آیا زمان تقاص پس دادن محمد بن سلمان فرا رسیده است؟

پس از آنکه کاخ سفید هفته گذشته اعلام کرد که در ارتباط‌گیری با دولت عربستان محمد بن سلمان ولیعهد کنونی را از مدار خارج می‌کند و مستقیماً با ملک سلمان برای پیشبرد روابط دو طرف گفتگو خواهد کرد، اکنون اخباری مبنی بر احتمال اقدام دولت بایدن برای ارائه یک گزارش محرمانه به کنگره در مورد مسئولیت مستقیم محمد بن سلمان در قتل جمال خاشقچی در سال 2018 منتشر شده است.

اکنون این سوال مطرح است که آیا چنین اقدامی صرفاً یک حرکت نمادین است و یا اینکه از اهمیت بیشتری برخوردار است و نشان می دهد ایالات متحده در تلاش است تا برای تغییر خط جانشینی و پایین کشیدن محمد بن سلمان بر پادشاه فشار وارد کند؟

فشارهای داخلی بر بایدن

بی‌شک یک جنبه مهم تمرکز بایدن بر رویارویی با بن سلمان در پرونده قتل جمال خاشقچی به وعده‌های انتخاباتی او و فشارهای داخلی موجود بازمی‌گردد.

با ورود بایدن به کاخ سفید روزنامه ها (بویژه روزنامه واشنگتن پست) و همچنین برخی سازمان‌های مردم نهاد فشار بر کاخ سفید برای افشای علنی اسناد مربوط به قتل خاشقچی متوقف نشد. در ماه فوریه ، درخواست سازمان عدالت جامعه باز از دادگاه برای ملزم کردن وکلای دولت آمریکا به ارائه استدلال در دو دادخواست جداگانه در رابطه با پرونده خاشقچی بر اساس قانون آزادی اطلاعات مورد پذیرش قرار گرفت. هستند. با این حال وکلای کاخ سفید در دولت ترامپ در برابر افشای اسناد مربوطه با دستاویز قرار دادن ارتباط آن با بحث امنیت ملی از افشای اطلاعات سر باز زدند. 

اکنون آمریت سینگ مدیر بخش پاسخگویی سازمان جامعه باز گفته است: "بایدن می تواند با انتشار سریع گزارشهای سازمان جاسوسی آمریکا (سیا) تعهد خود به ارزشهای دموکراتیک را نشان دهد." "این یک گام حیاتی در جهت اطمینان از پاسخگویی در مورد قتل خاشقچی و پوشش آن توسط دولت ترامپ است."

از طرف دیگر در سال 2019 ، کنگره قانونی را تصویب کرد که رئیس سیا را ملزم می‌کرد گزارشی طبقه بندی نشده از نام افرادی که آژانس های اطلاعاتی ایالات متحده معتقد بودند در ماجرای قتل خاشقچی نقش داشته‌اند ارائه دهد تحت فشار کاخ سفید رئیس سیا به جای آن ، یک گزارش طبقه بندی شده به کنگره داد و عملاً اطلاعات را از افکار عمومی پنهان کرد. لذا یکی از وعده‌های مهم بایدن در انتخابات اعمال شفافیت در پرونده قتل خاشقچی بود.

بر این اساس باید گفت بایدن در شرایط کنونی ناچار است که به سرعت بین وفای به عهد خود در بازنگری در روابط با عربستان و بر اساس ارزشهای دموکراتیک و وعده‌های انتخاباتی یا تداوم سرپوش گذاشتن بر مجازات محمد بن سلمان و همدستانش یکی را انتخاب کند.

بازسازی وجهه آمریکا

نقش آفرینی دولت ترامپ در سرپوش گذاشتن بر نقش بن سلمان در قتل فجیع خاشقچی برای دوشیدن بیشتر سعودی‌ها و حفظ جریان فروش میلیاردها دلاری سلاح به این کشور، ضربه جدی بر پرستیژ بین المللی آمریکا و کارایی سیاست همیشگی کاربرد ابزار حقوق بشر در خدمت منافع سیاست خارجی و علیه دولت‌های رقیب وارد آورد. با این حال اکنون دولت بایدن یکی از شعارهای اصلی خود در سیاست خارجی را بازگرداندن اعتبار بین المللی کاخ سفید در سازمان‌های بین المللی قرار داده است. هفته گذشته آمریکا اعلام کرد که مجدداً به عضویت شورای حقوق بشر سازمان در خواهد آمد.

از طرف دیگر کاخ سفید همواره متهم به داشتن استاندارهای دوگانه حقوق بشری در رابطه با کشورهای متحد و دولت‌های رقیب بوده است به صورتی که واشنگتن در برابر اقدامات سرکوبگرانه دیکتاتوری‌های متحد خود در سراسر جهان رویکرد اعمال سکوت و همراهی را دارد.

در این شرایط به نظر می‌رسد که انتخاب محمد بن سلمان به دلیل بی‌پروایی و بی‌رحمانه بودن اقدامات جاه‌طلبانه او برای رسیدن به مقام پادشاهی مناسبترین و تبلیغاتی ترین گزینه به منظور اعلام پایبندی بایدن به موضوع حقوق بشر در سیاست خارجی جدید آمریکا خواهد بود.

مبادله بر سر یمن

متهم شدن بن سلمان به صدور دستور قتل جمال خاشقچی طبیعتاً این پرسش را مطرح می‌سازد که آیا تبعات این اتهام به فشار کاخ سفید بر شاه سعودی برای کنار گذاشتن محمد بن سلمان از مقام ولیعهدی خواهد انجامید؟ در اظهارات سخنگوی کاخ سفید این موضوع مطرح شد که"رئیس جمهور بایدن گفته است که منتظر است تا ببیند چگونه عربستان سعودی قصد دارد رویکرد خود را برای کار با دولت جدید ایالات متحده تغییر می‌دهد". بیان این جملات حاکی از آن است که بایدن بیشتر از آنکه بخواهد اقدامی علیه بن سلمان انجام دهد به دنبال آن است که رویکرد دولت سعودی در مورد همکاری با سیاست خارجی دولت جدید آمریکا را همسو کند.

در هفته‌های گذشته پرونده جنگ یمن از اولویت‌های سیاست منطقه‌ای دولت بایدن در غرب اسیا بوده است و کاخ سفید ضمن اعلام عدم پشتیبانی از تداوم جنگ یمن، انصارالله را نیز از لیست گروه‌های تروریستی خارج کرد تا ریاض را وادار به در پیش گرفتن دیپلماسی برای پایان جنگ نماید. با این حال محمد بن سلمان که مسئول اصلی پرونده یمن است به دلیل تبعات سنگین داخلی و خارجی پذیرش شکست در جنگ یمن و نتیجه نگرفتن از جنگ پرهزینه 5 ساله در این کشور، تاکنون به خواسته کاخ سفید تن نداده است. در  این شرایط به نظر می‌رسد که بن سلمان میان گشوده شدن موضوع قتل خاشقچی و پایان دادن به جنگ یمن، گزینه کم هزینه تر را جنگ یمن برآورد کند.