پیام‌های پانزدهمین نشست آستانه

پانزدهمین دور مذاکرات ایران، ترکیه و روسیه بر سر چگونگی پایان‌دادن به بحران سوریه روز سه‌شنبه، ۲۸ بهمن (۱۶ فوریه) در شهر سوچی روسیه برگزار شد. علاوه بر نمایندگان کشورهای ایران، روسیه و ترکیه، هیات نمایندگی دمشق، «گیر پدرسون» فرستاده ویژه سازمان ملل متحد در امور سوریه و نمایندگان سه کشور عربی عراق، لبنان و اردن به عنوان ناظر حضور دارند.   بیانیه پایانی نشست آستانه 15 کشورهای تضمین‌کننده روند آستانه (ایران، روسیه و ترکیه) در پایان نشست خود در شهر سوچی بیانیه‌‌ای صادر کردند. در این بیانیه که الکساندر لاورنتیف، فرستاده ویژه رئیس جمهوری روسیه به سوریه آن را در جلسه عمومی قرائت کرد، آمده است: ما مجدداً بر مخالفت خود با تصرف، مصادره غیرقانونی و غارت درآمدهای نفتی سوریه تاکید می‌کنیم. در این بیانیه همچنین آمده است، کشورهای تضمین‌کننده روند آستانه بر سر برقراری امنیت و ثبات طولانی‌مدت در شمال شرق سوریه براساس حفظ حاکمیت و تمامیت ارضی آن به اتفاق نظر رسیدند. در بیانیه مذکور آمده است: ما مخالفت خود را با تمامی تلاش‌ها برای ایجاد واقعیت جدید از جمله ابتکارعمل‌های غیرقانونی به بهانه مبارزه با تروریسم اعلام کرده و بر عزم خود برای مقابله با طرح‌های جدایی طلبانه از طریق رود فرات که هدف آن از بین بردن وحدت و تمامیت ارضی سوریه بوده و امنیت ملی کشورهای همسایه را تهدید کرده و منجر به افزایش اقدامات خصمانه علیه غیرنظامیان می‌شود، تاکید می‌کنیم. در این بیانیه آمده است: ما تداوم حملات نظامی "رژیم صهیونیستی" علیه سوریه که ناقض قوانین بین‌المللی و انسانی است و ثبات و امنیت منطقه را تهدید می‌کند، محکوم کرده و خواستار توقف اینگونه حملات هستیم. از سوی دیگر، روسیه، ترکیه و ایران در بیانیه پایانی خود بر مخالفتشان با هرگونه مداخله خارجی در فعالیت کمیته تدوین قانون اساسی سوریه از جمله تلاش‌های خارجی برای تحمیل جدول زمان‌بندی جهت پایان فعالیتش تاکید کردند. این سه کشور تضمین کننده روند آستانه از تصمیم خود مبنی بر حمایت از فعالیت این کمیته از طریق همکاری و هماهنگی بی‌وقفه با طرف‌های سوری و اعضای کمیته تدوین قانون اساسی و نیز گی‌یر پدرسن، فرستاده ویژه دبیرکل سازمان ملل به سوریه خبر دادند. در این بیانیه آمده است، دور بعدی مذاکرات چارچوب آستانه در خصوص سوریه در شهر نور سلطان، پایتخت قزاقستان در اواسط سال ۲۰۲۱ برگزار می‌شود. نمایندگان روسیه، ترکیه و ایران در بیانیه مشترک خود در پانزدهمین نشست بین‌المللی سوریه در چارچوب روند آستانه ضمن تاکید بر پایبندی ثابت خود به وحدت و تمامیت ارضی سوریه هرگونه طرح با هدف تضعیف حاکمیت این کشور را محکوم کردند. این سه کشور بر پایبندی ثابت خود به استقلال سوریه و تمامیت ارضی آن و همچنین اهداف و اصول منشور ملل متحد و نیز لزوم احترام و اجرای این اصول از سوی تمامی طرف‌ها تاکید کردند. ایران، روسیه و ترکیه مجدداً بر عزم خود مبنی بر مبارزه با تمامی اشکال تروریسم و مقابله با طرح‌های جدایی‌طلبانه که هدف آن تضعیف حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه است و امنیت ملی کشورهای همسایه را تهدید می‌کند، تاکید کردند. این سه کشور ضمن ابراز نگرانی خود نسبت به اقدامات و عملیات جنگی علیه غیرنظامیان شمال شرقی سوریه، مخالفت خود را با چپاول درآمدهای نفتی جمهوری عربی سوریه و انتقال آن به نفع طرف‌های دیگر اعلام کردند. این سه کشور بر پایبندی خود به دنبال کردن روند سیاسی طولانی‌مدت و قابل اجرا توسط خود سوری‌ها به کمک سازمان ملل بر اساس قطعنامه‌ ۲۲۵۴ شورای امنیت تاکید کردند.   پیام‌های ویژه آستانه 15 در پانزدهمین نشست سران آستانه اساسا می‌توان از چهار پیام ویژه به عنوان اهداف و برنامه اصلی نشست کشورهای حاضر یاد کرد که عبارتند از: 1- تروریسم خوب و بد وجود ندارد: یکی از پیام‌های ویژه آستانه 15 تاکید بر مبارزه با تمامی اشکال تروریسم در کشور سوریه است. این امر بدین معنا است که اساسا مساله‌ای تحت عنوان تروریسم خوب و بد، وجود ندارد و هر گروهی از افراط‌گرایان سوری که در لیست ترور سازمان ملل باشد، باید از مناطق اشغال شده اخراج شوند و نقشی در آینده تحولات نمی توانند داشته باشند. اما باید توجه داشت که این موضوع پیامی به کشور ترکیه است که خود به عنوان یکی از مبتکران آستانه در استان ادلب و دیگر مناطق شمالی سوریه گستره‌ای وسیع از گروه‌های تکفیری را تحت حمایت قرار داده است. از مباحثه در مورد این بند می‌توان به این واقعیت پی برد که روسیه از ترکیه به عنوان طرف دیگر توافق سوچی در مورد ادلب، نسبت به عدم اجرای تعهدات خود برای خلع سلاح گروه‌های تروریستی و حتی همکاری مخفیانه سرویس‌های اطلاعاتی و امنیتی ترکیه با تروریست‌ها در ادلب شکایت دارد.    2- کردها چاره‌ایی جز پذیرفتن اراده حکومت مرکزی ندارند: کردهای سوریه، بدون تردید یکی از مخاطبان اصلی نشست آیتانه 15 بودند. در پانزدهمین نشست آستانه بحق چاه‌های نفتی شمال شرق سوریه و مقابله با طرح‌های جدایی‌طلبانه، به طور ویژه مورد تاکید ایران، روسیه و ترکیه قرار گرفته است. این امر بدین معنا است که این سه  کشور در اراده خود مبنی بر پذیرفتن حاکمیت دمشق از سوی کردها مصر و قاطع هستند. در واقع، اقدامات آمریکا و کردها طی سال‌های اخیر همواره به عنوان تهدیدی برای تجزیه سرزمینی سوریه بوده است اما بیانیه نشست سران آستانه نشان داد که چنین امری به هیچ عنوان پذیرفته شده نیست و باید تمامی درآمدهای نفتی برای کمک به اقتصاد سوریه در اختیار دمشق قرار بگیرد.   3- محکومیت حملات رژیم صهیونیستی: دیگر پیام مهم و شفاف نشست آستانه خطاب به رژیم صهیونیستی است که طی سال‌های گذشته بدون محدودیت ویژه حملات متجاوزانه و خلاف قوانین بین‌المللی و انسانی را در خاک سوریه انجام داده است. در واقع، کشورهای مبدع آستانه در پانزدهمین نشست صراحتا نه تنها خواستار توقف حملات رژیم صهیونیستی شده، بلکه به نوعی به این رژیم نیز اولتیماتوم داده‌اند. در همین زمینه شاهد هستیم که "الکساندر لاورنتیف" نماینده ویژه رئیس جمهوری روسیه در امور سوریه، روز چهارشنبه اعلام کرد که مقامات مسکو حملات اسرائیلی‌ها به خاک سوریه را اقدامی مخرب و غیر قابل قبول تلقی کرده و مواضع قاطع خود در این باره را در رایزنی ها با مقامات اسرائیلی مطرح می‌کنند. در ادامه این دیپلمات روس تأکید کرد: «دیر یا زود صبر ما و از جمله صبر دولت سوریه لبریز خواهد شد و ممکن است به حملات تلافی جویانه منجر شود که مسلماً می تواند به وخامت اوضاع بیانجامد.» این اظهارات را می‌توان اولتیماتوم روس‌ها به رژیم صهیونیستی دانست که دیگر تداوم وضعیت سابق برای آن‌ها وجود ندارد و احتمالا مسکو راهبرد همکاری با دمشق در زمینه دفاع هوایی را در پیش خواهد گرفت.   4- حضور نمادین و معنادار سه کشور عربی: یکی دیگر از ابعاد دارای اهمیت نشست آستانه 15 حضور سه کشور عربی عراق، اردن و لبنان در نشست است که هر سه با کشور سوریه در حوزه مرزی، امنیتی، اقتصادی و سیاسی ارتباطات تنگاتنگی طی چندین دهه داشته‌اند. اکنون حجمی قابل توجه از پناهندگان سوری در کشورهای لبنان، عراق و اردن قرار دارند و حتی این کشورها به دلیل مشکلات اقتصادی، نسبت به عادی شدن وضعیت بحران در سوریه و بازگشت آن‌ها به مامن اصلی خود رغبت دارند. علاوه بر این، کشوری همانند لبنان، کانون اصلی صادرات و سرمایه‌گذاری سوریه طی چند دهه گذشته بوده است.و لذا حضور این سه کشور در بعد نمادین و هم در عرصه تحولات میدانی کشور سوریه از اهمیتی قابل توجه برخوردار می‌باشد؛ زیرا این سه کشور به صورت مستقیم از تحولات سیاسی سوریه تاثیر پذیرفته‌اند و اکنون حضور آن‌ها به ویژه در زمینه انجام مبادلات اقتصادی و بهره‌برداری دو طرفه از تجارت دوجانبه از اهمیتی قابل توجه برخوردار باشد. اما واقعیت امر این است که تحریم‌های ظالمانه و غیرمشروع آمریکا و اتحادیه اروپا بر سوریه، مانع اصلی مبادلات اقتصادی میان این کشورها با سوریه است. در حقیقت، این تحریم‌ها تنها عاملی برای محدود کردن دمشق نیستند بلکه کشورهای عراق، اردن و لبنان را در عرصه تجاری تحت تاثیر شدید قرار داده است.