم به قول شفاهی‌شان عمل نکردند.
لذا اگر آمریکا بخواهد به برجام برگردد، باید تحریمها را پایان دهد و البته ما اصراری نداریم به این برگشت، می‌خواهد برگردد، می‌خواهد برنگردد. اگر می‌خواهند برگردند باید شرایط مورد نظر که شرایط کاملاً معقولی است را انجام بدهند و کوتاهی‌های گذشته را جبران کنند. کوتاهی‌های گذشته هم این بود که نه‌‌تنها تحریمها را برنداشتند، بلکه تحریمها را اضافه کردند و این خلاف تعهدی است که انجام دادند. لذا به طرف‌های مقابل حق بدهند که به تعهد آمریکایی‌ها شک کنند و بعد هم کارهایی که رئیس‌جمهور یا دولت در آمریکا انجام می‌دهد یا در هر کشور دیگری، دولت بعدی ملزم است که تعهدات قبلی را انجام بدهد.
ارزیابی شما از پیامدهای عزم مجلس و دولت در لغو تدریجی تعهدات ایران در برجام چیست؟
مجلس و دولت به تکلیف خودشان عمل کردند. در مجلس بیش از چهار پنجم نمایندگان به این قانون رأی دادند و قانون بسیار معتبری است و دولت موظف است که به این قانون عمل کند. البته دولت ما هم نشان داد که از مجلس تبعیت می‌کند. کار دولت و مجلس ما کاملاً قانونی بود و درست نبود که بیش از این معطل کنند.
نکته‌ای که در این قانون جدید وجود دارد این است که ما به تأثیرات علمی و پزشکی هسته‌ای نیاز داریم و برای این هم به اورانیوم غنی‌شده‌ی ۲۰ درصد احتیاج است. سال‌ها پیش وقتی رآکتور تهران تأسیس شد، نیاز به غنی‌سازی ۲۰ درصد داشت و ما از آرژانتین می‌خریدیم که آرژانتین دیگر به ما نفروخت. لذا دانشمندان هسته‌ای ما با درایت و کفایت توانستند ۲۰ درصد را تهیه کنند که مورد نیاز فعالیت‌های تشخیصی و درمانی پزشکی است و این اقدام هم از موارد بسیار ارزشمند مجلس و دولت بود و کاملاً قانونی است.
ما تعهد ندادیم مواردی که مربوط به کاربرد صلح‌آمیز و پزشکی هسته‌ای است را انجام ندهیم. لذا کار بسیار خوبی بود و نشان‌دهنده‌ی این است که ایران هر زمانی تصمیم بگیرد غنی‌سازی بالاتری انجام بدهد، به‌راحتی، می‌تواند اقدام نماید.
جناب‌عالی به‌عنوان مشاور رهبر انقلاب در امور بین‌الملل، نقشه‌ی راه جمهوری اسلامی در مورد ادامه‌ی برجام چگونه می‌بینید؟ ادامه‌ی این مسیر را چگونه باید طی کنیم؟
هر دولتی که عضو ان.پی.تی باشد، حق دارد از مزایای صلح‌آمیز هسته‌ای استفاده کند. صنعت هسته‌ای یک صنعت مادر است و حدوداً به پانصد رشته‌ی صنعتی و علمی مرتبط است. هیچ کشوری نمی‌تواند در عصر حاضر خودش را از استفاده‌ی صلح‌آمیز انرژی اتمی محروم کند. دیر یا زود سوخت‌های فسیلی تمام می‌شود و ما برای تولید برق و انرژی و برای پیشبرد کارهای صنعتی و علمی‌مان نیاز به استفاده از ظرفیت‌های هسته‌ای داریم. اگر قرار باشد جمهوری اسلامی ایران در این زمینه خودکفا نباشد، آن‌وقت تحت فشار دارندگان انرژی هسته‌ای قرار می‌گیرد. البته ایران هم حتماً زیر بار این موضوع نمی‌رود و با استقلالش مغایرت دارد. دیگران نشان دادند که به تعهداتشان پایبند نیستند، لذا ما حتماً نیاز داریم که از مزایای صلح‌آمیز هسته‌ای استفاده کنیم.
امّا با تعهدی که در برجام کردیم، مدت کوتاهی فعالیت‌هایمان محدود خواهد بود، ولی از سال ۲۰۲۵ به بعد این محدودیت‌ها برداشته می‌شود و ما با تعهدی که داریم به‌‌لحاظ شرعی و بین‌المللی که رهبر معظّم انقلاب فرمودند سلاح هسته‌ای حرام است، منهای آن هر نوع کاربردی از سلاح هسته‌ای برای ما مباح است و لازم است و ان‌شاءالله انجام خواهیم داد. ما هیچ‌وقت از صنعت هسته‌ای جدا نخواهیم شد و خودمان را محروم نخواهیم کرد.
رهبر انقلاب چند سال پیش در نامه‌ی مربوط به تأیید مشروط برجام، شروط و الزاماتی را برای اجرایی‌شدن مطرح کرده بودند که مواردی از این شروط تحقق پیدا نکرد. در حال حاضر هیئت نظارت بر اجرای برجام چه اقداماتی را برای عملی‌شدن این موارد می‌تواند در دستور کار داشته باشد؟
آنچه که رهبر معظّم انقلاب مشخص کردند، به برخی از آن عمل شد و به برخی از آن عمل نشد. به هر حال اگر آن شروط انجام شده بود، حتماً این سیر وقایع در رابطه با فعالیت‌های هسته‌ای به‌گونه‌ی دیگری رقم می‌خورد. البته ایشان فرموده بودند که رئیس‌جمهور آمریکا امضاء کند و حتی رهبر معظّم انقلاب از اوّل به قضیه‌ی مکانیسم ماشه راضی نبودند و خلاف‌نظر ایشان انجام شد. حتماً در مذاکرات بعدی باید این مکانیسم به‌عنوان یک اصل غیرمنطقی کنار گذاشته شود.
اگر نکته ناگفته‌ای باقی مانده بفرمایید.
ما یک کشور مستقل هستیم و بابت استقلالمان بهای سنگینی دادیم. کشور ما با سابقه‌ی فرهنگی ده هزارساله و سابقه‌ی سیاسی دو هزار‌وپانصدساله و سابقه‌ی علمی فوق‌العاده در شکل‌دهی تمدن اسلامی این حق را دارد که نیازمندی‌های خودش را تأمین کند و با اقتدار کشورش را اداره نماید. اداره‌کردن مقتدرانه‌ی کشور مغایرت دارد با اینکه دیگران بدون اینکه حق داشته باشند در امور داخلی ما دخالت کنند و بگویند این کار را بکنید یا آن کار را نکنید.
بنابراین ما در رابطه با آینده‌ی کشورمان به هر شکلی که مصلحت ملت باشد و منافع کشور اقتضا بکند، در چهارچوب مقررات بین‌المللی و نیازمندی‌های ملی اقدامات لازم را انجام می‌دهیم و بدون تردید زیر بار تحمیلات آمریکا و غیر آمریکا نخواهیم رفت. اصلاً مهم‌ترین خاصیت و ویژگی انقلاب این بود که از وابستگی نجات پیدا کند؛ چون حدود دویست سال حکومت قاجار و حکومت پهلوی سند وابستگی این کشور را به بیگانگان داده بودند و این موجب عقب‌افتادگی کشور شد. با انقلاب اسلامی ایران عملاً ید سلطه‌گران قطع شد و ایران آزاد شد. اگر قرار باشد که ما بپذیریم دیگران منافع ما را تشخیص بدهند یا برای ما تعیین‌تکلیف بکنند، یعنی استقلال را که مردم ما در طی ده‌ها سال از مشروطه و تحریم تنباکو گرفته تا مبارزات نفت و انقلاب اسلامی برایش زحمت کشیدند را از دست داده‌ایم و ما هر کاری که مغایرت با استقلال داشته باشد حتماً انجام نخواهیم داد.
