«احمدرضا روح الله زاد»
مایک پمپئو وزیر امور خارجه امریکا با هدف پیگیری ماجرای قتل جمال خاشقچی روزنامه نگار منتقد عربستان که در کنسولگری این کشور در شهر استانبول ترکیه صورت گرفت ، به ریاض سفر کرد و با سلمان پادشاه عربستان و بن سلمان ولیعهد این کشور که متهم اول قتل خاشقچی است، دیدار و گفتگو کرد.
* سفر مایک پمپئو پس از گفتگوی تلفنی ملک سلمان با دونالد ترامپ رئیس جمهور امریکا انجام گرفت. ترامپ قبل از گفتگوی تلفنی با سلمان صحبت از تنبیه عربستان می کرد اما پس از آن لحن ملایمتری را اتخاذ کرده است. تحلیلگران تاکید دارند دولت امریکا تلاش دارد تا ماجرای قتل این خبرنگار واشنگتن پست را به نوعی مدیریت کند و آن را به فرصتی جهت کسب منافع بیشتری از عربستان تبدیل کند. عربستانی که ترامپ آن و حاکمانش را به گاو شیر ده تشبیه کرده است و احساس می کند که قتل خاشقچی پستان های این گاو را آکنده از شیر و آماده شیردهی بیشتر کرده است. سخن بن سلمان در دیدار با پمپئو مبنی بر این که روابط عربستان و امریکا بسیار محکم است؛ نشان از آن دارد که مک اول پمپئو به پستان این گاو کار ساز بوده است.
* وزیر امورخارجه امریکا از ریاض مستقیما به آنکارا خواهد رفت. تحلیلگران معتقدند پمپئو در آنکارا در باره میزان حق سکوت آنکارا با مسئولان ترکیه مذاکره خواهد داشت. بر این اساس گزارش کمیته تحقیق ترکیه و نوعی موضعگیری دولت ترکیه به گونه ای هماهنگ خواهد شد تا بن سلمان از همه اتهامات مبری شود. گزارش ها حاکی از آن است که عربستان یک باج 5 میلیارد دلاری به ترکیه پیشنهاد داده است که ترکیه از قبول آن خودداری کرده است و اکنون پمپئو به آنکارا رفته تا مبلغ جدیدی را با این کشور توافق کند .
* روند تحولات نشان می دهد که عربستان چاره ای جز پذیرش قتل خاشقچی در کنسولگری این کشور در عربستان ندارد و اکنون در تلاش است تا به نحوی از این باتلاق خود را خارج سازد، به گونه ای که اتهام مداخله و آمریت در این قتل متوجه شاهزاده بن سلمان نشود. بر این اساس آماده پرداخت هر هزینه ای در این ارتباط هم به امریکا و هم به ترکیه است.
* به نظر می رسد قتل خاشقچی پرونده ای بوده که به نوعی سازمان اطلاعات مرکزی امریکا (سیا) و سازمان جاسوسی اسرائیل (موساد) در آن دست داشته اند. جک تامپر مجری شبکه CNN با استناد به واشنگتن‌پست اعلام کرد که سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا قبل از ناپدید شدن «جمال خاشقجی» تماس‌های تلفنی مقامات عربستان را در مورد نقشه ربودن این فرد شنود کرده اند. این مجری همچنین افزود که از اداره اطلاعات ملی آمریکا پرسیدم چرا آمریکا به او هشدار نداد؟ پاسخی نداشت! کارشناسان این احتمال را که امریکا و اسرائیل برای کسب امتیازات جدید از عربستان، در ماجرای خاشقچی دخالت داشته اند را رد نمی کنند.
* خارج شدن عربستان از ماجرای خاشقچی به آسانی ممکن نیست. از این روی تحلیلگران معتقدند رژیم سعودی برای خروج از این بحران که به یک جریان افکار عمومی تبدیل شده است که با حساسیت بالایی این نوع رفتارهای جنایتکارانه را تقبیح می کنند، نیاز به یک اتفاق مهم در سطح منطقه دارند تا رسانه ها و افکار عمومی معطوف به آن اتفاق جدید شده و صورت مسئله خاشقچی برای عربستان حذف شود. بر این اساس گزینه های متعددی را می توان به عنوان یک اتفاق مهم در سطح منطقه پیگیری کرد :
1- خروج عربستان از جنگ یمن . موضوع خاشقچی یک موضوع حقوق بشری است و جنگ یمن نیز از ابعاد حقوق بشری بسیار مورد توجه است شاید یک اتفاق از جنس حقوق بشری برای خروج عربستان از بحران کنسولی استانبول مناسب تر باشد. خاشقچی یک نفر است که کشته شده است اما در یمن تا کنون بیش از 100 هزار نفر مردم بی گناه و اکثرا زن و کودک کشته شده اند و تمام جمعیت بالای 25 میلیون نفر این کشور در معرض کشتار قرار گرفته اند بنابراین چشم پوشی از قتل یک نفر یعنی خاشقچی در مقابل نجات میلیون ها نفر از مردم یمن می تواند یک خوراک خوب رسانه ای باشد.
2- ماجراجویی اسرائیل در برافروختن یک جنگ هرچند کوتاه مدت در سطح منطقه در ارتباط با غزه . تهدیدات روزهای اخیر مسئولان رژیم صهیونیستی علیه غزه و حملات سحرگاه امروز این رژیم به غزه در همین چارچوب می تواند تعریف شود.
3- آشتی با قطر نیز می تواند یکی از گزینه ها محسوب شود هر چند کارشناسان وزن آن را در قیاس با بحران خاشقچی چندان نمی دانند.
ماجرای خاشقچی حاوی چندین پیام از سوی امریکا هم است؛
الف) پیام به عربستان برای تسلیم شدن در برابر باج خواهی های مستمر امریکا و به اصطلاح ترامپ شیردهی بیشتر
ب) پیام به دیگر مزدوران امریکا در سطح منطقه برای تمکین بیشتر در برابر امریکا
ج) پیام در سطح بین المللی در اینکه امریکا با ابزار رسانه ای خود توان آن را دارد که یک ماجرایی را به اصطلاح پهن کرده و سپس جمع کند. به عبارت دیگر نمایش اقتدار رسانه ای امریکا است.
خاشقچی با ابزار رسانه ای تبدیل به یک نماد شده است و خارج کردن عربستان از بحران خاشقچی نوعی نمایش اقتدار رسانه ای امریکا است. فعال شدن مایک پمپئو در این ماجرا و سفر به ریاض و آنکارا در واقع با هدف مدیریت بحران و نمایش اقتدار امریکا در حوزه افکار عمومی است و به نظر می رسد باید هوشیارانه تحرکات امریکا را خصوصا در حوزه رسانه رصد کرد و با طراحی های مناسب مدیریت افکار عمومی برنامه های امریکا در سطح منطقه را با چالش روبرو کرد.
4- سید حسن نصرالله دبیرکل حزب الله لبنان با توجه به باج خواهی امریکا از عربستان در ماجرای خاشقچی خطاب به مسئولان عربستان گفت که اگر باج هایی که به امریکا می پردازند برای مردم عربستان هزینه می کردند تا پایگاهی اجتماعی برای خود ایجاد کنند هرگز لازم نبود تا به امریکا و یا هر قدرت دیگری باج دهند. همچنین رئیس شورای انقلاب یمن هم خطاب به عربستان گفت اگر عربستان جنگ و مداخله در یمن را متوقف کند، انقلابیون یمن همه جنایات در یمن را فراموش کرده و در مقابل زیادی خواهی های امریکا تمام قد در کنار عربستان قرار خواهند گرفت.
متاسفانه دیپلماسی رسمی ایران در ماجرای خاشقچی به نظر بسیار منفعلانه بوده است و سکوت دستگاه سیاست خارجی سوالات بسیاری را در ذهن کارشناسان و افکار عمومی ایجاد کرده است. حال آنکه عربستان و کشورهای عربی و حتی غربی در ماجرای سفارت این کشور در تهران رفتار تهاجمی سنگینی را از خود علیه تهران به نمایش گذاشتند.
اگرچه دوستان وزارت خارجه ممکن است، ملاحظاتی در خصوص موضعگیری نسبت به این موضوع داشته باشند که می تواند قابل درک نیز باشد اما دست کم نسبت به تلاشی که ممکن است رژیم اسراییل برای خروج آبرومندانه عربستان از این باتلاق با خلق جنایت جدیدی علیه مردمان بی پناه غزه انجام دهد، می بایست هشدارهای لازم را در سطح اعلامی به این رژیم اعلام کند. این امر نه تنها هیچ منافاتی با اصل مواضع وزارت خارجه در خصوص پرونده خاشقچی ندارد بلکه می تواند اقدامی از سر حکمت و حرکتی برای ممانعت از قتل عام و جنایت دیگری در نقطه دیگری از پهنه دنیای اسلام باشد