سیاست ترکیه مقابل سوریه اشتباه بود

آذر مهدوان: اخیراً «یاشار یاکیش» عضو حزب عدالت و توسعه ترکیه و وزیر امور خارجه اسبق این کشور طی سخنانی از احتمال تغییرات گسترده سیاست خارجی ترکیه در مقابل کشورهای منطقه و شیخ نشینان حاشیه خلیج فارس سخن گفته است. از طرفی شنیده ها حاکی از این است که ترکیه قصد دارد پایگاه نظامی خود را در قطر تعطیل کند. هر چند به طور رسمی مقامات ترکیه در این خصوص سخنی به میان نیاورده اند ولی آشتی عربستان با قطر، احتمال این اقدام را در روزهای آتی قوی تر می کند.

اما نکته قابل تامل این است که این روزها ادبیات ترکیه در مقابل اتحادیه اروپا نرم تر شده است. به طوری که مقامات ترکیه دم از تصور آینده مشترک با اروپا می زنند. این درحالی است که ترکیه به علت فعالیتش در مدیترانه شرقی تنش های بسیاری را با اروپا تجربه می کند.

با نگاهی اجمالی به تغییرات رفتار ترکیه، اولین سوالی که به ذهن خطور می کند این است که آیا ترکیه با آمدن «جو بایدن» به کاخ سفید در حال تغییر موضع است؟

خبرنگار مهر در راستای پاسخ به این سوال و با هدف بررسی سیاست خارجی ترکیه در منطقه و اروپا گفتگویی را با پروفسور «سنجر ایمر» استاد روابط بین الملل در دانشگاه افق آنکارا انجام داده است که در ادامه می خوانیم:

*در روزهای اخیر زمزمه هایی در خصوص احتمال بسته شدن پایگاه نظامی ترکیه در قطر به گوش می رسد. آیا ریشه این موضوع از صلح عربستان و قطر است؟ و آیا این به معنای تغییر سیاست ترکیه مقابل قطر هست؟

این حرف ها بیشتر به شکل شایعه است. ترکیه به طور رسمی چنین اقدامی را انجام نداده است. زمانی که قطر از سوی عربستان سعودی، امارات، بحرین و مصر در معرض مخاطره قرار گرفت ترکیه از مسیر هوایی از دولت دوحه حمایت کرد.

دلیل اختلاف نظر قطر با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس روابط مطلوب این کشور با ایران و ترکیه و همکاری نکردنش با سیاستهای عربستان سعودی در خاورمیانه بود.

همانطور که می دانید آمریکا یک پایگاه نظامی بسیار مهم در قطر دارد اما علیرغم این موضوع ترکیه نیز پایگاه خود را با هدف حفاظت از دولت قطر تاسیس کرد. تا زمانی که دوحه خواستار تعطیلی این پایگاه نظامی نباشد آنکارا چنین اقدامی را انجام نخواهد داد. کشور عربستان و مصر با فرض اینکه با تغییر سیاست شان مقابل قطر می توانند این دولت را در راستای همکاری با اسرائیل همراه خود کنند سعی می کنند به قطر نزدیک تر شوند اما در این موضوع موفق نخواهند شد زیرا قطر دیگر به آنها اعتماد نخواهد کرد.

*اخیرا یاشار یاکیش وزیر امور خارجه اسبق ترکیه طی سخنانی از آغاز تغییراتی در سیاست خارجی ترکیه مقابل کشورهای منطقه خبر داده، وی در قسمتی از سخنانش این موضوع را با روی کار آمدن دولت بایدن مرتبط دانسته است. این تغییرات در چه زمینه هایی خواهد بود؟

تنها چیزی که در سیاست خارجی ترکیه تغییر نخواهد کرد این است که ترکیه از هیچ تلاشی برای احقاق حقوقش فروگذار نخواهد کرد. اگر ترکیه از سوی آمریکا و یا اتحادیه اروپا تحت فشارهای اقتصادی بیشتری قرار گیرد بیشتر به سمت روسیه و چین متمایل خواهد شد. سخنان جناب یاشار یاکیش را می توان به این شکل تفسیر کرد که سیاست ترکیه در مقابل سوریه از همان ابتدا اشتباه بود.

به نظر من ترکیه نباید وارد تنش با دولت بشار اسد می شد. اگر وارد تنش نمی شد احتمالاً جنگ داخلی سوریه تا این ابعاد گسترده نمی شد. متاسفانه سیاست اشتباه ترکیه تاثیر مستقیمی در جنگ داخلی سوریه داشته است. اما من برخی سیاست های بعدی ترکیه را تایید می کنم؛ مثلاً روند آستانه با همکاری دولت ایران و روسیه یکی از سیاست های درست ترکیه بود، برای تداوم این سیاست ها ضروری است که آنکارا مناسبات سیاسی خود را با دولت دمشق از سر گیرد.

با اینگونه همکاری ها می توان از مداخله کشورهای دیگر در منطقه ممانعت کرد. تمامی تحریم های آمریکا علیه ایران از تلاش تهران برای استقلال در سیاست داخلی و تلاش برای پیشبرد سیاست انرژی اش نشات می گیرد اما اگر دولت جو بایدن هم سیاست تحریمی آمریکا را علیه تهران ادامه دهد قطعاً آمریکا بازنده خواهد بود. همه سیاست هایی که آمریکا علیه ایران اتخاذ کرده اشتباه است. دلیل این سیاست های اشتباه نیز همراهی این کشور با اسرائیل است. این در حالی است که در میان اسرائیلی ها هم دو قطبی وجود دارد و بسیاری از یهودی ها با سیاست اسرائیل در مقابل فلسطین مخالف هستند. در نتیجه همکاری ترکیه و ایران برای مقابله با نفوذ بیگانگان در منطقه بسیار ضروری هست.

*ترکیه بر سر موضوع مدیترانه شرقی تنش های بسیاری را با اتحادیه اروپا تجربه کرده است. به طوری که اتحادیه اروپا در ماه مارس اعمال تحریم های بیشتری را علیه ترکیه در نظر دارد. اما این روزها ادبیات مقامات ترک مقابل اروپا نرم تر شده است و از آینده روشن ترکیه با اروپا سخن می گویند. دلیل این امر چیست و این تحریم ها تا چه حد می تواند جدی باشد؟

حدوداً ۵۰ درصد تجارت خارجی ترکیه را کشورهای اروپایی تشکیل داده است. مهم ترین شریک تجاری ترکیه هم در واردات و هم در صادرات کشورهای اروپایی است که از جمله این کشورها آلمان و فرانسه هستند. از طرفی حدود ۷ میلیون ترک در اروپا زندگی می کنند که همه این شهروندان حق و حقوقی دارند که نیاز است ترکیه از شهروندان اروپا نشین خود حمایت کند.

همچنین شرایط جغرافیایی ترکیه به گونه ای است که همانند گذرگاه پناهجویان از پاکستان، افغانستان و خاورمیانه به سمت اروپا است، برای همین ترکیه برای اروپا یک کشور بسیار مهم برای ممانعت از ورود پناهجویان است.

ترکیه طبق توافق لوزان حق و حقوقی دارد. می خواهد از این حقوق خود در مدیترانه شرقی حفاظت کند، مثلاً جزیره های دریای ارژه به هیچ عنوان نباید مسلح و یا منطقه انحصاری اقتصادی شوند، اما یونان به این قوانین توجهی نمی کند. در کنار این، ترکیه حقوقی در دریای مدیترانه شرقی دارد و طبق قوانین سازمان ملل متحد بخش هایی از این دریا منطقه انحصاری اقتصادی است یعنی در این مناطق می توانند اقدامات اکتشافی در حوزه انرژی و معدن داشته باشند. ترکیه نیز در پی احقاق این حقوق در بستر مدیترانه شرقی است.

ترکیه یکبار در جنگ جهانی دوم درگیری هایی با یونان که مورد حمایت انگلیس بود تجربه کرده است. اما اینبار آمریکا به جای انگلیس چنین اقدامی را علیه ترکیه آغاز کرده است و سعی دارد میان دولت آتن و آنکارا تنش ایجاد کند.

ترکیه عضو ناتو و کاندیدا برای عضویت اتحادیه اروپا است و برای همین آمریکا دوست دارد خواسته هایش را به ترکیه تحمیل کند. اما ترکیه هم نمی خواهد به آمریکا توجه کند. مخالفت آمریکا با ترکیه در خرید سامانه پدافند هوایی اس -۴۰۰ از روسیه نشان از نیت شوم واشنگتن داشت. آمریکا خواهان همکاری ترکیه برای محاصره روسیه در منطقه است اما ترکیه به آن پاسخی نمی دهد. اکنون از ۲۵ ژانویه دیدارهای یونان و ترکیه برای حل موضوع مدیترانه شرقی آغاز خواهد شد اما بعید می دانم نتیجه مطلوبی داشته باشد.

همچنین ماه مارس قرار است تحریم هایی برای ترکیه از سوی اتحادیه اروپا در نظر گرفته شود که این نیز بی نتیجه خواهد بود، زیرا آلمان مخالف این موضوع است. آلمان نمی خواهد روابط تجاری خود را با ترکیه مخدوش کند و از طرفی این تحریم ها یعنی متمایل شدن آنکارا به سوی مسکو و پکن و این چیزی نیست که آلمان بخواهد.