«محمد توفیق علاوی»؛ از دیدگاه‌های سیاسی تا طرح‌های اصلاح‌گرایانه
«محمد توفیق علاوی» در شرایطی از سوی برهم صالح مأمور تشکیل کابینه عراق شده است که مردم این کشور انتظار دارند وی ضمن اجرای اصلاحات، مصوبه پارلمان مبنی بر اخراج آمریکایی ها را نیز اجراء کند.
خبرگزاری مهر، گروه بین الملل رامین حسین آبادیان: شب گذشته بود که «محمد توفیق علاوی» سیاستمدار عراقی توسط «برهم صالح» رئیس جمهور عراق به عنوان نخست وزیر مکلف این کشور انتخاب شد. گفته شد که به دنبال توافق گروههای سیاسی با یکدیگر، علاوی توسط صالح، مأمور تشکیل کابینه شده است.
وی در اولین اظهارات خود پس از مأمور شدن به تشکیل دولت جدید عراق، بر تشکیل کابینه خود به دور از سهم خواهی حزبی تاکید کرد. وی در اظهاراتی گفت: «از رئیس جمهور و رئیس پارلمان و نمایندگان و تمام فعالانی که به من اعتماد کرده و مأمور این کار کردند، تشکر می‌کنم. همچنین از مرجعیت به دلیل نقش پدرانه و راهگشا برای تمام فرزندان میهن قدردانی می کنم». علاوی همچنین بر ایجاد فرصت‌های شغلی برای عراقی‌ها با انجام طرح‌های صنعتی و سرمایه گذاری بدون اتکا به نفت تاکید کرد.
علاوی همچنین حمایت عراق در مقابل هرگونه دخالت خارجی را مورد تاکید قرار داده و گفت که اجازه نخواهد داد عراق به صحنه تسویه حساب‌های سیاسی تبدیل شود. نخست وزیر مکلف عراق در عین حال مذاکره مستقیم با تظاهرات کنندگان و معترضان در این کشور را خواستار شد و بر حفاظت از آنها و آزادی افراد بیگناه تاکید کرد.
انتخاب علاوی به عنوان نخست وزیر مکلف عراق از سوی برهم صالح واکنش‌های متعددی را از سوی طرف‌های مختلف در این کشور به دنبال داشت. در همین ارتباط، مقتدی صدر رهبر جریان صدر عراق به نخست وزیری محمد توفیق علاوی واکنش نشان داد. وی اعلام کرد: «امروز در تاریخ عراق ثبت خواهد شد. ملت نخست وزیر را انتخاب کرد نه گروههای سیاسی و این گام مهمی است که آینده را تقویت می کند».
مقتدی صدر افزود: «ما امروز بر ادامه تظاهرات مسالمت آمیز ملزم هستیم تا روند کابینه مستقل برگرفته از مردم تکمیل شود». رهبر جریان صدر عراق ادامه داد: «امیدواریم که برادر علاوی تسلیم فشارهای خارجی و داخلی نشود و برنامه‌هایش را مشخص کند و در شروع انتخابات زودهنگام عجله کند». این درحالی است که کُردها نیز به انتخاب علاوی به عنوان نخست وزیر مکلف عراق واکنش نشان دادند.
درهمین راستا، «ریبین سلام» عضو حزب دموکرات کردستان عراق سخنانی را در خصوص نخست وزیری محمد توفیق علاوی مطرح کرد. وی گفت: «مکلف شدن علاوی گامی به جلو است و ما آنرا مثبت می‌دانیم و بهتر از هرج و مرج دامنه دار در عراق است».
سلام افزود: «این گام سرآغاز مشکل جدید است زیرا نخست وزیر جدید مأموریت‌های دشواری دارد که مهمترین آن آماده سازی برای انتخابات زودهنگام و موضوع خروج نظامیان آمریکایی و راضی کردن گروههای سیاسی معترض به نتایج انتخابات و نیز تشکیل دولت قوی که خواسته‌های تظاهرات کنندگان را برآورده کند، است». عضو حزب دموکرات کردستان عراق بیان کرد: «به هر حال این گام مهمی است و ما از آن استقبال می‌کنیم و از ابتدا ما حامی هر نامزد مورد توافق میان گروههای شیعی بودیم».
اما محمد توفیق علاوی کیست؟
محمد توفیق حسین علاوی امین الربیعی در سال ۱۹۵۴ میلادی در بغداد به دنیا آمد، دوران ابتدایی، راهنمایی و متوسطه را در بغداد پشت سر گذاشت و در ادامه در رشته مهندسی معماری در دانشگاه بغداد به تحصیل پرداخت و در سال پایانی مجبور شد دانشگاه و عراق را به مقصد لبنان در سال ۱۹۷۷ میلادی ترک کند. در سال ۱۹۸۰ میلادی در رشته معماری از دانشگاه آمریکایی بیروت فارغ التحصیل شد.
علاوی در سال ۲۰۱۲ میلادی در دولت نوری المالکی به عنوان وزیر ارتباطات تعیین شد که پس از مدتی استعفا کرد. گفته می‌شود از نظر فکری نزدیک به ایاد علاوی (نخست وزیر اسبق عراق) بوده و البته همیشه در فهرست سیاسی وی در انتخابات شرکت کرده است و از سال ۲۰۰۵ میلادی همواره در فهرست علاوی لیبرال بوده است که با اسامی مختلفی همچون القائمه العراقیه، القائمه الوطنیه و ائتلاف الوطنیه در صحنه سیاسی عراق فعالیت کرده است.
علاوی در سال‌های ۲۰۰۶ و ۲۰۱۰ با حداقل آرا توانست به پارلمان راه یابد و به عنوان نماینده پارلمان عراق نقش ایفا کند. وی در سال ۲۰۱۰ تنها با ۱.۴ % آرا به پارلمان راه یافت. اما همین موفقیتِ حداقلی نیز در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۸ برای وی اتفاق نیفتاد و علاوی علیرغم مشارکت در انتخابات پارلمانی، نتوانست به پارلمان راه پیدا کند.
کارشناسان و ناظران صحنه سیاسی مشی و منش سیاسی «محمد توفیق علاوی» را نزدیک به پسر عمویش یعنی «ایاد علاوی» می‌دانند و معتقدند که وی اساساً تفاوت چندانی میان دیدگاه‌های سیاسی وی با ایاد علاوی وجود ندارد. به گفته کارشناسان و ناظران سیاسی، تنها تفاوت نخست وزیر مکلف عراق با پسر عمویش ایاد علاوی در میزان شهرت آنها در صحنه سیاسی است؛ به گونه‌ای که نام محمد توفیق علاوی کمتر از ایاد علاوی شنیده شده است. بنابراین، پر واضح است که دیدگاه‌های وی همسو با جمهوری اسلامی ایران نیست.
از سوی دیگر، محمد توفیق علاوی را نمی‌توان یک شخصیت ضد آمریکایی تلقی کرد، چراکه سلسله مواضع وی در قبال ایالات متحده آمریکا نشان از آن دارد که وی مصلحت اندیشی در برابر واشنگتن را بر هر اولویت دیگری ترجیح می‌دهد. به عنوان نمونه، در نقل قولی که از علاوی منتشر شده، او می‌گوید: «چین برنامه‌هایی برای کنار زدن دلار در معاملات بین المللی دارد ولی کشورهایی نظیر عراق که صدها میلیارد دلار در بانک فدرالی امریکا دارند، نمی‌توانند به راحتی دلار را کنار بگذارند».
شاید صریح‌ترین مواضع محمد توفیق علاوی در حوزه سیاست خارجی را بتوان در رابطه با ضدیت او با اسرائیل یافت. نخست وزیر مکلف عراق، کسی است که پس از استعفایش از سمت وزارت ارتباطات، پرونده‌ای را افشا کرد که طبق آن، برخی مسئولین فاسد در قبال دریافت رشوه، مدار ماهواره‌ای عراق را به اسرائیل واگذار کرده بودند. همچنین علاوی از پاسخ تند نماینده اردن در سازمان ملل به نتانیاهو در ژوئیه ۲۰۱۹ استقبال کرد.
وی نشان داده است که در حوزه سیاست خارجی روی موضوع «لزوم جلوگیری از وقوع جنگ میان ایران و آمریکا» تمرکز دارد اما هیچگاه در برابر فشارهای سیاسی مختلف ایالات متحده آمریکا واکنشی نشان نداده است. علاوی تنش‌های میان ایالات متحده آمریکا و جمهوری اسلامی ایران را نه ناشی از اقدامات زورگویانه و سلطه جویانه واشنگتن که نشأت گرفته از توطئه‌های تل‌آویو می‌داند.
در عرصه داخلی نیز محمد توفیق علاوی مواضعی اتخاذ کرده است که بعضاً انتقاداتی را به دنبال داشته است. به عنوان نمونه، وی در چارچوب برنامه‌های اصلاحی خود پیشتر اعلام کرده بود که حشد شعبی را به دو گروه منضبط و غیر منضبط تقسیم خواهد کرد؛ این درحالی است که چنین موضع گیری به مذاق گروههای مقاومت عراق خوش نیامد. علاوی همچنین تاکنون هیچ موضعی در قبال ترور شهید ابو مهدی المهندس توسط تروریست‌های آمریکایی اتخاذ نکرده است.
علاوه بر این، او در جریان یک موضع گیری دیگر، با برکناری «عبدالوهاب الساعدی» فرمانده مشکوک یگان ویژه مبارزه با تروریسم مخالفت کرده و این تصمیم را غلط دانسته است. در هر صورت، در حال حاضر، مطالبه اصلی و اساسی اقشار مختلف عراق از علاوی به دو بخش تقسیم می‌شود؛ اول ایجاد اصلاحات اساسی به ویژه در حوزه اقتصادی و دوم اجرای مصوبه پارلمان عراق مبنی بر اخراج تروریست‌های آمریکایی از این کشور. باید منتظر ماند و دید که آیا علاوی می‌تواند مأموریت خود در دو عرصه مذکور را به خوبی انجام دهد یا خیر.