اولویت سیاست خارجی بایدن در خاورمیانه ایران است

 سوریه یک دهه است درگیر جنگ داخلی است. یمن با یک بحران انسانی درگیر است. درگیری های مداوم بین اسرائیل و فلسطینی ها تمام نشدنی به نظر می رسد و شمار قربانی های کووید-19 در سراسر خاورمیانه روندی فزاینده دارد. هر کدام از این بحران ها یک چالش عمده در سیاست خارجی ایالات متحده را نشان می دهند، اما پنج کارشناس عرب، اسرائیلی و آمریکایی بر سر این مساله توافق نظر داشتند که احتمالا آنچه اول مورد توجه دولت جدید آمریکا قرار خواهد گرفت، پیشرفت های اخیر هسته ای ایران است.

کارلوس پاسکال، قائم مقام ارشد انرژی جهانی در آی.اچ.اس مارکیت و سفیر پیشین آمریکا در مکزیک و اوکراین، گفت: «ایران واردات اورانیوم غنی شده خود را افزایش داده است. این امر باید خیلی سریع مورد مورد توجه قرار بگیرد و بایدن باید این مهم را در اولویت قرار دهد.»

ابتسام الکتابی، رئیس مرکز سیاست گذاری امارات در ابوظبی، هشدار داد: «ایران سعی دارد ایالات متحده را از منطقه بیرون و از چین و روسیه برای پر کردن خلا آن استفاده کند. اگر آمریکا بخواهد رد پای خود را در منطقه کمرنگ کند، این بزرگ ترین تهدید برای آن خواهد بود.»

نقش آتی آمریکا در خاورمیانه

ویلیام وشلر، مدیر مرکز خاورمیانه و برنامه های خاورمیانه در مرکز رفیق حریری شورای آتلانتیک، هشدار داد این تصور که ایالات متحده منطقه را رها کرده، بر کل اتفاقات در منطقه تاثیر منفی گذاشته است: «مهم ترین کاری که دولت بایدن باید انجام دهد، توافق داخلی درباره منافع ایالات متحده در منطقه و اهداف استراتژیک ما است. شمار زیادی از دولت های آمریکا با اقدام کار خود را در کاخ سفید آغاز کردند، اما بدون انسجام داخلی. بایدن باید در آغاز کار خود تصمیم بگیرد که آیا قصد دارد این برداشت ها را تغییر دهد یا اینکه می خواهد بگذارد آنها ادامه یابند.»

دیدگاهی از اسرائیل

اسرائیل به ایران به مثابه تهدیدی می نگرد که باید سریعا به آن رسیدگی شود. آموش یادلین، مدیر اجرایی موسسه مطالعات امنیت ملی دانشگاه تل آویو، معتقد است: «دولت بایدن مسائل زیادی برای رسیدگی دارد: کووید-19، اقتصاد، تنش های نژادی، چین ، روسیه و کره شمالی. خاورمیانه در ده اولویت اصلی نخواهد بود. با این حال، ایران [با] نقض توافق و پیشبرد برنامه هسته ای یک بحران به بار می آورد.» برجام که یادلین به آن اشاره کرد، در سال 2015 حاصل شد و قرار بود طبق آن، ایران در ازای لغو تحریم های ایالات متحده و اروپا، محدودیت های قابل توجهی در برنامه هسته ای خود اعمال کند. ترامپ با حمایت اکثر قانون گذاران حزب جمهوری خواه در سال 2018 به طور یکجانبه از توافق خارج شد، اما بایدن وعده داده در صورت بازگشت ایران به تعهداتش او هم آمریکا را به توافق باز می گرداند.

یادلین که بیش از چهل سال را در نیروهای دفاعی اسرائیل گذرانده و از 2006 تا 2010 به عنوان رئیس اطلاعات ارتش اسرائیل خدمت کرده می گوید: «دموکرات ها به برجام متعهد هستند. این، یک وعده انتخاباتی از سوی بایدن هم به شمار می رود. از طرف دیگر، اگر به توافق مشکل داری برگردد که حتی دموکرات ها هم می دانند نواقص زیادی دارد، اهرم فشار [ایالات متحده] در برابر ایران را از دست می دهد.»

جو و بی بی یکدیگر را خوب می شناسند

وقتی صحبت از رابطه بایدن با بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، می شود، باید گفت که آنها یکدیگر را خوب می شناسند. وشلر افزود: «تمرکز بر چالش اسرائیل و فلسطین وجود خواهد داشت، اما فکر نمی کنم این تمرکز به همان شکلی باشد که قبلا دیده بودیم. چهار رئیس جمهوری گذشته به طرق بسیار متفاوت به دنبال راه حل های جامع بودند و همه شکست خوردند. احتمالا تلاش پنجم هم نتیجه دیگری نخواهد داشت.»

یکی از موفقیت های برجسته ترامپ توافق آبراهام بود که بر اساس آن، اسرائیل روابط با چهار کشور عربی- امارات متحده عربی، بحرین، سودان و مغرب- را فارغ از هرگونه پیشرفت در مساله فلسطین عادی سازی کرد. مشخص نیست که دیگر کشورها به رهبری عربستان سعودی به این توافق خواهند پیوست یا خیر. به هر حال، وشلر معتقد است بایدن بیش از ترامپ به کاهش درد و رنج فلسطین علاقه نشان خواهد دهد.

آنچه از صادرات مجدد نفت ایران انتظار می رود

در صورت مذاکره مجدد در مورد توافق هسته ای، دولت بایدن احتمالا اجازه می دهد ایران فروش نفت را از سر بگیرد. یادلین درباره چگونگی تاثیر چنین تحولی بر ژئوپلیتیک منطقه، گفت که فکر نمی کند این مساله «تغییر دهنده بازی» باشد: «ما در حال حاضر نمی دانیم صحبت از چه میزان صادرات ایران است. در حالت اندک می شود 700 هزار بشکه در روز را برآورد کرد. ما با توجه به اینکه بخشی از صادرات نفتی ایران به چین ثبت نمی شود، ممکن است صحبت از بیش از یک میلیون بشکه در روز در میان باشد و اگر ایالات متحده تحریم ها را بردارد، این رقم بیشتر خواهد شد.»

با این حال، برندا شفر، یکی از اعضای ارشد غیر مقیم مرکز انرژی جهانی شورای آتلانتیک، گفت که انتظار دارد ایران حتی قبل از هرگونه مذاکره درباره توافق هسته ای جدید، نفت بیشتری به بازار عرضه کند: «ما به سختی می توانیم تخلفات از تحریم های فعلی را کنترل کنیم. ما نمی دانیم چه مقدار نفت به بازار باز خواهد گشت. اما در چارچوب بازار جهانی با ظرفیت 93 میلیون بشکه در روز، نفت ایران در بازار نسبتا کم خواهد بود. زمانی که واکسن ها در دسترس عموم قرار بگیرند، تقاضا برای نفت هم افزایش می یابد.»