بلندپروازی‌های ترکیه در فضا؛ اهداف و برنامه‌ها
مجموع فعالیت‌های ترکیه در زمینه صنعت فضایی نشان‌گر آن است که آنکارا در حال آماده سازی برای رسیدن به مرحله‌ای است که بتواند ماهواره های ساخت داخلی خود را در محدوده سرزمینی کشور ترکیه به فضا پرتاب کند تا به وابستگی خود به کشورهای دیگر را پایان دهد
کنترل بر فضای بیرونی یا فضای خارج از مدار زمین، طی سال‌های بعد از آغاز جنگ سرد (بعد از 1947)در رقابت برای رهبری جهان، به متغییر مهم برای رقابت میان بلوک شرف به رهبری شوروی و بلوک غرب به رهبری آمریکا تبدیل شد. حتی با گذشت چند دهه تسلط بر جو خارج از زمین به عنوان عاملی برای رقابت استراتژیک شناخته شد و در سال‌های بعد از جنگ سرد (بعد از 1991) همچنان اهمیت فضای بیرونی حفظ شد. اما نکته قابل توجه در این سال‌ها این است که علاوه بر دو ابرقدرت آمریکا و روسیه، دیگر قدرت‌های پیرامون یا منطقه‌ای نیز بر ایجاد و توسعه برنامه‌های فضایی متمرکز شدند.
در این میان، طی سال‌های گذشته کشور ترکیه در مقام یکی از قدرت‌های منطقه‌ای و یکی از 30 کشوری که در فضا ماهواره دارند، سرمایه‌گذاری ویژه‌ای را در زمینه برنامه فضایی در پیش گرفته است. روند برنامه فضایی ترکیه نشان‌گر آن است که هدف کوتاه‌مدت دولت‌مردان و دانشمندان این کشور ورود به عرصه کشورهای تولید کننده ماهوارههای فضایی نسل جدید است و در بلندمدت آن‌ها ساخت ماهوارههای مستقل و پرتاب از ایستگاه داخلی را در دستور کار دارند.
در همین راستا
تلاش آنکارا برای ورود به زمره تولیدکنندگان نانوماهواره
اولین تلاش‌های ترکیه برای ورود به صنعت فضایی و قرار گرفته در زمره کشورهای دارای توانمندی فضایی را می‌توان به سال‌های بعد از جنگ سرد ارجاع دارد. دولت ترکیه در 24 ژانویه 1994 برای اولین بار عملیات آزمایش ماهواره ارتباطی «ترکست ای 1» (TurkSat A1) را انجام داد که الیته این آزمایش به دلیل عدم عملکرد درست موشک، پس از 12 دقیقه به اقیانوس سقوط کرد. با وجود ترکیه در آگوست همین سال ماهواره ارتباطی «ترکست بی1» (Turksat B1) با موفقیت به فضا پرتاب کرد.
در ادامه همین روند نیز، کشور ترکیه از آغاز هزاره جدید (2000) نسل جدیدی از ماهوارههای مینیاتوری (مکعبی) با ابعاد کوچک با دوربین کوچک و هزینه کم را شروع کردند. در واقع، نانوماهواره‌ها، ماهواره‌هایی در ابعاد یک مکعب کوچک هستند که با فناوری نانو ساخته می‌شوند و در آینده اکتشفات فضایی، از اکتشافات در مریخ گرفته تا ردگیری سیارک‌هایی که بالقوه کره زمین را تهدید می کنند، نقش مهمی خواهند داشت. در واقع، پس از گذشت ۱۰ سال از ساخت و پرتاب اولین نانوماهواره، امروزه تمام آژانس‌های فضایی، صنایع هوا فضا و گروه های تحقیقاتی به توانایی های بالقوه این ماهواره های مینیاتوری برای ماموریتهای فضایی پی برده‌اند. اغلب این ماهواره‌ها توسط دانشجویان ساخته و به فضا پرتاب می‌شود.
در این میان، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور وقت ترکیه در 13 دسامبر 2013 ، با صدور فرمانی آژانس فضایی ترکیه را ایجاد کرد تا تلاش های فضایی این کشور را نمایان سازد. از جمله وظایف این آژانس توسعه صنایع رقابتی و ترویج عمومی استفاده از فناوری فضایی متناسب با منافع ملی و رفاه جامعه تعینن شد. همچنین توسعه زیرساخت‌ها و منابع انسانی، افزایش توانایی‌ها و مهار‌ت‌ها، دسترسی به فن‌آوری‌ها و امکانات مستقل در زمینه صنعت فضایی و هواپیمایی، از جمله دیگر اهداف ایجاد این آژانس بود.
تلاش آنکارا برای تقویت و توسعه جایگاه برنامه فضایی
ترکیه از نظر تعداد ماهواره در دورترین مدار زمین در بین کشورهای جهان در رتبه 26 قرار دارد. آنکارا علاوه بر سه ماهواره برای نظارت و شناسایی ، 3 ماهواره ارتباطی نیز دارد. اما سال 2021 را دولت‌مردان و دانشمندان ترک در مقام گرانیگاهی برای جهش خود در صنعت فضایی در نظر گرفته‌اند. این کشور در 8 ژانویه 2021 (19 آذر 1399) ماهواره نسل پنجم خود یعنی ترکست 5A را به فضا پرتاب کرد. همچنین، در 14 ژانویه 2021 (25 آذر 1399) ماهواره «Aselsat 3U» را به پایگاه فضایی «کیپ کاناورال» در فلوریدا فرستاد تا آن را با موشک «Falcon 9» به فضا پرتاب کند.
علاوه براین، برنامه‌ریزی دولت ترکیه این است که در سال جاری با پرتاب Turksat B5 و Turksat B6 و ماهواره نظارتی با دقت بالای MECE را به فضا پرتاب کند تا از این طریق رتبه خود را در بین کشورهای دارای برنامه فضایی ارتقا دهد. در انی میان شرکت سهامی ماهواره‌ای «ترک ست» که وابسته به دولت ترکیه نیز است، در این زمینه پیش‌گام بوده و به عنوان شرکتی پیشرفته در زمینه ماهواره‌ایی در جهان شناخته می‌شود. همچنین، در این کشور شرکت‌های مهم دیگری همانندAselsan ، Roketsan و Tusas در زمینه توسعه فناوری ماهواره مشغول به فعالیت هستند.
مجموع فعالیت‌های ترکیه در زمینه صنعت فضایی نشان‌گر آن است که آنکارا در حال آماده سازی برای رسیدن به مرحله‌ای است که بتواند ماهواره های ساخت داخلی خود را در محدوده سرزمینی کشور ترکیه به فضا پرتاب کند تا به وابستگی خود به کشورهای دیگر را پایان دهد.
اهداف ترکیه از توسعه صنعت فضایی
تلاش ترکیه برای ورود جدید به ساخت و تقویت سامانه فضایی در راستای اهداف امنیتی قابل بازخوانی است. بدون تردید، امروزه دسترسی بر فضای بیرونی و توسعه برنامه فضایی به بخشی جدایی ناپذیر از امنیت ملی و حتی توان تهاجمی قدرت‌های بزرگ در تقابل با یکدیگر تبدیل شده است. نمود بارز این امر در قالب دستور دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا برای ایجاد ارتش فضایی با بودجه‌ای سرسام‌آور مشاهده شده است.
در واقع، اکنون کشورهایی که در مدارهای کم ارتفاع، متوسط و زیاد در مدار اطراف زمین ماهواره فضایی مستقر کردند، نسبت به سایرین در محافظت از مرزهای هوایی خود برتری امنیتی دارند لذا اکنون به نظر می‌رسد در راستای اهداف بلندپروازانه حزب عدالت و توسعه و اردوغان برای ارتقای جایگاه ترکیه از یک بازیگر منطقه‌ای به یک قدرت بین‌المللی، این کشور راهبرد ورود جدی به عرصه برنامه فضایی را در پیش گرفته است تا از این طریق در کنار بازیگر ابر قدرتی همچون آمریکا، روسیه، چین و هند، آنکارا نیز در زمینه افزایش تعداد، توسعه عملکرد ماهوارههای فضایی برای تقویت امنیت خود بهره بگیرد.
در سطحی دیگر، ترکیه به اهمیت ماهواره به عنوان یکی از عناصر تقویت کننده قدرت کشورها در سیستم جهانی پی برده و در صدد گسترش شبکه ماهوارههای نظارتی و شناسایی برای تأمین نیازهای خود در زمینه های اقتصادی، دفاعی و امنیتی است. حتی بر اساس اعلام دولت آنکارا، این کشور تولید فضاپیماها و دست‌یابی به درآمد هنگفت اقتصادی از طریق فروش و صادرات آن‌ها را در سر می‌پروراند.
