ابربحران اقتصادی سوریه؛ مین‌گذاری آمریکا در راه ثبات شام

کاهش محسوس جنگ در سوریه تغییر اولویت‌های دمشق برای پایان دادن به بحران و تراژدی 10 ساله این کشور را به همراه داشته است. موضوعی که می‌توان ردپای آن را در انتخابات پارلمانی اخیر این کشور و ترکیب کابینه دولت جدید که به سمت اولویت بازسازی اقتصادی بوده، به خوبی مشاهده کرد. در این راستا متحدان سوریه نیز برای کمک به دمشق در این چالش که به هیچ عنوان کمتر از چالش مقابله با تروریسم و ایجاد امنیت نخواهد بود آماده می‌شوند. روز گذشته «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه در گفت‌وگو با بشار اسد به ازبین رفتن تمرکز تروریسم بین‌المللی در سوریه اشاره کرد و احتمال بازگشت گسترده پناهجویان سوری به وطنشان مطرح نمود. موضوعی که به معنای لزوم آمادگی برای حل مشکلات بیش از 11 میلیون آواره داخلی و خارجی خواهد بود. اما همانطور که اولویت‌های اقتصادی در دستور کار دولت برای حل بحران قرار گرفته، دشمنان سوریه نیز بر ضربه زدن به سوریه از این منفذ به عنوان پاشنه آشیل دولت در آینده پیش رو تمرکز کرده است. روز گذشته دولت آمریکا تحریم‌های جدیدی را علیه سوریه و مقامات آن وضع کرد. مقامات سوریه تحریم‌های غرب را مسبب مشکلات گسترده اقتصادی برای هدف قرار دادن زندگی مردم عادی می دانند ، جایی که سقوط ارز از ابتدای سال منجر به افزایش قیمت ها و به زحمت افتادن مردم برای تهیه مواد غذایی و نیازهای اساسی شده است. در اوایل سال 2020 دولت ترامپ دستور تحریم‌های گسترده اقتصادی عله سوریه موسوم به قانون قیصر را با هدف نابودی اقتصاد سوریه صادر کرد. این تحریم‌ها به طور موثر مانع از همکاری و تجارت و سرمایه‌گذاری هر کشور، نهاد و فردی در سراسر جهان با مقامات دولتی یا نهادهای سوریه‌ای می‌شود. همچنین این تحریم‌ها به مقابله باروند  بازسازی کشور می‌پردازد. ماه گذشته دولت با کمبود شدید سوخت روبرو شده و با کاهش ذخایر گندم مجبور شد، قیمت نان را افزایش دهد که برای مردم ناخوشایند بود.    لبنان خطرناک‌تر از «قیصر» هفته گذشته بشار اسد در مورد دلایل گرانی‌های اخیر به تأثیر بحران اقتصادی در کشور همسایه لبنان بر وضعیت سوریه پرداخت. وی مقصر اصلی بحران اقتصادی سوریه را بلوکه شدن میلیاردها دلار سرمایه متعلق به مردم سوریه در حساب بانک‌های لبنانی دانست به صورتی که حتی تأثیرات مخرب آن را بیشتر از تحریم‌های غرب دانست. اسد گفت: «از 20 میلیارد دلار تا 42 میلیارد دلار از سپرده های سوریه ممکن است از بین رفته باشد. این رقم برای اقتصادی مانند سوریه وحشتناک است.»    بانک های لبنان از ترس فرار سرمایه پس از بروز بحران شدید ارزی در این کشور که به سقوط ارزش پول ملی این کشور انجامید، از سال گذشته کنترل شدیدی بر برداشت و نقل و انتقالات به خارج از کشور اعمال کرده اند و این تصمیم باعث خشم سپرده گذاران داخلی و خارجی شده که قادر به دسترسی به پس اندازهای خود نیستند. بازرگانان سوریه می‌گویند که کنترل شدید لبنان سپرده‌های ارزی، صدها میلیون دلار را که برای واردات کالاهای اساسی ، از نفت گرفته تا کالاهای دیگر استفاده می شد ، قفل کرده است. این در حالی است که دولت آمریکا نیز بر بدتر شدن این وضعیت نقش‌آفرینی کرده است به صورتی که وزارت خزانه‌داری ایالات متحده تعداد زیادی از شرکت‌ها و بانک‌های لبنانی را که در کار تجارت با سوریه بوده‌اند در لیست سیاه قرار داده است. دنی مکی روزنامه‌نگار و تحلیلگر بریتانیایی مسائل خاورمیانه در این خصوص می‌گوید: «لبنان نه تنها کارت اقتصادی خارج از زندان برای سوریه به شمار می‌رفت بلکه قلب تپنده جامعه تجار سوریه نیز محسوب می‌شود.» بانک مرکزی لبنان طی سالهای اخیر برای حل بحران پولی این کشور از طریق جذب سرمایههای ارزی بویژه از سوریه، نرخ بهره برای سپرده های ارزی را از 6 درصد به 9/9 درصد و برای مقادیر زیاد تا 14 درصد افزایش داد. در دوران بحران سوریه لبنان همانند کشورهای دیگری همچون امارات ، روسیه ، بلاروس ، هند ، مصر و ترکیه به مقصدی برای فرار سرمایه‌های سوری تبدیل شد.   مین‌گذاری اقتصادی آمریکا پس از شکست در جنگ اما بحران اقتصادی و فشارهای مستقیم و غیرمستقیم غرب بر دمشق در شرایطی است که سوریه اکنون وارد موج دوم شیوع ویروس کرونا شده است و با عواقب اقتصادی آن نیز مجبور است دست و پنجه نرم کند. تعداد موارد ثبت شده در مناطق تحت کنترل دولت سوریه تاکنون 6146 مورد است که از این تعداد 2402 مورد بهبود یافته و 313 نفر فوت کرده اند. طبیعتاً این آمار با توجه به نابودی بخش زیادی از زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی سوریه هم می‌تواند بسیار بیشتر از تعداد رسمی اعلام شده مبتلایان و کشته شده‌ها‌ باشد و هم دشواری کنترل بیماری را در پی داشته باشد. چندی پیش جیمز جفری ، فرستاده ویژه آمریکا در امور سوریه، طی یک میزگرد آنلاین به میزبانی موسسه هادسون، اظهار داشت که استقرار نیروهای آمریکایی در شمال سوریه برای ادامه فشار بر دشمنان ایالات متحده مورد نیاز است. جفری گفت: "کار من این است که آن (سوریه) را برای روس‌ها به باتلاق تبدیل کنم." آمریکا اگرچه صحنه میدانی جنگ سوریه را کاملاً به جبهه مقاومت واگذار کرده و شکست تلاشها برای سرنگون کردن نظام مستقر و تجزیه سوریه مسجل می‌بیند اما همچنان به بحران آفرینی برای بالا بردن هزینه‌های بُرد می‌پردازد و یکی از مهمترین گلوگاه‌های بحران در سوریه وضعیت اقتصادی می‌باشد. زمانی که ترامپ از خروج نیروهای آمریکایی از سوریه خبر داد ، اما حدود 500 سرباز در این کشور باقی مانده اند تا به همراه نیروهای SDF عدم دستیابی دولت به میادین اصلی نفت و گاز را تضمین کنند. حتی این موضوع منجر به چندین باز مواجهه نیروهای آمریکایی با روسی در این منطقه شد به صورتی که پنتاگون در ماه سپتامبر اعلام کرد که سامانه های راداری سنتینل را مستقر کرده و "تعداد گشت های جنگنده های آمریکایی " را افزایش می دهد. طبیعتاً در چنین شرایطی کار دولت برای حل کوتاه مدت بحران اقتصادی به راحتی میسر نیست بویژه که مسائل بازگشت آوارگان، تبعات شیوع ویروس کرونا، و بازسازی مناطق ویران شده هر کدام خود بحرانی در دل ابربحران اقتصادی است.