مصالحه ریاض با دوحه؛ «پیروزی بزرگ» یا «ناکامی جدید» برای سعودی؟

رامین حسین آبادیان: اجلاس شورای همکاری خلیج فارس در حالی چندی پیش به اتمام رسید که سران عربستان سعودی و قطر توافق مصالحه با یکدیگر را به امضا رساندند. پس از امضای این توافق بود که مقامات دو طرف اعلام کردند که پروازهای دوجانبه به زودی ازسرگرفته خواهد شد. خطوط هواپیمایی قطر اعلام کردند که پروازهای خود به عربستان را طی هفته جاری از سر می‌گیرند. عربستان سعودی درحالی تَن به مصالحه با قطر داد که بسیاری از کارشناسان و ناظران سیاسی از این اقدام سران ریاض به عنوان «آشتی اجباری» با دوحه یاد کردند. با این حال، رسانه‌های وابسته به سعودی‌ها و در رأس آنها شبکه‌های «العربیه» و «الحدث» تمام تلاش خود را به کار بسته‌اند تا نزد افکار عمومی از مصالحه سران آل سعود با مقامات دوحه به عنوان یک پیروزی و دستاورد بزرگ برای ریاض یاد کنند. ریاض درحالی از مصالحه با قطر به عنوان پیروزی بزرگ یاد می‌کند که عدم تحقق شروط آن برای دوحه نشان می‌دهد ناکامی دیگری به شکستهای سعودی در منطقه اضافه شده استبدیهی است که رسانه‌های عربستان سعودی با دریافت خط مشی رسانه‌ای از دربار پادشاهی در عربستان چنین القائاتی را برای منحرف کردن اذهان عمومی مطرح می‌سازند. القا پیروزی بزرگ عربستان در پرونده مصالحه با قطر در حالی توسط رسانه‌ها مطرح می‌شود که طی سال‌های گذشته هیچیک از شروط سران ریاض برای لغو محاصره و تحریم علیه قطر مطرح کرده بودند، محقق نشدند. از همین روی، نکته قابل تأملی که در این خصوص وجود دارد، سرنوشت ۱۳ شرط کشورهای تحریم کننده برای قطر است. اکنون این سوال نزد افکار عمومی ایجاد شده است که پس تحقق مصالحه میان عربستان سعودی و قطر تکلیف ۱۳ شرط تعیین شده برای دوحه چه شد؟ مقامات عربستان سعودی چگونه پس از گذشت نزدیک به ۴ سال از شروط ۱۳ گانه خود عبور کرده و اکنون نیز حاضر نیستند درباره سرنوشت این شروط اظهار نظر کنند؟ از جمله مهمترین شروط عربستان سعودی برای رفع محاصره قطر و حل و فصل بحران خود با آن، قطع رابطه با ایران و نیز تعطیلی شبکه الجزیره بوده است؛ شروطی که هیچیک از آنها تاکنون توسط مقامات دوحه اجرا نشده‌اند. علیرغم عدم تحقق شروط مذکور، رسانه‌های سعودی به این مسأله دامن می‌زنند که مصالحه میان دوحه و ریاض که در جریان اجلاس اخیر شورای همکاری اسلامی اتفاق افتاد، دستاورد بزرگی برای سران سعودی بوده است! به نظر می‌رسد که عربستان سعودی از رهگذر آشتیِ اجباری با قطر به دنبال ترتیب دادن توطئه‌ای به مراتب خطرناک‌تر از قبل علیه دوحه استبر اساس آنچه که گفته شد، ناگفته پیداست آشتی اجباری عربستان سعودی با دوحه پس از قریب به ۴ سال نه یک «پیروزی بزرگ» که یک «ناکامی جدید» برای عربستان سعودی در تحولات منطقه محسوب می‌شود. این تنها شکست عربستان سعودی در منطقه به شمار نمی‌رود، چراکه ریاض پیشتر نیز در به ثمر نشاندن تلاش‌های خود از رهگذر حمایت از تروریسم در سوریه و عراق نیز متحمل شکست سنگینی شده بود. از آنجایی که عربستان سعودی از روی اجبار و اضطرار و نه از موضع یک طرفِ پیروز به مصالحه با قطر روی آورده است، به نظر می‌رسد که اهداف دیگری را غیر از ازسرگیری روابط دوستانه با دوحه دنبال می‌کند که از جمله این اهداف، ترتیب دادن توطئه ای به مراتب خطرناک‌تر علیه قطر است. درهمین ارتباط، اخیراً افشاگر اسرار خاندان آل سعود که در توئیتر به «مجتهد» معروف است با انتشار یک پست توئیتری، پشت پرده امضای توافقنامه آشتی سعودی با دوحه را فاش کرد. مجتهد نوشت: «بن سلمان ولیعهد عربستان با وجود ابراز دوستی، دشمن قطری‌ها باقی خواهد ماند. بن زائد ولیعهد ابوظبی با وجود عدم اعتراض به عربستان به دلیل امضای این توافقنامه، کینه خود را نسبت به قطری‌ها باقی نگه خواهد داشت». وی افزود: «قطری‌ها هم چنان به دیده شک و تردید به بن سلمان و به دیده دشمنی به بن زائد نگاه می‌کنند». این افشاگر اسرار خاندان سعودی در ادامه تأکید کرد: «اگر جنگی هم در منطقه صورت نگیرد، دلیلی برای عدم محاصره مجدد قطر وجود ندارد مگر آنکه بایدن قدرت را به دست بگیرد و مانع آن شود. چه بسا بن زائد و بن سلمان توطئه ای خطرناک‌تر از محاصره قطر برای دوحه تدارک دیده باشند». سعودی همچنین تلاش می‌کند تا ائتلاف جدیدی را علیه مقاومت در منطقه ایجاد کند؛ ائتلافی که باتوجه به فضای کنونی منطقه سرنوشتی جز شکست نخواهد داشتافزون بر آنچه که گفته شد، هدف دیگر عربستان سعودی از روی آوردن اجباری به مصالحه با قطر در واقع تلاش برای تشکیل جبهه‌ای یکپارچه علیه مقاومت در منطقه است. علت این مسأله هم آن است که در طول سال‌های گذشته تمامی ائتلاف‌های سیاسی و نظامی ضد مقاومت به سرکردگی عربستان در منطقه سرنوشتی جز شکست نداشته‌اند. ریاض امیدوار است تا از رهگذر آشتی با قطر بتواند سنگ بنای تشکیل یک ائتلاف ضد مقاومت را بنهد. با این حال، فضای حاکم بر منطقه و مخالفت‌های علنی و غیر علنی برخی از کشورهای عربی با همراهی با ریاض در تشکیل ائتلافِ ضد ایرانی و ضد مقاومت در منطقه نشان می‌دهد که ریاض در ادامه نیز در تشکیل چنین ائتلافی مجدداً شکست خواهد خورد. افزون براین، مقامات قطری نیز پس از مصالحه با سعودی صراحتاً اعلام کرده‌اند که روابطشان با دیگر کشورها از جمله ایران تحت تأثیر آشتی با عربستان سعودی قرار نخواهد گرفت.