اهداف و دستاوردهای سفر ایت‌الله رئیسی به عراق
مناسبات عمیق فرهنگی میان ایران و عراق، موضوعی نیست که تنها با کنش‌های سیاسی، دیپلماتیک یا اقتصادی حاصل شده باشد. بدون تردید، در وضعیت جدید افزایش سطح همکاری‌ها و هماهنگی‌های قضایی در قالب همیاری تهران با بغداد در توسعه و تقویت نظام قضایی در این کشور می‌تواند موجب تحکیم مناسبات دو کشور باشد
آیت‌الله سید ابراهیم رئیس رئیس قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران، با دعوت رسمی «فائق زیدان» رییس شورای عالی قضایی عراق از 8 فوریه 2021 (20 بهمن 1399) به کشور عراق سفر کرده است. آیت الله رئیسی، در بدو ورود به بغداد در محل شهادت فرماندهان شهید سپهبد حاج قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس و شهید حاج ابومهدی المهندس معاون سازمان الحشد الشعبی عراق در نزدیک فرودگاه بین المللی بغداد حضور یافت و یاد و خاطره این شهیدان و همرزمانشان را گرامی داشتند.
همچنین، در جریان این سفر آیت‌الله رئیسی از نمایشگاه دستاوردهای دستگاه قضایی عراق که در برگیرنده تاریخچه تاسیس دستگاه قضایی عراق در سده های گذشته از جمله مجموعه ای از احکام قضایی تاریخی است، دیدار کرد. در ادامه این سفر مقرر شده آیت‌الله رئیسی با «مصطفی الکاظمی» نخست وزیر، «برهم صالح» رییس جمهوری و «محمد الحلبوسی» رییس پارلمان عراق نیز دیدار و گفتگو کند. همچنین، آیت‌الله رئیسی در برنامه‌ریزی سفر خود، زیارت حرم امامین کاظمین (علیهماالسلام) را در دستور کار قرار داده است. علاوه براین، دو هیات عالی رتبه قضایی ایران و عراق دیروز سه شنبه بعد از انجام رایزنی ها، سه یادداشت تفاهم همکاری در حوزه های همکاری قضایی، بازرسی و زندان ها امضا کردند.
اهداف سفر آیت‌الله رئیسی
سفر آیت‌الله رئیسی به کشور عراق در مقطع کنونی از اهمیتی قابل توجه برخوردار بوده و می‌توان مکملی برای کنش‌های سیاسی و دیپلماتیک میان تهران و بغداد باشد. در ارتباط با این سفر مقمامات قوه قضائیه اهداف مشخص و صریحی را اعلام کرده‌اند که به طور خلاصه از تلاش برای امضای تفاهم‌نامه در حوزه نظام قضایی و افزایش همکاری‌های قضایی در زمینه‌های مختلف همچون استرداد مجرمین، مبارزه با قاچاق، تسهیل قوانین مبادلات اقتصادی، مبارزه با تروریسم به عنوان اهداف اصلی این سفر یاد کرد.
در همین زمینه، علی باقری کنی که همراه رئیس قوه قضاییه به عراق رفته، در صفحه رسمی خود در توییتر درباره اهداف این سفر نوشت: «به دعوت رسمی فائق زیدان، رئیس شورای عالی قضایی عراق جهت ارتقای همکاری قضایی و حقوق بشری عازم بغداد هستیم. هدف استفاده از ظرفیت قضایی در افزایش امنیت دو کشور، پیگیری پرونده ترور فرماندهان مبارزه با تروریسم، تسهیل تعاملات اقتصادی و پیگیری پرونده زندانیان است.» همچنین، معاون بین‌المللی آیت‌الله رئیسی در یک توییت دیگر از عراق چنین نوشت: «خبرهای خوشی در راه است؛ به ویژه برای تجار، بازرگانان ایرانی و عراقی و خانواده زندانیان.»
محورهای پنج‌گانه توافق قضایی تهران و بغداد
به طور مشخص طی دیدار دو جانه آیت‌الله سید ابراهیم رئیس و فائق زیدان، در پنج محور میان دو طرف توافق قضایی حاصل شده که عبارتند از:
۱- پیگیری مجدانه پرونده شهید حاج قاسم سلیمانی در خصوص این پرونده و طی این مذاکرات، طرف عراقی ضمن تاکید بر پیگیری کامل این جنایت و برخورد با تمام عوامل دخیل در آن، جزئیاتی را از روند تحقیقات تا صدور حکم جلب رئیس جمهور سابق آمریکا را بازگو کرد.
۲- تاکید بیش از پیش بر مبارزه همه جانبه با فساد آیت الله رئیسی: مبارزه با فساد در حکومت‌ها باید جدی گرفته شود. توسعه اقتصادی مانند یک پنجره‌ای است که گشوده می‌شود و نظارت‌ها و بازرسی‌ها مانند توری هستند که مانع گذر حشرات موذی که در واقع همان مفسدان اند می‌شود. شفافیت اموال و دارایی‌های مسئولین می‌تواند بازدارندگی از فساد را در پی داشته باشد. انتقال تجربه کشورمان در زمینه راه اندازی سامانه ثبت اموال و دارایی‌های مسئولان در این نشست طرف عراقی برای برخورد با مفسدین متواری و استرداد آنها به ایران اعلام آمادگی کرد.
۳- توافق مهم برای ایجاد محاکم تخصصی برای تسریع در رسیدگی‌ها و تسهیل روابط تجاری بین دو کشور در این دیدار آیت الله رئیسی پیشنهاد تأسیس محاکم تخصصی برای رسیدگی آسان و سریع در خصوص اختلافات احتمالی در روابط تجاری بین تجار ایران و عراقی را مطرح کرد که مورد توافق واقع شد با این توافق به اذعان تجار و اتاق‌های بازرگانی ایران و عراق روند سرمایه گذاری در دو کشور با به وجود امدن شرایط امنیت سرمایه گذاری به یکباره چندین پله صعود خواهد داشت.
۴ _وضعیت تابعیت بانوان ایرانی که همسر عراقی دارند بیش از ۳۵ هزار زن ایرانی همسر عراقی دارند اما وضعیت تابعیت آنان مشخص نیست. طرف ایرانی در این دیدار به صورت جدی حقوق این بانوان را پیگیری کرد و در نهایت با توافق حاصل شده بین دو طرف، یک کمیته مشترک از قوه قضائیه و وزارت خارجه ایران و همچنین نماینده ویژه فائق زیدان تشکیل شد تا این مساله به سرعت مرتفع شود.
۵- رایزنی و توافق بر سر عفو و بخش تعداد قابل توجهی از زندانیان ایرانی و عراقی در زندان‌های دو کشور با رایزنی‌های آیت الله رئیسی و فائق زیدان، دو طرف به این توافق رسیدند که بخش قابل توجهی از زندانیان ایرانی شامل عفو ریاست جمهوری عراق گیرند و سایر زندانیان نیز برای گذراندن ادامه محکومیت به ایران عودت داده شوند. ایت الله رئیسی نیز از پیشنهاد عفو تعدادی از زندانیان عراقی به مناسبت سالروز پیروزی انقلاب اسلامی و موافقت رهبر معظم انقلاب با این پیشنهاد خبر داد. مقرر شد تعدادی از زندانیان ایرانی که در عراق تحمل حبس می‌کنند برای سپری کردن ادامه محکومیت به ایران عودت داده شوند.
تاثیرات این سفر بر تحکیم مناسبات میان تهران و بغداد
طی سال‌های بعد از 2003 کشور عراق در مقام یک کشور دوست، همسایه و حتی متحد در مبارزه با تروریسم ایفای نقش کرده است. در واقع، ایران طی سالیان اخیر در حوزه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مناسباتی ویژه را با مسئولین و شهروندان عراقی داشته است. در این میان مناسبات فرهنگی میان ایران و عراق در سطحی گسترده و ویژه قرار دارد که شاید میان هیچ کشور دیگری چنین سطحی از همکاری و هماهنگی در حوزه فرهنگی وجود نداشته باشد.
مناسبات عمیق فرهنگی میان ایران و عراق، موضوعی نیست که تنها با کنش‌های سیاسی، دیپلماتیک یا اقتصادی حاصل شده باشد. بدون تردید، در وضعیت جدید افزایش سطح همکاری‌ها و هماهنگی‌های قضایی در قالب همیاری تهران با بغداد در توسعه و تقویت نظام قضایی در این کشور می‌تواند موجب تحکیم مناسبات دو کشور باشد. حجم گسترده مبادلات فرهنگی و رفت‌وآمدها میان شهروندان ایرانی و عراقی به طور حتم نیازمند ایجاد سازوکارهای حقوقی و الزامات قضایی ویژه است. حتی در سطح تبادلات مرزی در زمینه بازرگانی و تجارت نیز دو طرف نیازمند برداشتن گام‌هایی جدید برای بهتر شدن و شفافیت مناسبات حقوقی و قضایی هستند. لذا می‌توان سفر آیت‌الله رئیسی را کنشی مهم جهت تحکیم و تثبت مناسبات حسنه میان ایران و عراق مورد ارزیابی قرار داد.
