دبیرکل شیوخ عربی در عراق با چمدان وعده‌ها

در حالی که وضعیت وخیم سالهای گذشته شورای همکاری خلیج فارس حتی پس از آشتی و مصالحه اخیر میان قطر و کشورهای تحریم‌کننده رو به بهبودی نبوده است و دبیرکل این سازمان روزهای پرمشغله‌ای در تنظیم سیاست‌های این سازمان برای دوران پسامصالحه را سپری می‌کند، با این حال وی تصمیم گرفته تا در چنین شرایطی عراق را مقصد سفری منطقه‌ای قرار دهد. اگرچه دستورکارهای مذاکراتی نایف الحجرف با مقامات عراقی تقویت روابط با عراق و حمایت کشورهای شورای همکاری از بغداد در جنگ با تروریسم گفته شده، اما اهداف این سفر ورای دستور کارهای مذاکراتی مقاصد دیگری را جستجو می‌کند.

اعاده حیثیت در عراق

سفر دبیرکل شورای همکاری به عراق در برهه‌ای صورت گرفته است که بغداد در تکاپوی مقابله با ظهور مجدد داعش و نگرانی از گسترش اقدامات تروریستی در هفته‌های اخیر می‌باشد. حشدالشعبی و نیروهای ارتش عراق سال گذشته چندین نوبت عملیات گسترده برای پاکسازی هسته‌های زیرزمینی باقی مانده داعش در مناطق مرکزی و استان‌های سنی‌نشین که دست به اقدامات تروریستی و تفرقه‌افکنانه می‌زدند صورت داد.

اکنون اما همزمان با مطالبه عمومی خروج نیروهای اشغالگر آمریکایی از عراق بار دیگر عناصر تکفیری بویژه از طریق ورود از خاک سوریه اقدامات و تحرکات خود برای ناامن نشان دادن عراق و ناتوانی نیروهای امنیتی در تأمین امنیت کشور را شدت بخشیده‌اند. در این میان انگشت اتهام در مورد طرف‌های خارجی حامی مالی و اطلاعاتی و نظامی تروریست‌های داعشی در نزد افکار عمومی عراق و منطقه عربستان سعودی است. هدف سعودی‌ها حفظ بحران در جغرافیای محور مقاومت و تلاش برای ماندگار کردن نیروهای آمریکایی و ناتو در عراق و منطقه است. طبیعتاً با اصرار آمریکا بر تداوم حضور در عراق و مقابله جویی احتمالی جریان‌های مقاومت عراقی با آن، این امر می‌تواند با هدف تأثیرگذاری بر سیاست منطقه‌ای دولت بایدن بویژه در مورد ایران باشد.

در این شرایط اما مشاهده می‌شود که دبیرکل شورای همکاری مأموریت می‌یابد با رفتن به بغداد و اعلام حمایت از دولت و ملت عراق در مبارزه با تروریسم،  فضای منفی شکل گرفته علیه دخالت‌های مخرب عربستان در عراق دگرگون کند. در همین راستا طبق بیانیه منتشر شده دولت عراق، الحجرف در مذاکره با مقامات عراقی بر حمایت شورای همکاری از عراق در دستیابی به امنیت ، ثبات و حاکمیت خود تاکید کرد. وی افزود که کشورهای شورای همکاری تجربه موفق عراق در مبارزه با تروریسم را ارج می‌نهد.

تحدید نفوذ ایران

تلاش برای کاهش نفوذ نرم ایران در عراق از طریق اتصال اقتصادی این کشور به شورای همکاری بویژه در موضوع صادرات برق، بعد دیگر مأموریت الحجرف را شامل می‌شود. وی در این زمینه گفته  است «پرونده اتصال شبکه برق به مراحل پیشرفته ای رسیده است و کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در مورد ادامه جلسات دوجانبه به منظور پیشبرد آن جدی هستند». این طرح در مقطع زمانی پیشبرد سیاست فشار حداکثری علیه ایران، از سوی آمریکا برنامه‌ریزی شده بود.

عربستان وعده فروش برق ارزانتر را به عراقی‌ها داده است تا مقامات عراقی را به سمت همکاری اقتصادی یا ریاض تشویق کند. بن سلمان در چارچوب طرح چشم‌انداز 2030 در سودای تبدیل کردن عربستان به بزرگترین تولیدکننده و صادرکننده انرژی تجدیدپذیر در منطقه می‌باشد و از این رو عراق برای بازار فروش انرژی برق هدف‌گذاری شده است.

در فروردین ماه سال گذشته (1398) وزیر نفت و معاون نخست وزیر عراق در امور انرژی از امضای یک تفاهم نامه میان این کشور و عربستان برای افزایش تامین برق و افزایش تولید آن خبر داد. ایران سالیانه بیش از 1000 مگاوات برق به عراق صادر می‌کند و مطمئن ترین گزینه تأمین برق برای این کشور در شرایط کنونی محسوب می‌شود. در خوشبینانه ترین حالت عربستان تا سه سال آینده امکان جایگزینی صادرات برق به عراق را ندارد زیرا چرا که به عقیده کارشناسان اتصال برق عربستان 60 هرتز است این در حالیست که برق عراق و ایران هر دو 50 هرتز هستند. از طرف دیگر ایران به دلیل روابط نزدیک سیاسی با بغداد حتی در بدترین شرایط بحران اقتصادی عراق و ناتوانی این کشور در پرداخت بدهی‌های برقی، صدور برق را متوقف نکرده بود، اقدامی که از دید ناظران عراقی خطر تبدیل شدن برق به یک ابزار فشار عربستان علیه بغداد وجود دارد.

شکاف‌افکنی در بغداد

اما از دیگر مسائل و اهداف مهم احتمالی دیگر سفر دبیرکل شورای همکاری به عراق می‌تواند موضوع حمله پهبادی اخیر به عربستان از خاک عراق باشد. سعودی‌ها هفته گذشته پس از آنکه یک گروه عراقی مسئولیت حمله پهبادی به خاک عربستان (به عنوان پاسخی به حمایت‌های ریاض از تروریسم  در عراق) بر عهده گرفت، برخلاف انتظارات واکنش چندانی نشان ندادند و بنابراین بسیار محتمل است که الحجرف حامل پیام ریاض به دولت الکاظمی در مورد این رویداد باشد.

این امر به نوبه خود برای ایجاد شکاف و اختلاف میان دولت و گروه‌های سیاسی و نظامی وابسته به مقاومت در عراق صورت‌گیرد. عربستان و آمریکا حضور حشدالشعبی در ساختار نظامی و سیاسی و اجتماعی عراق را مانعی بزرگ در برابر توطئه‌های بی‌ثبات‌کننده خود در این کشور ارزیابی می‌کنند.

مذاکره با تهران

بعد احتمالی و پنهان دیگری که می‌تواند در دستورکار مذاکرات میان مقامات عراقی و دبیرکل شورای همکاری وجود داشته باشد، بررسی شرایط مذاکره میان شورای همکاری (به صورت دقیقتر عربستان سعودی و امارات) با ایران است.

عراق هم در دوران عادل عبدالمهدی نخست وزیر پیشین و هم در دوران کنونی از آمادگی برای میانجی‌گری میان ایران و عربستان خبر داده است. وزیر خارجه عربستان اخیراً با تکرار ادعاهای بی‌اساس در مورد ایران، نسبت به اعلام آمادگی تهران برای مذاکره موضع منفی اتخاذ کرد. با این حال بن بست در جنگ یمن و افزایش فشارهای خارجی برای پایان دادن به جنگ با روی کار آمدن جو بایدن در آمریکا، مقامات عربستانی نیازمند در پیش گرفتن راه مذاکره با تهران هستند. در این میان عراق گزینه مناسبی است که می‌تواند به عنوان تسهیل کننده روند دیپلماتیک و شرایط‌سنجی اوضاع برای ریاض عمل کند.