درخواست عراق برای افزایش واردات برق از ایران؛ چرایی و پیام‌ها
در یک سال اخیر، دولت آمریکا شرکت‌های فعال در حوزه انرژی این کشور را برای سرمایه‌گذاری در بخش برق عراق ترغیب کرد. همچنین، واشنگتن کشورهای عربی را برای ورود به همکاری با عراق برای تامین انرژی برق تشویق کرد تا جایگزین جمهوری اسلامی ایران شوند. در همین راستا، برخی گزارش ها از ورود شرکت جی ای (جنرال الکترونیک آمریکا) به بخش برق عراق با فروش ۵۴ عدد توربین پیشرفته برای تامین تمام نیازهای کشور عراق اطلاع دادند اما بر خلاف این اخبار، هیچ یک از این وعده‌ها نه تنها محقق نشد، بلکه اکنون شاهد هستیم که کشور عراق برای تامین نیازهای خود بیش از گذشته خود را نیازمند همیاری ایران می‌بیند
با نزدیک شدن به فصل گرما، مجددا پیرامون مساله کمبود برق در تابستان پیش‌رو موجی از التهاب و نگرانی دولت عراق را فراگرفته است. در سال‌های گذشته، کمبود برق به ویژه در استان‌های جنوبی به عاملی برای اعتراضات مردمی و ابراز نارضایتی شهروندان از دولت تبدیل شده است که مهم‌ترین موج این اعتراضات را می‌توان در استان بصره در سال 2019 مشاهده کرد.
در وضعیت جدید، مقامات وزارت برق عراق از هم اکنون تلاش‌های خود را برای تامین سوخت مورد نیاز نیروگاهها و نیز افزایش واردات انرژی برق آغاز کرده‌اند. در این میان نکته قابل توجه این است که همانند سال‌های گذشته بار دیگر کانون اصلی تمرکز بغداد برای رفع نیازهای خود در حوزه برق به سوی جمهوری اسلامی ایران معطوف شده است. ایران از سال 2004 تا کنون منبع اصلی صادرات برق به کشور عراق بوده است؛ به گونه‌ای که حدود 40 درصد از نیازهای برق عراق از سوی ایران تامین شده و همین امر تحکیم مناسبات دو کشور را به همراه داشته است.
هر چند موضوع تامین 40 درصد برق مورد نیاز عراق و صادرات روزانه حدود 40 میلیون متر مکعب گاز، به امری بدیهی طی سالیان گذشته تبدیل شده اما در وضعیت جدید درخواست مسئولان وزارت برق عراق برای افزایش واردات انرژی از ایران از اهمیتی قابل توجه برخوردار است. زیرا این مطالبه در شرایطی مطرح می‌شود که آمریکا و کشورهای عربی طی یک سال اخیر، تلاش‌های بی‌وقفه‌ای را برای قطع دست ایران از بازار کشور عراق انجام داده‌اند. با این اوصاف، مطالبه افزایش صادرات برق ایران به عراق را می‌توان در دو محور مورد ارزیابی قرار داد.
تلاش عراق برای خودکفایی در تامین برق و مزیت نسبی ایران
کشور عراق در شرایط کنونی به حدود 29 هزار مگاوات برق برای تامین نیازمندی‌های خود نیاز دارد اما با وجود تمامی تلاش‌های وزارت برق این کشور، در حال حاضر تنها بغداد توانایی تامین 19 هزار مگاوات برق را دارد. بنابر اعلام «احمد العبادی» این وزارتخانه با وجود بودجه محدود مالی و عدم تصویب بودجه کشور، توانست به تولید ۱۹ هزار مگاوات برق برسد و برنامه بعدی این وزارتخانه این است که با نوسازی و تجهیز چند نیروگاه در چند استان، ظرفیت تولید برق در عراق را به ۲۲ هزار مگاوات تا پیش از آغاز فصل تابستان برساند.
واقعیت امر این است که با وجود مشکلات اقتصادی انباشت شده در کشور عراق، دولت مصطفی الکاظمی به شدت نسبت به این امر نگران است که کمبود برق در تابستان پیش‌رو بار دیگر به زمینه‌ای برای آغاز اعتراضات ضد دولتی تبدیل شود. کشور عراق در فصل تابستان به دلیل گرمای شدید معمولا با کمبود و قطعی برق در ساعاتی از روز مواجه است اما اکنون دولت تلاش می‌کند نیازمندی‌ها را کاهش دهد و در حالت حداقلی در چند ماه پیش‌رو، بیش از 3 هزار مگاوات ظرفیت جدید را به توانمندی‌ها خود اضافه کند.
در این میان نگاه اصلی مسئولان وزارت برق عراق به سوی ایران جلب شده است. دلیل این امر را می‌توان در دو علت مهم جستجو کرد. اول اینکه ایران نسبت به دیگر راههای تامین واردات برق از مزیت نسبی قابل توجهی برخوردار است و دوم اینکه تهران نشان داده که در مقاطع حساس، به دلیل نزدیکی و پیوند عمیق میان دو ملت ایران و عراق، حاضر به حمایت از جامعه و حکومت عراق است. در شرایطی کنونی نیز بغداد حدود ۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار به ایران در زمینه انرژی بدهی داشته و مسئولان این کشور در تلاش هستند این رقم را تامین مالی کنند. همچنین، مقمامات عراق در پی آن هستند که جمهوری اسلامی ایران صادرات گاز خود را به میزان سابق یعنی 50 میلیون متر مکعب بازگرداند تا عراق برای تامین برق در تابستان مشکلی نداشته باشد. در مجموع، عراقی‌ها به وضوح نسبت به اهمیت ایران در تامین برق عراق آگاهی دارند و نسبت به مزیت نسبی واردات برق از ایران واقف هستند.
عدم جایگزین شدن نقش ایران در بخش انرژی توسط کشورهای عربی
طی یک سال گذشته بسیاری از منابع خبری خارجی، به ویژه رسانه‌های عربی اخباری را پیرامون مذاکرات میان کشورهای عربی برای تامین نیازهای انرژی عراق و ورود به نوعی اتحاد انرژی با این کشور ا مخابره کرده‌اند. حتی بسیاری از رسانه‌ها از اتصال شبکه برقی میان استان بصره در جنوب عراق با شبکه‌های برق کشوهای عربی اطلاع دادند و از این رخداد به عنوان عاملی برای حذف ایران از بازار صادرات انرژی به عراق یاد کردند.
واقعیت امر این است که در یک سال اخیر، دولت آمریکا شرکت‌های فعال در حوزه انرژی این کشور را برای سرمایه‌گذاری در بخش برق عراق ترغیب کرد. همچنین، واشنگتن کشورهای عربی را برای ورود به همکاری با عراق برای تامین انرژی برق تشویق کرد تا جایگزین جمهوری اسلامی ایران شوند. در همین راستا، برخی گزارش ها از ورود شرکت جی ای (جنرال الکترونیک آمریکا) به بخش برق عراق با فروش ۵۴ عدد توربین پیشرفته برای تامین تمام نیازهای کشور عراق اطلاع دادند اما بر خلاف این اخبار، هیچ یک از این وعده‌ها نه تنها محقق نشد، بلکه اکنون شاهد هستیم که کشور عراق برای تامین نیازهای خود بیش از گذشته خود را نیازمند همیاری ایران می‌بیند.
در سطحی دیگر توجه به این مساله ضروری است که اعضای شورای همکاری به دلیل عدم برخورداری از برق کافی، چندان علاقه مند به همکاری با عراق و تامین برق آن نیستند و این آمریکا است که آنها را تشویق می‌کند تا مذاکرات صاردات برق را با بغداد انجام دهند اما عملا هیچ یک از این کشورهای نمی‌توانند در این زمینه جایگزین ایرن شوند.
