نقشۀ فرار ناشیانه بن سلمان

 همزمان با روی کارآمدن جو بایدن به عوان چهل و ششمین رئیس‌جمهور آمریکا، تقلاهای محمد بن سلمان برای کاهش فشارها بر خود و گشودن دروازه جدید همکاری با دولت آمریکا افزایش پیدا کرده است. بایدن و دیگر مقامات ارشد دولت او، پیش‌تر بارها مواضع دونالد ترامپ را پیرامون رسوایی قتل جمال خاشقچی توسط بن سلمان مورد انتقاد قرار داده بودند اما ظاهرا به نظر می‌رسد اکنون ولیعهد سعودی‌های در پی پاک کردن آثار طرح ترور خود در تورنتو کانادا برای کشتن یکی از مقامات امنیتی سابق این کشور به نام سعد الجابری است.

در آگوست 2020 دادگاهی در واشنگتن بن سلمان و چند نفر دیگر از مقامات ارشد سعودی را به اتهام تلاش برای ترور الجابری فراخوانده بود اما اکنون گزارش‌های حاکی از آن هستند که دولت عربستان، از این مقام امنیتی سابق و مشاور شاهزاده محمد بن نایف، ولیعهد سابق کشور به اتهام فساد بزرگ اقتصادی در دادگاه کانادا شکایت کرده‌اند.  بنابر ادعای دولت ریاض، سعد الجابری در 10 شرکت تابعه شرکت سرمایه گذاری (تحکم) که متعلق به صندوق ثروت حاکمیت عربستان سعودی بوده، "کلاهبرداری گسترده ای" به مبلغ حداقل 3.47 میلیارد دلار را انجام داده است. اما بدون تردید، فارغ از سطح این اتهام، محمد بن سلمان این موضوع را با اهدافی ویژه مطرح کرده که برای فهم آن در ابتدا ضروری است که پرونده تلاش برای ترور سعد الجابری مورد بررسی قرار بگیرد.

طراحی قتل با امضای بن سلمان؛ رسوایی ترور با اره

متهم کردن سعد الجابری به اتهام فساد در شرایطی است که پایگاه خبری «الجزیره» در آگوست 2020 از احضار محمد بن سلمان و 13 شخصیت دیگر سعودی توسط دادگاهی در واشنگتن خبر داده بود. این امر به منزله این است که در صورت ورود بن سلمان به خاک آمریکا او برای پاسخ‌گویی در دادگاه حاضر شود. علت احضار محمد بن سلمان و دیپر مقامات امنیتی سعودی در این دوران تلاش برای ترور «سعد الجابری» است.  اساس ماجرا از این قرار است که بن‌سلمان در سناریویی مشابه قتل خاشقچی، قصد داشته یک مقام امنیتی سابق عربستانی را ترور کند. طبق شکایت «سعد الجابری» از مقامات سابق اطلاعاتی عربستان، تیمی برای ترور او به شهر «تورنتو» اعزام کرده بودند.

 بر اساس ادعای الجابری، ماموران با ویزای توریستی با همراه داشتن ابزار آلات اره کردن جسد عازم کانادا شده‌اند اما ماموران امنیت کانادا اجازه ورود آن‌ها به تورنتو را نمی‌دهند و منزل الجابری را تحت محافظت امنیتی قرار می‌دهند. در آگوست 2020 دادگاه علاوه بر ولیعهد، سه تن از نزدیکان او به نام‌های «احمد العسیری»، «بدرالعساکر» و «سعود القحطانی» را فراخوانده بود.  

تمامی شواهد امر نشان دهنده این امر است که محمد بن سلمان قصد داشته همانند ترور جمال خاشقچی در 2 اکتبر 2018 الجابری را نیز با اره تکه‌تکه کند اما اکنون به نظر می‌رسد محمد بن سلمان با طراحی یک نقشه راه در پی آن است که همزمان با روی کار آمدن دولت بایدن، اتهام تلاش برای ترور را بی‌اثر کند که اساس آن عبارت است از معرفی الجابری به عنوان مفسد اقتصادی.

نقشه راه بن سلمان برای دستگیری سعد جابری

بدون تردید محمد بن سلمان و تیم مشاوران او با نقشه‌ای حساب شده و از پیش برنامه‌ریزی شده پرونده فساد اقتصادی الجابری را طراحی کرده‌اند و در این پرونده اهداف خاصی را دنبال می‌کنند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

مختومه کردن رسوایی ترور مشابه خاشقچی در خاک کانادا: اولین و مهم‌ترین هدف محمد بن سلمان از طرح پرونده فساد اقتصادی سعد الجابری، در ارتباط با تلاش برای مختومه کردن پرونده احضار به دادگاه او در آمریکا است. او از این امر اگاهی دارد که به محض ورود به خاک آمریکا باید در دادگاه واشنگتن حاضر شود، در نتیجه او اکنون تلاش دارد با طرح ادعای فساد اقتصادی و احتمالا پی‌گیری موضوع از طریق اینترپل، این پرونده را مختومه کند تا مانع از یک رسوایی جدید هم سطح با پرونده خاشقچی شود. زیرا در وضعیت جدید به هیچ عنوان حامی بزرگی به نام ترامپ برای پوشاندن رسوایی او در واشنگتن وجود ندارد و همین امر می‌تواند تضعیف جایگاه او برای بر تخت سلطنت نشستن را به همراه داشته باشد.

نشان دادن تیم بن نایف به عنوان مفسدان اقتصادی: سعد الجابری، از مشاوران  ارشد «محمد بن نایف» ولیعهد سابق عربستان بوده و تا 2015 در نهادهای اطلاعاتی فعالیت داشت. متعاقب کودتای نرم محمد بن سلمان علیه شاهزاده جانشین، یعنی محمد بن نایف در سال 2017، جابر نیز از سمت مشاور ولیعهد عزل شد و ناچارا به کانادا تبعید شد. شواهد امر حاکی از آن است که سعد الجابری این مقام سابق سعودی اسناد قابل‌توجهی درباره «محمد بن سلمان» و نحوه به قدرت رسیدن او دارد. در چنین شرایطی، محمد بن سلمان قصد دارد سعد الجابری به عنوان یکی از حلقه نزدیکان محمد بن نایف را به عنوان مفسدان اقتصادی معرفی کند. بن سلمان تلاش می‌کند با این ابزار احتمال روی کار آمدن مجدد محمد بن نایف به عنوان ولیعهد یا پادشاه آینده زا تضعیف کند و پایه‌های سلطنت خود را مستحکم‌تر کند.

نمایش بن سلمان برای مشروعیت‌سازی در سطح داخلی و افکار عمومی جهانی: محمد بن سلمان از ابتدای انتصاب به عنوان ولیعهد عربستان در سال 2017، همواره از طریق رسانه‌ها تلاش کرده خود را به عنوان یک مصلح سیاسی، اقتصادی و اجتماعی به نمایش یگذارد. در این مسیر نیز نمایش‌های زیادی را در قالب طرح‌ 2030 به راه انداخته و در زمینه‌های مختلف دستوراتی را برای اصلاح قوانین صادر کرده است. اما بن سلمان تحت لوای مبارز با فساد اقتصادی در واقع طرح حذف شاهزادگان مخالف خود از عرصه قدرت را در چند سال گذشته پی‌گیری کرده است.

بن سلمان با این اقدامات تلاش کرده خود را به عنوان یک قهرمان و منجی ملی در سطح داخل عربستان معرفی کند و برای جامعه جهانی نیز خود را به عنوان رهبری با افکار مدرن و همخوان با اندیشه‌های غربی جلوه دهد. با این وجود، تمامی ادعاهای او مبنی مبارزه بر فساد و رانت‌خواری در داخل عربستان در شرایطی است که سبک زندگی مرفه او و افشا شدن بخشی از ریخت و پاش‌های اقتصادی و سرسام آور او در شرایط بحران اقتصادی کشور کذب بودن نمایش کمپین مبارزه با فساد او را علنی کرده است.

در واقع، در شرایطی که مردم عربستان از افزایش فشارهای اقتصادی و رکود مالی به وجود آمده از سیاست‌های ریاضتی دولت ناراضی هستند، محمد بن سلمان پس از کسب مقام ولیعهدی زندگی افسانه‌ای ترتیب داده است. نماد بارز این امر خزید گران‌ترین خانه جهان در فرانسه یعنی قصر متعلق به لوی شانزدهم در سال ۲۰۱۵ به نرخ ۲۳۰ میلیون پوند (۳۰۰ میلیون دلار است. همچنین، بر اساس گزارش‌ها او در سال 2017 مبغلی معادل 450 میلیون دلار را برای خرید اثری که به نظر می رسد نقاشی جعلی لئوناردو داوینچی باشد، هزینه کرده بود. حتی «ریخت و پاش فراوان و تعداد زیاد خدم و حشمی» که «محمد بن سلمان» را در جریان سفرهای خارجی همراهی می‌کنند، نمود دیگری از جعلی بودن ادعاهای مبارزه با فساد او است.  

همچنین، در سطحی دیگر محمد بن سلمان قصد دارد مسئولیت مشکلات اقتصادی چند سال گذشته در داخل عربستان را به مساله حضور مفسدان اقتصادی در میان دستگاه‌های دولتی ارجاع بدهد. در واقع، حکومت تلاش می‌کنند با طرح پرونده فساد الجابری و نزدیکان محمد بن نایف، از پذیرش بار مسئولیت بحران‌های اقتصادی بوجود آمده که عمدتاً در نتیجه سیاست منطقه‌ای بحران آفرین این کشور بویژه در تجاوز 5 ساله به یمن می‌باشد شانه خالی کرده و به نوعی در صحنه داخلی مشروعیت سیاسی خود را حفظ کند. با این وصف می‌توان گفت نقشه فراری که بن سلمان برای نجات از مخمصه چیده به اندازه طرح ترور با اره به حدی ناشیانه است که رسوایی دیگری همانند افتضاح قتل خاشقچی برای او به بار خواهد آورد.