چرا تهران برای طالبان کارت دعوت فرستاد؟

کوران تحولات سیاسی در افغانستان با توافق سال گذشته میان طالبان و آمریکا وارد مرحله تازه‌ای شده و همین امر بازیگران خارجی بویژه طرف‌های منطقه‌ای ذینفع در تحولات این کشور را به جنب و جوش برای حفاظت از منافع خود در برابر بادهای شدید این کوران واداشته است. در همین راستا جمهروی اسلامی ایران در مقام یک قدرت منطقه‌ای و همسایه دیوار به دیوار افغانستان که تحولات سیاسی اخیر را با دقت دنبال می‌کند برای دومین بار طی ماه‌های اخیر، از روز گذشته میزبان هیئتی بلندپایه از مقامات طالبان به سرپرستی ملاغنی برادر، چهره اصلی و مذاکره کننده ارشد طالبان در مذاکرات صلح دوحه می‌باشد.

در مورد دستور کار مذاکرات، محمد نعیم سخنگوی طالبان پیشتر گفت که دو طرف "روابط تهران و کابل ، مسائل مربوط به پناهندگان افغان در ایران و اوضاع سیاسی و امنیتی حاکم بر افغانستان و منطقه" را مورد بحث و گفتگو قرار خواهند داد.

سابقه اختلافات و دشمنی سیاسی و ایدئولوژیکی طالبان با ایران و به طور کلی شیعیان بر کسی پوشیده نیست و  این واقعیت که تهران از بازگشت این گروه به عرصه سیاسی افغانستان استقبال نمی‌کند قابل انکار نیست؛ با این حال اکنون این پرسش مطرح است که چرا جمهوری اسلامی پذیرای سران این گروه بوده و از آنها برای مذاکره دعوت می‌کند؟ از طرف دیگر این مذاکرات چه محتوایی داشته و چه تأثیراتی می‌تواند بر عرصه سیاسی تحولات افغانستان داشته باشد؟

منافع و نگرانی‌های امنیتی- اقتصادی ایران

ایران با داشتن 815 کیلومتر مرز مشترک همسایه دیوار به دیوار افغانستان محسوب می‌شود. تهران و کابل به حکم مولفه هایی همچون جغرافیا، تاریخ، اقتصاد، و فرهنگ بر همدیگر تاثیر گذاشته‌اند و از هم تاثیر می‌پذیرند. ظهور طالبان و حوادث 11 سپتامبر 2001 و حضور آمریکا در افغانستان و جنگ و ناامنی در این کشور موجب اهمیت بیشترتحولات این کشور در ارتباط با امنیت ملی ایران شد. بدون شک از محورهای مهم گفتگو با هیئت طالبان بحث در مورد دغدغه‌های امنیتی ایران است.

پس از دو دهه جنگ آمریکا و متحدانش در افغانستان برای نابودی طالبان، اما آنچه امروز می‌توان شاهد آن بود تسلط طالبان بر نیمی از خاک افغانستان است. این موضوع در کنار نشانه‌های حضور طالبان در آینده قدرت در افغانستان، اقدام ضروری ایران برای حفظ منافع امنیتی خود بویژه در مرزهای شرقی را گوشزد می‌کند. امنیت مرزهای شرقی به دلیل حضور گروه‌های تروریستی که علیه امنیت شهروندان ایرانی در استان‌های شرقی اقدام می‌کنند و بعضاً در خاک افغانستان و پاکستان حضور دارند برای ایران از اهمیت بسزایی برخوردار است.

از طرف دیگر ایران نسبت به حضور داعش در افغانستان که در سالهای اخیر پس از شکست در سوریه و عراق افغانستان را محل یارگیری و فعالیت خود قرار داده، نگرانی‌هایی دارد.

مواد مخدر از دیگر نگرانی‌های مهم ایران از تحولات افغانستان است. بیش از 70 درصد مواد افیونی در افغانستان تولید می‌شود و با وجود اعلام مقابله با تولید مواد مخدر به عنوان یکی از مأموریت‌های ناتو اما جنگ هم تأثیری بر میزان تولید مواد مخدر در این کشور نداشته است.

از طرف دیگر ناامنی و جنگ چندین ساله در افغانستان یکی از علل حضور گسترده مهاجرین افغانی در ایران بوده است.

حفظ روابط اقتصادی و همکاریهای سیاسی دوستانه با افغانستان نیز از دیگر نکات حائز اهمیت برای ایران در آینده معادلات سیاسی این کشور است. تهران و کایل در بخش‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با یکدیگر رابطه نزدیک و دوستانه ای دارند و دولت ایران طی ۱۹سال گذشته در عرصه های مختلف با دولت افغانستان همکاری کرده است که مهمترین آن پروژه راه آهن هرات- خواف می باشد.

کمک به روند صلح

بخش مهم دیگر دعوت از هیئت طالبان برای سفر به تهران ناشی از بن بست بوجود آمده در روند مذاکرات صلح دوحه و توافقات طالبان با آمریکا می‌باشد.

ایران بارها اعلام کرده که هرگونه مذاکره با طالبان را با آگاهی دولت کابل و ارائه جزئیات مذاکرات به دولت صورت می‌دهد. در روزهای اخیر و پس از آنکه دولت جدید آمریکا اعلام کرد توافق حاصل شده بین طالبان و دولت دونالد ترامپ برای خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان را مورد بازبینی مجدد قرار خواهد داد، مرحله دوم گفتگوهای دولت افغانستان و طالبان که از 6 ژانویه (16 دی) در قطر از سر گرفته شد، با بن بست مواجه شده است و در مقابل خشونت‌ها در حال اوج گرفتن است.

تلاش آمریکا برای تحمیل توافقات دوجانبه با طالبان بر ملت و دولت افغانستان (در حالی در پشت پرده توافقاتی اعلام نشده وجود دارد) برای طرف‌های منطقه‌ای رقیب آمریکا همچون ایران و روسیه نیز نگران کننده است و از این رو تلاش برای حفظ روند مذاکرات میان دولت مرکزی و طالبان و از طرف دیگر جلوگیری از افزایش خشونت‌ها و تأکید بر لزوم بی‌اعتمادی به وعده‌های آمریکا و لزوم حفظ دستاوردهای ملت افغانستان برای استقرار دموکراسی می‌تواند در راس دیدگاه‌های تهران در خصوص مذاکرات صلح باشد.