10 چالش تیم سیاست خارجی بایدن در مواجهه با بحران سوریه

با سپری شدن حدود 10 سال از آغاز بحران سوریه سیاست خارجی آمریکا در این کشور هنوز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. هر چند باراک اوباما و دونالد ترامپ، روسای جمهوری آمریکا بارها پیرامون مسائل سوریه اظهارنظر کرده‌اند اما هیچ‌گاه بحران در این کشور را در اولویت سیاست‌های خود در غرب آسیا قرار نداده‌اند. برخی از ناظران سیاسی در آمریکا با انتقاد از رویکرد تیم سیاست خارجی اوباما و ترامپ، معتقدند که واشنگتن در سوریه با شکست راهبردی مواجه شده و عرصه را به رقیب اصلی خود در نظام بین‌الملل، یعنی روس‌ها باخته است. اما در سطحی دیگر، رویکرد سیاست خارجی آمریکا به بحران سوریه در سال‌های بعد از 2011 را می‌توان امری بدیهی در راستای پایان هژمونی آمریکا بر نظام بین‌الملل، به ویژه در منطقه غرب آسیا مورد ارزیابی قرار داد. بدون تردید، در دوران 4 ساله ریاست جمهوری دونالد ترامپ تضادهای دیپلماتیک و راهبردی سیاست خارجی آمریکا پیرامون بحران سوریه بیش از هر زمان دیگری افزایش پیدا کرد. در این میان ناتوانی واشنگتن در مدیریت اوضاع شمال سوریه و مواجهه با تهاجمات کشور ترکیه، انفعال و بی‌ثباتی سیاست‌گذاری خارجی آمریکا را بیش از پیش به نمایش گذاشت. با این اوصاف، در نتیجه انتخابات سوم نوامبر 2020 شاهد روی کار آمدن دموکرات‌ها به رهبری جو بایدن هستیم که طی دوره ریاست جمهوری ترامپ بارها سیاست خارجی او را پیرامون بحران سوریه مورد انتقاد قرار داده‌ بودند. بایدن و نامزد او برای تصدی منصب ریاست وزارت امور خارجه، یعنی «تونی بلینکن» بارها سیاست ترامپ را پیرامون تحولات سوریه شکست خورده ارزیابی و نوع کنش آمریکا در تقابل با کنش‌های ترکیه را شکست خورده ارزیابی کرده‌اند. اکنون این پرسش قابل طرح است که تیم سیاست خارجی جو بایدن در ارتباط با مدریت بحران سوریه و سیاست‌گذاری آمریکا پیرامون این کشور با چه مسائل و دغدغه‌هایی مواجه است و پیرامون هر یک از این مسائل چه راهبرد احتمالی را در پیش خواهد گرفت؟ در پرداختن و بررسی این پرسش کلیدی می‌توان به 10 دغدغه یا مساله پیش‌روی سیاست خارجی آمریکا در بحران سوریه اشاره کرد: 1- اولین و شاید مهم‌ترین دغدغه پیش‌روی دولت بایدن را می‌توان در نوع مواجهه با کلیت بحران در سوریه مورد ارزیابی قرار داد. اینکه آمریکا در دور جدید آیا خواهان مداخله فعال‌تر است یا اینکه همانند 10 سال گذشته به رویکرد انفعالی خود در عرصه تحولات سوریه ادامه خواهد داد؟ با توجه به رویکرد اتخاذ شده از نزدیکان بایدن به نظر نمی‌رسد در زمینه مداخله در بحران سوریه تحول چندان بزرگی اتفاق بیافتد و احتمالا سیاست مداخله حداقلی در بحران سوریه ادامه خواهد داشت. 2- اتخاذ رویکرد و مشارکت در مذاکرات ژنو برای تدوین پیش‌نویس قانون اساسی جدید سوریه یکی دیگر از مسائل پیش روی سیاست خارجی بایدن است. این‌که آمریکا چه راهبردی را باید پیرامون تدوین قانونی اساسی جدید سوریه، تحت نظارت سازمان ملل و در راستای اجرایی کردن قطعنامه شورای امنیت در سال 2015، اتخاذ کند، مساله‌ای است که تیم سیاست خارجی بایدن می‌بایست پیرامون آن تصمیم‌گیری کند. 3- حمایت یا عدم حمایت آمریکا از طرح سازمان ملل برای ایجاد مکانیزم برگزاری انتخابات در سال 2021 یکی دیگر از مسائل پیش روی دولت بایدن پیرامون کشور سوریه خواهد بود. 4- مساله نوع مواجهه با کردها، بدون تردید یکی از موضوعات پیچیده پیش‌روی دولت بایدن در ارتباط با سوریه خواهد بود. اینکه آیا بایدن همانند ترامپ در گرانیگاه‌های حساس از حمایت کردها دست خواهد کشید یا خیر؟ 5- دیگر دغدغه مهم پیش‌روی سیاست خارجی بایدن پیرامون بحران سوریه را می‌توان در ارتباط با نوع مواجهه با سیاست‌های ترکیه مورد ارزیابی قرار داد. بایدن در چند سال اخیر بارها اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه را به خودکامه بودن متهم و سیاست ترامپ را در عدم حمایت از کردها در تقابل با ترکیه مورد انتقاد جدی قرار داده است. 6- در سطحی دیگر، نوع مواجهه دولت جدید آمریکا با گروه‌های تروریستی تحت الحمایه ترکیه در سوریه دیگر موضوعی است که وزارت خارجه آمریکا می‌بایست پیرامون آن تصمیم‌گیری کند. 7- یکی دیگر از مسائل پیش روی دولت بایدن را می‌توان در سیاست‌گذاری کلان پیرامون آینده سیاسی کردهای سوریه است. واشنگتن در دوران ترامپ با حمایت از تسلط کردها بر مراکز نفت خیز سوریه در دیرالزور خود را متمایل به ایجاد موقعیتی نیمه مستقل از دمشق برای کردها نشان داده است که با تداوم کنترل بخشی از درآمدهای نفتی سوریه زمینه لازم و نه کافی بوجود خواهد آمد. حال باید دید بایدن چگونه با این مسأله برخورد خواهد کرد. 8- یکی دیگر از تصمیمات مهم تیم مشاوران امنیت ملی و سیاست خارجی بایدن را می‌توان پیرامون، نوع سیاست‌گذاری این کشور پیرامون برنامه موسوم به طرح «سزار» یا «قیصر» مورد ارزیابی قرار داد که بر اساس آن از سال 2019 تحریم‌های اقتصادی چشم‌گیری از سوی آمریکا بر سوریه تحمیل شده است. 9- نوع تعامل با حکومت بشار اسد نیز دیگر دغدغه پیش‌روی دولت بایدن محسوب می‌شود. در واقع، دولت جدید آمریکا باید تصمیم بگیرد که همچنان در پی سیاست تغییر رژیم است یا اینکه می‌تواند با دولت بشار اسد همکاری و توافق داشته باشد. 10- در نهایت تیم سیاست خارجی بایدن، مساله مواجهه با سیاست‌ها و کنش‌های دولت روسیه پیرامون بحران سوریه را پیش روی دارد که احتمالا شاهد افزایش سطح تنش‌ها میان دو طرف نیز خواهیم بود.