درگذشت اسطوره اخوان المسلمین

   «عباس خامه یار»     زندانى همه دوره ها، شیخ المجاهدین ِ درون زندانهاى کودتا، اسطوره مبارزه، مقاومت و استقامت، شهیدِ زنده، عُمرِ مختار ِمصر، تاریخ بلامنازعِ شفاهى مصر و اخوان، یاور انقلابیون، ضد استعمار و استبداد و ظلم ستیز، اسطوره تبلیغ و جهاد، شاهدى بر همه عصرها و ...     این ها تنها بخشى از عناوینى است که به مناسبت هاى گوناگون و در مراحل مختلف زندگانى «محمد مهدى عاکف» رهبر و مرشد سابق جمعیت اخوان المسلمین به وى داده شده است.     «محمد مهدی عاکف» شب گذشته به عنوان یک زندانى سیاسى به دلیل بیماری سخت در بیمارستان قصر العین  در قاهره درگذشت. وى، همزاد اخوان است. بدین معنى که تولد او در سال ١٩٢٨ در یکى از شهرهاى منصوره شمال قاهره، همزمان با سالى است که حسن البنا (بنیانگذار فقید جمعیت اخوان المسلمین)، حرکت تبلیغى خویش را در اسکندریه دومین شهر معروف مصر- آغاز مى کند و کمى بعد فعالیت جنبش را اعلام مى کند. عاکف در سن ١٢ سالگى خود و جنبش اخوان، یعنى در سال ١٩٤٠ از دریچه ورزش با آن آشنا مى شود و از همان دوران نوجوانى مرید حسن البنا  شده و با پیوستن به او زیر نظر شیوخ اخوانى تربیت مى یابد.     در آغاز دهه پنجاه میلادى و هنگام تحصیلات دانشگاهى اش در دانشکده حقوق، رهبرى جنبش ضد استعمارى دانشجویان را به عهده مى گیرد و گردان هاى دانشجویى ضد اشغالگران انگلیسى را هم تشکیل مى دهد و دلاورى هایش در هدایت مجاهدین در کانال سوئز، زبانزد همگان مى شود. آنگاه به عنوان مسئول همایشهاى بین الملل "مجمع جهانى جوانان مسلمان" در ریاض تعیین مى گردد و سپس هماهنگى اردوهاى جوانان اخوان در کشورهاى اردن، مالزى، بنگلادش، ترکیه، استرالیا، کنیا، قبرص، آلمان، انگلیس و آمریکا را به عهده مى گیرد و تجربیات زیادى را در عرصه بین الملل به دست مى آورد. با چنین تجربه اى به عنوان یکى از بنیان گذاران اصلى تشکیلات جهانى اخوان و از فعالان عرصه بین الملل جمعیت ظاهر مى شود و بعدها در سمت مدیر مرکز اسلامى مونیخ تعیین مى شود. وی در سال ١٩٨٧ به همراه دیگر همفکران اخوانی اش به پارلمان راه مى یابد.      عاکف، در سال ۲۰۰۴ به عنوان هفتمین مرشد و رهبرى اخوان، یعنى جانشینى مأمون الهضیبى انتخاب مى شود.  او نخستین مرشد عام این جماعت بود که پس از پایان دوره مسئولیتش تمایلی به انتخاب دوباره نداشت و جانشین او محمد بدیع در زمان حیات او(سال ۲۰۱۰) انتخاب شد و از این رو عنوان نخستین مرشدِ "سابق" را انحصارى به خود اختصاص داد. این در حالى است که همه رهبران اخوان تا پایان عمر خود مسئولیت جمعیت را به عهده داشته اند. عاکف، گنجینه اسرار اخوان و تاریخ این جمعیت به شمار مى رفت. او ۷۶ سال (۱۹۴۰-۱۹۱۶) جنبش و همه رهبران آن را از حسن البنا تا محمود عزت -مرشد موقت فعلى- همراهى کرده و از ١٩٨٧ تا واپسین روزهاى حیاتش عضو مکتب ارشاد (بالاترین هیات رهبرى اخوان) بوده و با سایر نسل ها، دیدگاه ها و بینش هاى اخوانى ها تعامل شایسته ای داشته است. گفته مى شود که او بنیانگذار دوم اخوان وشجاع ترین شخصیت این جمعیت است.     عاکف را مى توان بزرگترین «زندانى سیاسى» جهان دانست که بیش از نیمى از عمرش را در زندان هاى همه حکمرانان مصر گذرانده و بارها محکوم به اعدام شده است. در دوره هاى ملک فاروق، عبدالناصر، سادات، مبارک و بالاخره ژنرال سیسى و در سن ٩٠ سالگى و با وجود بیمارى سرطان که تمام وجودش را فرا گرفته بود، پشت میله هاى زندان بود و در زندان نیز جان به جان آفرین تسلیم کرد و محکومیت ۲۵ ساله اش را نیمه تمام گذاشت!!!      "مرشد" ى عاکف بر اخوان (۲۰۱۰-۲۰۴۰) مصادف با تحولات شگرف در غرب آسیا از جمله حضور نظامى آمریکا در منطقه، بالا گرفتن واگرایى مذهبى، جنگ ٣٣ روزه و... بود. از اینرو مواضع انقلابى، صریح، شفاف، ضد صهیو-آمریکایى و نگاه وحدت گرایانه او تاثیر مهمى بر جریان اخوان المسلمین در جهان داشت.      او فلسطین را همواره بر اساس خط مشى سابق اخوان مورد توجه فراوان قرار مى داد و "رژیمهاى عربى را مانع گسیل شدن میلیون ها داوطلب جهاد در سرزمین هاى اشغالگر" مى دانست و "ملت هاى مسلمان را گروگان رژیم هایشان" مى شمرد. وى در گفتگو با هفته‌نامه مصری "الیوم‌السابع" بیان کرد: "چراغ سبز برخی رژیم‌های عربی به اسرائیل، عامل وقوع حمله ظالمانه‌ و کشتار مردم غزه است". به اعتقاد عاکف "مصر در برابر برداران فلسطینی از خود رفع تکلیف کرده و این نتیجه استبداد داخلی در این کشور است. چون کسانی که در رأس این کشور هستند وظیفه خود را در قبال مردم مقاوم و مبارز این کشور فراموش کرده‌اند و آنچه در صحنه جهان عرب از دخالت حکام در جنایات اسرائیل می‌بینیم، نتیجه این امر است".   مواضع وحدت گرایانه و تقریبى او میان فرق اسلامى و به ویژه تشیع و تسنن زبانزد همگان و یادآور دیدگاه هاى بنیان گذاران و رهبران پیشین این جمعیت بود. تا جایی که در مصاحبه ای با روزنامه کویتی النهار گفته بود: "چه مانعی دارد که مذهب شیعه گسترش یابد؟! سازمان کنفرانس کشورهای اسلامی ۵۶ عضو سنّی مذهب دارد، حالا چرا باید از تنها کشور شیعه جهان ترسید؟!". وی همچنین از برنامه هسته ای ایران حمایت نمود.     عاکف در پاسخ به این سوال که «آیا مقالات یوسف ندا(مسئول روابط بین الملل اخوان) خطوط قرمز را زیر پا نگذاشته؟» بیان داشت: "مطالبی که ایشان درباره شیعه نوشته است همان مطالبی است که ما بر اساس آن تربیت شده ایم. من با او درباره نگاه مثبت به تشیع موافقم".      وى در گفتگو با شبکه الجزیره نیز  اعلام کرد: "شیعه و سنی یک امت واحد هستند؛ زیرا دینشان یکی است و قبله، نماز و حج در میان آنان یکسان است". وى افزود: "پایبندی به هریک از مذاهب سنی و شیعه انسان را به بهشت رهنمون می سازد و مسلمانان باید درک درستی از دین خود داشته باشند و بین کسانی که به یگانگی خداوند و نبوت پیامبر اعظم(ص) اعتقاد دارند فرق نگذارند". عاکف تنش های موجود میان شیعه و سنی در جهان اسلام را ناشی از جهالت و فقر فرهنگی می دانست و بیان می کرد: "شیعه و سنی بیش از هزار سال بدون اختلاف با یکدیگر زندگی کرده اند. علاوه بر این در دهه های گذشته تلاش هایی برای تقریب بین مذاهب اسلامی صورت گرفته که برخی از بزرگان از جمله امام شهید حسن البنا در آن مشارکت کرده اند".  وی در ادامه افزود: ما باید فرزندانمان را بر پایه یک درک درست تربیت کنیم. به گونه ای که به وحدت و همبستگی بینجامد، نه اینکه امت را به تفرقه دچار سازد".   شادروان محمد مهدی عاکف در جریان جنگ ۳۳ روزه لبنان با صدایى رسا و در برنامه اى زنده از مهمترین شبکه ماهواره اى عرب اعلام کرد که حاضر است ده ها هزار نیروی نظامی برای حمایت از حزب الله در مقابله با تجاوز رژیم صهیونیستى به لبنان اعزام کند.  وى  ضمن انتقاد شدید از مواضع حاکمان عرب در قبال جنگ صهیونیست ها با حزب الله، خطاب به رزمندگان مقاومت گفت: "شما همه ملت های عرب و مسلمان را سر بلند کردید".  عاکف آن چنان از ایران، شیعه و حزب الله لبنان تعریف و تمجید و دفاع کرد و آن چنان مواضع سازشکارانه سران عرب را مورد نقد قرار داد تا سرانجام پس از حوادث مصر دستگیر شد و به زندان افتاد. این مسأله گاهی موجب اختلافات داخلی در اخوان المسلمین هم می شد؛ چرا که رژیم مصر به این بهانه، فشارها را بر اخوان المسلمین بیشتر می کرد. در نهایت در سال ۲۰۱۰ برای کاهش فشارها بر اخوان، از رهبری کنار رفت و یکی از نزدیکان وی به نام محمد بدیع به جای او انتخاب شد. هرچند او خود ضمن اشاره به بروز برخی اختلافات(بین جریان قطبی و اعتدال گرای اخوان)، سن بالایش را دلیل کناره گیری اعلام کرد.   ️گرچه در دوران حیات او توفیق دیدارش را نداشتم، اما به حکم سردبیرى ام بر برنامه مشهور "مع الحدث" شبکه العالم، بارها با وى تماس و مذاکره تلفنى داشتم و او با مواضع شفاف، صریح و انقلابى اش، میهمان این برنامه بود. وى درخواست بنده را  نیز پذیرفت و با ماهنامه شاهد یاران -که مسئولیت آن را بر عهده داشتم- پیرامون جنگ ٣٣ روزه مصاحبه اختصاصى داشت که متن آن را بازنشر خواهم کرد.      *معاون بین الملل سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی      منبع: کانال تلگرامی دکتر عباس خامه یار