پاکستان و آینده برجامی ایران

بیداری اسلامی:   کشور پاکستان به عنوان همسایه شرقی در طول دو دهه اخیر همواره از توسعه برنامه‌های صلح آمیز هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران پشتیبانی کرده و بارها قدرت‌های غرب به ویژه طرف‌های مذاکره با تهران را از هرگونه رویکرد دوگانه و تهاجمی برحذر داشته است، امضای توافق هسته‌ای بین المللی موسوم به برجام از نظر دولت اسلام‌آباد نقطه عطفی برای صلح منطقه‌ای و جهانی به ویژه هموار شدن مسیر همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه به شمار می‌رود.   به اعقاد پاکستان بر توافق نامه هسته‌ای بین‌المللی برجام میان جمهوری اسلامی ایران و گروه ۱+۵ می‌گذرد که ۵ سال از آن می گذرد، الگوی مناسب برای حل اختلافات پیچیده و طولانی از طریق گفت وگو و دیپلماسی به شمار می‌رود.   تاکید اسلام آباد همواره بر حفظ برجام و جلوگیری از هرگونه تنش و ایجاد رویکردهای تهاجمی در مسیر اجرای این توافق است درحالی که طرف آمریکایی دو سال پیش ضمن خروج یکجانبه از برجام مرتکب به نقض آشکار قوانین بین المللی شد که این رویکرد با بدعهدی طرف‌های اروپایی نیز ادامه دارد.   واکنش مثبت و فوری همسایه شرقی   دولت پاکستان در روز ۲۳ تیرماه ۹۴ در رقابت بین المللی استقبال از جمع‌بندی مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵، که از آن به عنوان توافق نهایی یاد شد، گوی سبقت را از تمام کشورهای جهان ربود و به عنوان نخستین کشور از این توافق استقبال کرد.   توجه ویژه دولت و رسانه‌های پاکستان به این رویداد بزرگ و تاریخی و همچنین استقبال بلافاصله اسلام آباد از توافق ایران با ۶  قدرت بزرگ جهان، پیام‌های مهمی در برداشت، نخستین پیام مهم توجه ویژه رسانه‌های پاکستان به این توافق و واکنش مثبت و سریع دولت اسلام آباد به آن، معطوف بودن فکر و ذهن سیاست گذاران ارشد پاکستان به سمت کشور دوست و همسایه جمهوری اسلامی ایران است.   مزایای حفظ برجام برای پاکستان   پاکستان هم به دلایل متعدد اقتصادی به ویژه در بخش انرژی، هم به دلایل همکاری‌های امنیتی و سیاسی، اهمیت فراوانی به مناسبات دیرینه و نزدیک خود با ایران و اصل حُسن همجواری با این کشور قائل است و اهمیت این روابط، بویژه پس از امضای برجام به هیچ وجه از دید هیچ یک از مقامات پاکستانی پنهان نماند، هر چند طی سال‌های اخیر طرف پاکستانی برقرار ماندن تحریم‌های ضدایرانی را یکی از موانع اصلی در مسیر تعاملات اقتصادی و تجاری میان دو کشور تلقی کرده است.   به عقیده ناظران سیاسی در پاکستان، توافق هسته‌ای به مثابه لنگر ثبات و امنیت منطقه و امیدی برای پایداری صلح جهانی است. از طرف دیگر پاکستان که به ویژه در سال‌های اخیر عزم خود را برای مبارزه موثر با تروریسم جزم کرده و توانسته گام‌هایی نیز در این مسیر بردارد، برای برداشتن گام‌های موفق‌تر در این مسیر و مقابله با هرگونه گروه‌های تروریستی جدید از جمله تهدید مشترک داعش می‌تواند روی همکاری ایران به عنوان لنگر ثبات و امنیت منطقه حساب کند.   علاوه بر این ایران، کوتاه‌ترین مسیر دسترسی پاکستان به مناطق وسیعی از خاورمیانه و اروپا است و ایرانی قوی تر و توانمندتر، می‌تواند موجب سهولت بیشتر و حتی تقویت ارتباط پاکستان با کشورهای شمال خاورمیانه و اروپا شود.   یکی از اصلی‌ترین مسایل و چالش‌های پیش روی پاکستان، وجود ناآرامی‌ها در افغانستان به عنوان همسایه مشترک پاکستان و ایران است. کارشناسان مسایل منطقه‌ای معتقدند افزایش اقتدار ایران در منطقه، موجب تقویت ثبات و امنیت منطقه‌ای خواهد شد که این موضوع می‌تواند تقویت ثبات و امنیت افغانستان را به نوعی شامل شود. در این صورت، پاکستان نیز از موضوع سود خواهد برد.   از آنجا که تهران-اسلام‌آباد هر دو ظرفیت‌های فراوانی برای رفع نیازهای تجاری و اقتصادی یکدیگر دارند، برداشته شدن محدودیت‌های مراودات بانکی علیه ایران به عنوان یکی از اصلی‌ترین مانع پیش روی تجارت کشورهای مختلف با ایران، راه را برای فعالیت تجار پاکستانی و ایرانی و استفاده از ظرفیت‌های متقابل هموار خواهد شد. ایران و پاکستان از ظرفیت‌های مکمل و استثنایی برخوردارند که می‌توانند یکدیگر را از نگاه به بازارهای دور دست بی‌نیاز کنند.   استقبال پاکستان از توافق ژنو-۳ در آذرماه ۱۳۹۲   سخنگوی وزارت خارجه پاکستان تنها ساعاتی پس از به سرانجام رسیدن مذاکره چها روزه میان ایران و نمایندگان گروه پنج به علاوه یک در ژنو، با استقبال از از توافقنامه هسته‌ای ژنو-۳ تاکید کرد: موافقت ایران و غرب در بحث هسته‌ای توسعه و گام مهم در مسیر ارتقای صلح و ثبات در منطقه و جهان است.   در بیانیه‌ای که روز سوم آذر سال ۹۲ از سوی مرکز دیپلماسی دولت اسلام‌آباد منتشر شد؛ آمده است: پاکستان به عنوان کشور دوست، برادر و همسایه ایران همواره بر اهمیت یافتن راه های صلح آمیز در خصوص فعالیت‌های هسته این کشور تاکید کرده است.   سخنگوی وزارت خارجه پاکستان خاطرنشان کرد: توافقنامه هسته‌ای ژنو میان دولت جمهوری اسلامی ایران و کشورهای عضو گروه ۱+۵ توسعه مهم برای ارتقای صلح و ثبات در جهان به ویژه در منطقه است.   سفر ظریف به پاکستان یکماه پس از امضای برجام   با توجه به شرایط منطقه‌ای و بین المللی بعد از توافق هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵، «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان ۲۲ مردادماه ۱۳۹۴ یکماه پس از امضای برجام به پاکستان سفر کرد. این بازدید از اهمیتی فوق العاده برخوردار بود و طی آن، علاوه بر انجام مذاکراتی جامع میان مقامات عالی دو کشور درخصوص راه‌های توسعه روابط دوجانبه در شرایط جدید، رایزنی با مقامات پاکستان درباره برخی مسایل منطقه‌ای و بین المللی صورت گرفت.   (علی شمخانی) دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران نیز با دستور کار تعمیق همکاری‌های دوجانبه پس از امضای برجام ششم آذر ۱۳۹۴ به اسلام‌آباد سفر کرد و در دیدار با مقام‌های عالی رتبه پاکستان، ظرفیت‌های دو کشور همسایه برای توسعه مناسبات و بهره برداری از فضای به وجود آمده پس از توافق هسته‌ای را مورد بحث و بررسی قرار داد. ظرقانونی آمریکا از برجام در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ با واکنش مقامات پاکستانی، سیاستمداران و رسانه‌های این کشور همراه بود و به عقیده آنان سیاست‌های یکجانبه و خودسرانه ترامپ نه تنها به ضرر منطقه تمام می‌شود، بلکه پاکستان نیز از تبعات آن در امان نخواهد ماند.   در این وضعیت ظریف وزیر امور خارجه کشورمان سوم خردادماه سال گذشته برای دهمین بار به همسایه شرقی پاکستان سفر کرده و تبعات خروج غیرقانونی آمریکا از برجام، بازگشت تحریم‌ها و اقدامات دولت ترامپ علیه نظم جهانی را به رهبران پاکستانی گوشزد کرد.   در جریان این سفر «شاه محمود قریشی» وزیر امور خارجه دولت عمران‌خان با اعلام ادامه حمایت پاکستان از توافق هسته‌ای میان ایران و قدرت‌های جهان (برجام) تاکید کرد که این توافق الگوی موفق برای حل مسائل پیچیده از طریق دیپلماسی است.   قریشی بر استفاده از ظرفیت‌های برنامه جامع اقدام مشترک تاکید کرد و افزود: پایبندی به اجرای توافق هسته‌ای از سوی همه طرف‌ها بسیار حیاتی است.   «عمران‌خان» نخست وزیر پاکستان نیز با ظالمانه دانستن تحریم‌های ضدایرانی آمریکا و تاکید بر لغو فوری آن گفت: با لغو تحریم‌ها ایران به یک قدرت مضاعف در منطقه تبدیل خواهد شد.   نخست وزیر پاکستان اواخر آبانماه سال گذشته نیز با ابراز امیدواری نسبت به ازسرگیری گفت وگوها میان تهران و واشنگتن، گفت: جمهوری اسلامی ایران در صورت لغو تحریم‌ها این ظرفیت را دارد که به قدرت واقعی اقتصادی در منطقه تبدیل شود.   ناظران سیاسی در پاکستان می‌گویند: این کشور نزدیک به دو دهه قیمت همراهی واشنگتن در جنگ به اصطلاح علیه تروریسم را می‌پردازد به همین دلیل پاکستان هرگز موافق طرح‌های جنجال برانگیز آمریکا در منطقه به ویژه رویکرد تهاجمی آن در قبال ایران نیست.   به گفته آنان، در صورت لغو تحریم‌های ضدایرانی ، پاکستان می‌تواند از ظرفیت‌های اقتصادی ایران به طور گسترده بهره ببرد.