چرا نشست اتحادیه عرب برگزار می شود؟

علیرضا عرب: اتحادیه عرب اعلام کرد که مصر و اردن مشترکا پیشنهاد برگزاری نشستی حضوری و فوق العاده در سطح وزرای خارجه کشورهای عضو این اتحادیه در روز ۸ فوریه (۲۰ بهمن) در قاهره را مطرح کرده اند. قرار است در این نشست مسائل مهم عربی و در راس آن مسئله فلسطین و آخرین تحولات مربوط به آن بررسی شود.

به نوشته خبرگزاری فلسطینی «معا»، «حسام زکی» معاون دبیرکل اتحادیه عرب در جمع خبرنگاران گفت: دبیرخانه اتحادیه عرب دو درخواست از سوی نمایندگان دایمی اردن و مصر برای برگزاری این نشست در سایه تحولات جاری در منطقه دریافت کرده است. وی افزود که این نشست قرار است در هشتم فوریه آتی (۲۰ بهمن) در سطح وزرای خارجه برگزار شود. حال سوال اصلی این است که دلایل برگزاری نشست اضطراری اتحادیه عرب با موضوع فلسطین چیست؟

در دوران چهار ساله ریاست جمهوری ترامپ رویکرد دولت آمریکا به نزاع فلسطینی-اسرائیلی یکجانبه و یک طرفه کاملاً به سود اسرائیل بود. مجموع اقداماتی که دولت ترامپ در پرونده فلسطین انجام داد همگی به ضرر فلسطینیان بود مثل:

-به رسمیت شناختن قدس یکپارچه به عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی و انتقال سفارت آمریکا از تل آویو به قدس

-قانونی دانستن شهرک های صهیونیستی در کرانه باختری

-ارائه طرح معامله قرن

-احیاء و تقویت فرایند عادی سازی روابط کشورهای اسلامی و عربی با اسرائیل

به نحوی که اخیراً احمد ابوالغیط دبیرکل اتحادیه عرب طی نطقی در جلسه مورخ سه شنبه ۷ بهمن ۹۹ (۲۶ ژانویه) شورای امنیت درباره وضعیت منطقه گفت: مسئله فلسطین مورد غفلت عمدی قرار گرفته است و یک رویکرد نامتعادل نسبت به مسئله فلسطین وجود دارد، یعنی فقط با یک چشم آن هم از زاویه طرف اسرائیلی به مناقشه فلسطین و اسرائیل نگاه می‌شود، گویی طرف دیگر که تحت اشغالگری است، اصلاً وجود ندارد یا گویی از فلسطینی‌ها خواسته می‌شود با آنچه بر آنها تحمیل می‌شود، خود را وفق دهند.

از طرف دیگر تاکید و توجه اصلی دولت ترامپ طی چهار سال گذشته بر متحدینش در حوزه خلیج فارس اعم از عربستان سعودی، امارات، بحرین قرار گرفته بود و عملاً فرایند عادی سازی از این کشورها آغاز شد و پرونده فلسطین را تحت الشعاع قرار داد و در این مدت دو کشور اردن و مصر که همواره به علت همسایگی با فلسطین و نیز تحولات تاریخی اعم از جنگ های اعراب با اسرائیل دارای نقش و اهمیت درجه اولی بودند به حاشیه رانده شدند.

حال به نظر می رسد که مصر و اردن با ارائه درخواست مشترک برگزاری نشست فوق العاده اتحادیه عرب در وهله اول درصدد افزایش وزن سیاسی خود در پرتو پرونده فلسطین در منطقه هستند و در وهله دوم در پی احیاء فرایند سازش (فرایند صلح خاورمیانه) و اولویت دادن به مساله فلسطین نزد دولت جدید آمریکا (دولت بایدن) هستند.

لازم به ذکر است که در حال حاضر پرونده فلسطین در اولویت اول دولت جدید آمریکا قرار ندارد و این دولت بیشتر تاکید و توجه خود را به مسائل داخلی معطوف کرده است. از طرف دیگر احیاء فرایند سازش مکمل فرایند عادی سازی روابط کشور های اسلامی و عربی با اسرائیل در سطح منطقه خواهد بود و با بازگشت تشکیلات خود گردان فلسطین به پای میز مذاکرات با اسرائیل عملاً طرف فلسطینی هم به فرایند عادی سازی پیوسته و آن را تائید کرده است.

لازم به ذکر است که احیاء و تقویت فرایند عادی سازی سبب تقویت جایگاه محور سنی- محافظه کار (سعودی-مصر-امارات-اردن-بحرین) در منطقه در مقابل محور مقاومت (ایران-سوریه-گروه های مقاومت عراق-حزب الله لبنان-انصارالله یمن-جهاد اسلامی) و محور سنی-اخوانی (ترکیه-قطر-حماس) خواهد شد.

لازم به ذکر است که چهارشنبه ۸ بهمن (۲۷ ژانویه)، نیز «گروه عربی» در سازمان ملل طی بیانیه‌ای مکتوب با اشاره به تلاش جامعه بین‌الملل طی ده‌ها سال برای حمایت از طرفین درگیر در قضیه فلسطین به منظور دستیابی به راهکار مسالمت‌آمیز، عادلانه و فراگیر برای قضیه فلسطین تصریح کرد که این تلاش‌ها بارها و بارها ناکام مانده و به افزایش رنج غیرنظامیان و تشدید تنش‌ها و خشونت در سایه فقدان افق‌هایی برای پیشرفت به سوی راه حل دو دولتی در مرزهای ۱۹۶۷ انجامیده است.

در این بیانیه همچنین به امضای توافق‌نامه‌های اسلو ۱۹۹۳، کمیته چهارجانبه بین‌المللی، طرح ابتکاری صلح عربی ۲۰۰۲ و نیز تکیه به صدها قطعنامه و مصوبه و برگزاری ده‌ها نشست و کنفرانس بین‌المللی در چارچوب همین تلاش‌های بی‌نتیجه برای تحقق صلح اشاره شد. گروه عربی در ادامه اعلام کرد: بر اساس موارد فوق الذکر، جامعه بین‌الملل باید به صورت جدی در خصوص چگونگی ایجاد یک حرکت بین‌المللی جدید با هدف شکستن بن بست موجود در روند سیاسی و راه‌اندازی مجدد یک روند صلح معتبر بر اساس مصوبات بین‌المللی و مرجع‌های توافق شده بین المللی که نمی‌توان از آنها صرف‌نظر کرد، اقدام کند. در ادامه این بیانیه بر ضرورت متوقف کردن اقدامات غیرقانونی رژیم صهیونیستی که تهدیدی جدی برای راه حل دو دولتی در مرزهای ۱۹۶۷ است، ایجاد یک فضای مناسب برای بازگشت به مذاکرات جدی در چارچوب زمانی مشخص برای پایان دادن به اشغالگری اسرائیل و تحقق صلحی عادلانه فراگیر تاکید شد.

نتیجه گیری

رویکرد جدید دولت آمریکا به مساله فلسطین حمایت از راه حل دو دولتی خواهد بود و در این راستا درصدد احیاء رابطه با فلسطینیان و بازگشت آنها به پای میز مذاکره با اسرائیل با میانجیگری دولت آمریکا است. از طرف دیگر دولت جدید آمریکا در پی احیاء روابط با متحدین سنتی آمریکا در منطقه مثل مصر و اردن که در دوره دولت ترامپ مورد بی توجهی عمدی قرار گرفتند است.

لذا درخواست مشترک مصر و اردن در خصوص برگزاری نشست اضطراری اتحادیه عرب با موضوعیت فلسطین و تحولات منطقه در راستای تلاش این دو کشور جهت افزایش وزن سیاسی شان در منطقه ارزیابی می شود که همسو با رویکرد دولت جدید آمریکا نیز خواهد بود. ضمناً مصر و اردن درصدد احیاء فرایند سازش (فرایند صلح خاورمیانه) و نیز جلب توجه دولت جدید آمریکا به پرونده فلسطین در چهار چوب راه حل دو دولتی هستند. لازم به ذکر است احیاء و تقویت فرایند سازش در سطح فلسطینی، مکمل و تقویت کننده فرایند عادی سازی در سطح منطقه است و فرایند عادی سازی نیز در چارچوب رقابت های منطقه ای، مطلوب محور سنی-محافظه کار محسوب می شود.