راز سفرهای خارجی «سعد حریری»/ تشکیل کابینه لبنان به کجا رسید؟

روز پنجشنبه ۲۲ اکتبر ۲۰۲۰، میشل عون، رئیس جمهور لبنان، پس از دیدار و رایزنی با جریان‌های مختلف مجلس، سعد حریری را مأمور تشکیل کابینه جدید لبنان کرد. با این تصمیم، وظیفه بسیار دشواری به حریری محول شده است. این سیاستمدار ۵۰ ساله که از سال ۲۰۱۶ رئیس دولت لبنان بود، در ژانویه ۲۰۲۰ زیر فشار افکار عمومی و اعتراضات سراسری علیه فساد و ناکارآمدی، از مقام خود کناره گرفت.

«حسان دیاب»، جانشین حریری، ماه اوت همین سال و پس از انفجار بندر بیروت، استعفا کرد. سپس «مصطفی ادیب»، سفیر سابق لبنان در آلمان مأمور تشکیل کابینه شد؛ اما او نیز چند هفته بعد به دلیل اختلافات و رقابت‌های درون جناحی، از وظیفه تشکیل دولت عذرخواست.

از آن زمان تاکنون توفیقی درباره تشکیل دولت جدید لبنان حاصل نشده است و اختلاف نظر میان میشل عون رئیس جمهور و سعد حریری نخست وزیر مأمور تشکیل کابینه لبنان وجود دارد. تلاش‌های موازی از سوی اسقف مارونی های لبنان «بشاره الراعی» برای از سرگیری جلسات میان میشل عون و حریری انجام گرفته؛ اما تاکنون نتایج مثبتی به دنبال نداشته است. هدف از این رایزنی‌ها؛ خنثی کردن تلاش‌ها برای کشاندن لبنان به سمت فروپاشی و ممانعت از شعله ور کردن اختلافات فرقه‌ای، مذهبی و هرج و مرج سیاسی است.

۲ عامل دخیل در عدم تشکیل کابینه لبنان

اینکه چرا تحول مثتبی در زمینه تشکیل کابینه جدید لبنان رخ نمی‌دهد و دولت جدید متولد نمی‌شود باید گفت که شرایط کنونی لبنان بسیار متشنج است. دو عامل این را تقویت می‌کند: نخست: تشکیل کابینه به مرحله بن بست رسیده است؛ زیرا عون و حریری بر همان مسیری که از زمان انتصاب حریری برای تشکیل کابینه معین کرده اند اصرار دارند و هردو از امتیاز دادن و یا عقب نشینی از مطالب خود امتناع می‌کنند.

دوم: برخی از افراد با نفوذ خواهان گام‌ها و اقدامات شتابزده هستند، با این فرض که این اقدامات عامل فشاری بر نخست وزیر مأمور تشکیل کابینه ایجاد می‌کند و باعث می‌شود وی از تشکیل کابینه انصراف دهد و راه را برای یک شخصیت سنی دیگر به جای حریری باز کند که تفاهم میان آن دو برای تشکیل حکومت با توجه به معیارهایی که تعیین می‌کنند راحت تر باشد؛ اما حریری به هیچ وجه حاضر به انصراف دادن نیست.

آنچه می‌توان گفت این است که پیشرفتی در پرونده تشکیل کابینه حاصل نشده است. سعد حریری نخست وزیر مأمور تشکیل کابینه لبنان بر موضع خود درباره نحوه تشکیل کابینه و سازوکارهای آن اصرار دارد و در مقابل موضع میشل عون رئیس جمهور لبنان و جریان ملی آزاد لبنان متفاوت از نخست وزیر مأمور تشکیل کابینه استآنچه می‌توان گفت این است که پیشرفتی در پرونده تشکیل کابینه حاصل نشده است. سعد حریری نخست وزیر مأمور تشکیل کابینه لبنان بر موضع خود درباره نحوه تشکیل کابینه و سازوکارهای آن اصرار دارد و در مقابل موضع میشل عون رئیس جمهور لبنان و جریان ملی آزاد لبنان متفاوت از نخست وزیر مأمور تشکیل کابینه است.

درباره تعداد اعضای کابینه و سازوکار تشکیل آن اختلاف نظر میان طرفین وجود دارد و کار به تنش لفظی میان طرفین هم کشیده شده است و تلاش‌های بشاره الراعی رهبر مسیحیان مارونی لبنان هم نتیجه‌ای به دنبال نداشته است. تلاش‌هایی از سوی حزب الله و عباس ابراهیم و برخی گروههای سیاسی لبنانی و حتی فرانسوی‌ها انجام شده است؛ اما تاکنون نشانه‌های مثتبی از تشکیل کابینه وجود ندارد. هر چند ممکن است برخی عوامل خارجی دخیل باشد اما مشکل لبنان اساساً داخلی است و اوضاع امنیتی بحرانی و بحران‌های اقتصادی و سیاسی، اجازه انتظار طولانی‌تر را نمی‌دهد.

آینده ارتباط میشل عون رئیس جمهور لبنان و سعد حریری نخست وزیر مکلف به تشکیل کابینه جدید در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و به نظر می‌رسد افق آینده لبنان با توجه به شرایط موجود همچنان نامعلوم باشد.

طبق خبرهای واصله از منابع نزدیک به کاخ ریاست جمهوری پس از فیلم منتشر شده از سخنان رئیس جمهور میشل عون علیه حریری، بحث‌های سیاسی بسیاری در این زمینه به راه افتاده که ارتباط این دو را در آستانه فروپاشی قرارداده است.

انتشار فیلم ویدئویی از دیدار عون و دیاب نخست وزیر دولت پیشبرد امور قبل از شروع جلسه شورای عالی دفاع لبنان در کاخ ریاست جمهوری «بعبدا» که در آن عون، سعد حریری را به دروغگویی متهم می‌کند، بحرانی را به وجود آورده است که به نظر می‌رسد آخرین رشته‌های ارتباط این دو را قطع کند.

اما نکته قابل توجه در این میان این است که سعد حریری نخست وزیر مأمور تشکیل کابینه لبنان در حال حاضر بیشتر وقت را خود را میان دبی و استانبول سپری می‌کند به طوری که وی تعطیلات عید را به همراه خانواده خود در امارات گذراند و سپس به ترکیه در سفرسرزده رفت و دوباره به لبنان بازگشت و مجدداً به امارات رفت.نکته قابل توجه در این میان این است که سعد حریری نخست وزیر مأمور تشکیل کابینه لبنان در حال حاضر بیشتر وقت را خود را میان دبی و استانبول سپری می‌کند به طوری که وی تعطیلات عید را به همراه خانواده خود در امارات گذراند و سپس به ترکیه در سفرسرزده رفت و دوباره به لبنان بازگشت و مجدداً به امارات رفت

به نظر می‌رسد که حریری به دنبال پرکردن رکود کنونی در روند تشکیل کابینه این کشور با تحرکات خارجی است که دستاوردی برای لبنان ندارد و این در شرایطی که بعبدا دید خوبی حداقل از حیث سیاسی به وی ندارد.

مأموریت تشکیل کابینه لبنان از سوی حریری تقریباً با توجه به موضع گیری رئیس جمهور لبنان و نیز عدم اعتمادی که جبران باسیل رئیس جریان ملی آزاد لبنان از آن سخن گفت، محال است.

راز سفرهای خارجی نخست وزیر مأمور تشکیل کابینه لبنان

اما نکته قابل توجه راز سفرهای خارجی حریری است و اینکه جدای از امارات وی به ترکیه سفر کرده است و آنهم اندکی پس از نشست مصالحه میان قطر به عنوان متحد ترکیه با ریاض در العلاء عربستان و مهمتر اینکه وی چرا پس از ترکیه مجدداً به امارات رفت؟

باوجود اینکه نزدیکان حریری کوچک‌ترین اطلاعاتی نمی‌دهند اما احتمالاتی از سوی رسانه‌های لبنانی زده است از جمله اینکه یا وی با هدف تأمین منابع مالی واکسن کرونا رفته یا موضوعات شخصی و بدهی‌هایش به ترکیه یا احتمال سومی در کار است که آن قابل توجه است یعنی حامل پیامی از عربستان و امارات به اردوغان است که روابطش با امارات و عربستان چندان خوب نیست.

اینکه وی پس از نشست العلاء به ترکیه رفته است شاید در راستای نزدیک کردن دیدگاه‌ها میان ترکیه و ریاض و ابوظبی باشد زیرا ترکیه و قطر که از یکدیگر جداشدنی نیستند و بنابراین باید دروازهای ریاض و ابوظبی به سوی اردوغان گشوده شود.

البته تحلیلگران و ناظران امور احتمال چهارمی هم می‌دهند و آن اینکه حریری با این سفر بخواهد پیام شدید اللحنی به عربستان و امارات از طریق دیدار با اردوغان بدهد که البته این بسیار بعید به نظر می‌رسد زیرا حریری امکان ندارد که روابط خود با عربستان و امارات را تحت الشعاع قرار بدهد یا آنرا قطع کند و به عبارت دیگر می‌توان گفت که این با چراغ سبز امارات و عربستان انجام شده است.

نکته مهم این است که مردم لبنان فقط برایشان تشکیل دولت اهمیت دارد نه سفرهای خارجی حریری به ویژه که کشورشان با شرایط سخت و دشواری دست و پنجه نرم می‌کند. با روند کنونی به نظر می‌رسد که حریری اولویتش تشکیل دولت لبنان نیست.