توافق یک ساله طالبان و آمریکا و راه طولانی افغانستان تا صلح
یک سال از امضای توافق صلح میان آمریکا و طالبان می‌گذرد، توافقی که مرور زمان مشکلات آن را نمایان کرده و نشان داد که افغانستان با وجود ایالات متحده راهی طولانی تا رسیدن به صلح دارد.
میراث بجا مانده از «دونالد ترامپ» برای «جو بایدن» در حوزه سیاست خارجی چنان درهم و پرتنش است که کمتر رئیس جمهوری علاقمند به داشتن آن است؛ یکی از این میراث‌ها در بخش بین‌الملل توافق صلح آمریکا با طالبان است.
موضوع آمریکا و افغانستان صرف نظر از توافقی که در سال گذشته میان واشنگتن و طالبان به امضا رسید، چنان پیچیده و پر و پیچ خم است که آمریکا با وجود حضور ۲۰ ساله نظامی در افغانستان و آزمودن راه‌های مختلف برای خروج از این باتلاق خود ساخته، هر روز بیشتر از روز قبل در آن فرو می‌رود.
نتیجه ۲۰ سال حضور نظامی و اشغال افغانستان از سوی آمریکا و متحدانش، چیزی جز افزایش ناآرامی و خشونت نبوده و در این میان امضای توافق صلح با طالبان، گروه‌های مختلف در افغانستان را در شرایطی جدیدی قرار داد.
دولت ترامپ که در سال منتهی به انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ بدنبال ثبت نمره‌ای قابل قبول برای خود در حوزه سیاست خارجی بود و پس از ناکام ماندن در مقابل کشورهایی همچون ایران و کره شمالی، به فکر افغانستان افتاد و از همین رو تلاش کرد در حرکتی نمایشی و امضای توافق با طالبان بحران افغانستان را تمام شده معرفی کند.
در واقع دولت وقت ایالات متحده آمریکا و گروه طالبان افغانستان در ۲۹ فوریه ۲۰۲۰ میلادی (دهم اسفندماه ۱۳۹۸) پس از برگزاری ۹ دور مذاکره توافقنامه‌ای را امضا کردند که بر حسب ظاهر نخستین گام برای پایان دادن به جنگی ۲۰ ساله با دستکم ۱۵۷ هزار کشته و تحمیل هزینه‌ای بالغ بر ۲ هزار میلیارد دلار بر دولت ایالات متحده بشمار می‌رود.
آتش بس یا کاهش موقت خشونت‌ها؛ خروج نیروهای نظامی خارجی از خاک افغانستان؛ آغاز گفتگوهای بین‌الافغانی و در آخر، تضمین عدم تبدیل شدن افغانستان به پناهگاهی امن برای گروه‌های تروریستی، چهار محور اصلی این توافقنامه را تشکیل می‌دهند.
دکتر عرفان: هنوز مشخص نیست که محورهای بازنگری دولت بایدن چه خواهد بود، اما هرگونه توافقی که توزیع قدرت را غیر واقع‌بینانه در نظر بگیرد؛ محکوم به شکست خواهد بودبا وجود این بندها که در ظاهر بسیار زیبا به نظر می‌رسند اما خروج نیروهای نظامی از افغانستان محقق نشده، گفتگوهای بین افغانی با مشکل مواجه شده و سطح خشونت‌ها نیز در این کشور به طور چشمگیری افزایش یافته است.
از سوی دیگر دولت جو بایدن از تصمیم خود برای بازبینی در توافق صلح با طالبان خبر داده؛ امری که می‌تواند اوضاع افغانستان را پیچیده‌تر از شرایط فعلی کرده و رسیدن به صلح و ثبات در این کشور را تبدیل به امری غیر ممکن کند.
در همین رابطه برای تحلیل بهتر شرایط موجود در افغانستان و نقاط ضعف توافق صلح دوحه با دو تن از کارشناسان مسائل افغانستان میزگردی مجازی را ترتیب دادیم. شرکت کنندگان در این میزگرد، استاد «محمد حسن جعفری» دبیر کل حزب رفاه ملی افغانستان، و دکتر «داود عرفان» رئیس دفتر هرات انستیتو مطالعات استراتژیک افغانستان، بودند.
نخستین پرسشی که در این جلسه مجازی مطرح شد، این بود که «در آستانه یک سالگی توافق صلح دوحه بین طالبان و افغانستان، به نظر شما چه عواملی باعث شده‌اند تا این توافق ناکام باشد؟»
محمد حسن جعفری در پاسخ به این پرسش گفت: تنها عاملی که باعث شده مجموع اقدامات مرتبط با صلح در افغانستان به نتیجه نرسد دخالت طرف‌های خارجی از جمله آمریکا و برخی کشورهای عربی در امور داخلی افغانستان است که نتیجه این دخالت‌ها در گفتگوهایی که در دوحه (مذاکرات بین افغانی) انجام می‌شود نمایان است. از سوی دیگر هم طالبان و هم دولت افغانستان هر یک به نوعی از این دخالت‌ها تاثیر می‌گیرند.
ما امیدواریم که این کشورهای خارجی دست از دخالت‌های خود بردارند. در این میان مردم افغانستان دیگر نمی‌خواهند که گروه‌های افراطی بر سرنوشت آنها حاکم شده و یا در حکومت سهیم شوند.
در این میان باید به اختلافات گسترده‌ای که میان دولت افغانستان و طالبان وجود دارد اشاره کرد از جمله اینکه طالبان حاضر نیست حتی نام کامل کشور یعنی «جمهوری اسلامی افغانستان» را به زبان بیاورد، با وجود این اختلافات آنها چگونه می‌خواهند که با یکدیگر در مورد تقسیم قدرت گفتگو کنند؟
دبیر کل حزب رفاه ملی افغانستان: عاملی که باعث شده مجموع اقدامات مرتبط با صلح در افغانستان به نتیجه نرسد دخالت طرف‌های خارجی از جمله آمریکا و برخی کشورهای عربی در امور داخلی افغانستان است
در روزهای اخیر شاهد نرمش و انعطاف بیشتر طالبان بوده‌ایم که به نظر من این نرمش در نتیجه فشارهای زیاد آمریکا بوده است.
داود عرفان نیز در پاسخ به این پرسش گفت: دو دلیل عمده وجود دارد؛ نخست آنکه طالبان جز تصاحب کل قدرت به چیزی کمتر قانع نمی‌شوند و در خوشبینانه‌ترین حالت حاضرند بخش کوچکی از قدرت را به دیگران واگذار کنند و هم چنان حاضر نشده‌اند که از نوع نگاه شان به سیاست، فرهنگ و جامعه کوتاه بیایند. آنان فقط امارت طالبانی می‌خواهند.
دوم؛ اشرف غنی، رئیس جمهور افغانستان، نقطه مقابل خواست‌های طالبان است. او به سادگی حاضر به واگذاری قدرت نیست.
پرسش بعدی که در این جلسه مطرح شد، تصمیم دولت جو بایدن برای بازنگری در توافق صلح آمریکا با طالبان و تاثیر آن بر تحولات افغانستان بود.
دکتر عرفان در این رابطه گفت: هنوز مشخص نیست که محورهای بازنگری دولت بایدن چه خواهد بود، اما هرگونه توافقی که توزیع قدرت را غیر واقع‌بینانه در نظر بگیرد؛ محکوم به شکست خواهد بود.
رئیس دفتر هرات انستیتو مطالعات استراتژیک افغانستان، در ادامه افزود: خروج غیرمسئولانه نیروهای خارجی از افغانستان پیامدی جز جنگ داخلی ندارد. مذاکرات صلح زمانی به نتیجه می‌رسد که در سه حلقه داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی بین طرف‌های دخیل توافق صورت گیرد.
دبیرکل حزب رفاه ملی افغانستان نیز گفت: موضوع از بازنگری گذشته است. دولت فعلی افغانستان هر چند کاستی‌هایی دارد اما ثمره ۲۰ سال تلاش مردم این کشور است و مردم افغانستان نمی‌خواهند که این ثمره را از دست بدهند.
به اعتقاد ما کشورهای خارجی نباید در خصوص طالبان دست به ارزش افزایی بزنند. طالبان اگر خواستار حضور در قدرت است باید وارد پروسه صلح شود. مردم افغانستان صلحی را که در نتیجه دخالت کشورهای خارجی از جمله چند کشور عربی به دست بیاید نمی‌پذیرند.
وی در ادامه افزود: اگر آمریکا بیاید و در مورد دخالت‌های قبلی خود در افغانستان تجدید نظر کند ما از آن استقبال می‌کنیم. در زمان ریاست جمهوری ترامپ آمریکا اجازه نمی‌داد که در هیچ زمینه‌ای مردم افغانستان برای خودشان تصمیم‌گیری کنند اما اکنون اگر دولت بایدن در این مورد بازنگری کرده و آن را تغییر دهد مردم افغانستان از این امر استقبال خواهند کرد.
موضوع بعدی که از این دو کارشناس درباره آن سوال شد، دلیل افزایش خشونت‌ها در افغانستان در یک سال گذشته یعنی بعد از توافق به اصطلاح صلح میان طالبان و آمریکا بود.
محمد حسن جعفری در این رابطه گفت: دولت افغانستان در توافقی که میان طالبان و آمریکا امضا شد دخیل نبوده است. به نظر من افزایش سطح خشونت‌ها در افغانستان را در یک سال گذشته نمی‌توان تنها به طالبان نسبت داد بلکه باید دست خارجی‌ها را در این رابطه دنبال کرد زیرا آنها خواستار خروج از افغانستان نیستند و می‌خواهند این امر را به تاخیر بیندازند.
موضوع آمریکا و افغانستان صرف نظر از توافقی که در سال گذشته میان واشنگتن و طالبان به امضا رسید، چنان پیچیده و پر و پیچ خم است که آمریکا با وجود حضور ۲۰ ساله نظامی در افغانستان و آزمودن راه‌های مختلف برای خرج از این باتلاق خود ساخته، هر روز بیشتر از روز قبل در آن فرو می‌رود
دبیرکل حزب رفاه ملی افغانستان گفت: این دیدگاه وجود دارد که چون طالبان دست پرورده آمریکاست، سیاست‌های این کشور را دنبال می‌کنند و بر اساس منافع واشنگتن عمل می‌کنند.
دکتر «داوود عرفان» رئیس دفتر هرات انستیتو مطالعات استراتژیک افغانستان، نیز در این رابطه گفت: افزایش خشونت‌ها چند دلیل دارد:
نخست؛ طالبان می‌خواهند به وسیله خشونت و فشار بیشتر در میز مذاکرات، امتیاز بیشتری بگیرند.
دوم؛ گروه‌های ناراضی از مذاکرات دوحه در درون طالبان، قصد اخلال در مذاکرات را دارند.
سوم؛ خصومت‌های شخصی و نبود یک دولت مقتدر موجب شده از این فضا استفاده شده تا هر رویدادی را به گردن طالبان بیندازند.
چهارم؛ با اعلام خروج نیروهای خارجی، دولت افغانستان در موضع ضعف قرار گرفته است.
دبیرکل حزب رفاه ملی افغانستان در پایان گفت: ما از هر اقدامی که به نفع مردم افغانستان بوده و موجب برقراری صلح و ثبات در این کشور شود استقبال می‌کنیم. ما از جنگ‌ها و صلح‌های تحمیلی خسته شده‌ایم و امیدواریم که کشورهای خارجی نیز در سیاست خود تجدید نظر کرده و بر اساس خواست و منافع مردم افغانستان تصمیم‌گیری کنند.
