بررسی سخنان بایدن در کنفرانس امنیتی مونیخ
اظهارات جو بایدن رئیس جمهور جدید آمریکا در جریان برگزاری کنفرانس امنیتی مونیخ ۲۰۲۱ کاملا ثابت کرد که سیاست آمریکا همواره ثابت بوده و دولت جدید واشنگتن نیز راه ترامپ را در پیش گرفته است.
بنظر می‌رسد که پیروزی جو بایدن، رئیس جمهور دموکرات آمریکا در انتخابات این کشور نگاه بسیاری از دولت‌ها و مردم جهان را به خود جلب کرد، به این امید که از بستر تغییر رئیس جمهور آمریکا سیاست‌های این کشور نیز تغییر کند. از اروپایی‌هایی که چشم به دوران پسا ترامپ و همکاری نزدیک مجدد با آمریکا در امور تجاری و نظامی دوخته بودند تا کشورهای عربی که با از دست دادن ترامپ، نگران سیاست‌های رئیس جمهور آمریکا در قبال مساله روند سازش اعراب و اسرائیل، جنگ یمن، اوضاع سوریه و عراق بودند.
حال با گذشت حدود یک ماه از روی کار آمدن بایدن در کاخ سفید، هر چند وی با مسائل داخلی کشورش مانند شیوع کرونا و لزوم مبارزه با آن، ترمیم جامعه از هم گسیخته ناشی از فتنه افکنی ترامپ و البته مسائل اقتصادی ناشی از کرونا و حتی بیمه‌های درمانی و تأمین واکسن درگیر بوده و به نسبت رؤسای جمهوری پیشین ایالات متحده فرصت کمتری برای ورود به عرصه سیاست خارجی داشته اما نخستین استراتژی‌های وی در خصوص نقش و مأموریت واشنگتن در نظام بین الملل رفته رفته در حال آشکار شدن است.
سخنرانی بایدن در کنفرانس امنیتی مونیخ ۲۰۲۱ که جمعه شب به صورت مجازی با حضور رهبران اروپایی برگزار شد، شاید نخستین اظهار نظر رسمی رئیس جمهوری جدید آمریکا در حوزه سیاست خارجی بوده که از همین حالا می‌توان رفتار ضد و نقیض سکاندار کاخ سفید در قبال مسائل مختلف را تشخیص داده تا انتظار خلق شگفتی در دوران پسا ترامپ را از وی نداشته باشیم!
در ادامه به تحلیل سخنان بایدن در خصوص ایران و برجام که بخشی از سخنرانی وی را در جریان برگزاری این کنفرانس به خود تخصیص داد، خواهیم پرداخت:
ایران و برجام، سیاست یک بام و دو هوای بایدن!
طبیعتاً مساله ایران و توافقنامه برجام از مهمترین بخش‌های اظهارات بایدن در جریان سخنرانی وی بود. بایدن با ادعای اینکه «با فعالیت‌های بی ثبات کننده ایران در منطقه خاورمیانه برخورد می شود» از ضرورت همکاری آمریکا با اروپا و شرکای خود در این باره سخن گفت و اعلام کرد که آماده است تا در مورد برنامه هسته‌ای ایران با گروه ۱+۵ وارد تعامل شود.
این درحالی بود که وی تاکنون هیچ اشاره‌ای به خروج یکجانبه واشنگتن از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ با ایران که منجر به کاهش تعهدات برجامی تهران شد نکرده و همچنان خواستار بازگشت تهران به تعهدات برجامی خود به عنوان شرط بازگشت آمریکا به این توافق است؛ آن هم در حالی که خود هیچ گونه قدم عملیاتی برای نزدیک شدن به برجام و جبران بد عهدی رئیس جمهوری پیشین آمریکا بر نداشته است.
در همین حال، «آنتونی بلینکن» وزیر امور خارجه ایالات متحده نیز روز شنبه در گفتگو با شبکه بی بی سی اعتراف کرد که سیاست «فشار حداکثری» دولت «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور سابق آمریکا بر جمهوری اسلامی ایران نتیجه‌ای نداشت.
وزیر امور خارجه ایالات متحده بار دیگر مواضع دولت «جو بایدن» رئیس‌جمهور آمریکا در خصوص بازگشت به برجام را تکرار کرد و برخلاف تأکید جمهوری اسلامی مبنی بر اینکه آمریکا حق تعیین شرط برای بازگشت به توافق هسته‌ای را ندارد، برای ایران شرط گذاری کرد.
اما برای درک بهتر مساله بهتر است به اظهارات بایدن در جریان برگزاری کمپین انتخاباتی وی بازگردیم که همواره از دونالد ترامپ به دلیل خروج یک طرفه و بی منطق از برجام تنها به این دلیل که دولت اوباما توافقی بد با ایران به امضا رسانده، انتقاد کرده است. حال رفتار فعلی بایدن و تعیین شرط برای بازگشت به برجام از سوی وی و مقام‌های دولت فعلی آمریکا این ابهام را در ذهن ایجاد می‌کند که چرا اظهارات رئیس جمهوری جدید آمریکا نسبت به زمان برگزاری کمپین انتخاباتی خود تغییر کرده است.
مُهر تأیید بایدن بر خروج یکجانبه ترامپ از برجام
تعیین پیش شرط برای بازگشت دولت آمریکا هیچ شکی را بر جای نمی‌گذارد که بایدن به دنبال سو استفاده از فرصتی است که دونالد ترامپ در طول چهار سال ریاست جمهوری خود برای وی ایجاد کرده، یعنی افزایش فشارها بر ایران. به نظر می‌رسد وی تصمیم ندارد فشار حداکثری ایجاد شده علیه ایران را به سادگی رها کرده و به برجام بازگردد. از همین روی نیز همواره بر لزوم بازگشت ایران به تعهدات خود و همزمان بر لزوم اصلاح آنچه وی مدعی رفتارهای مخرب و بی ثبات کننده تهران در منطقه یاد می‌کند، تاکید می‌کند.
با این حساب، بایدن در اصل به دنبال بازگشت به توافقی به نام برجام نبوده و برجام جدید از نظر وی، توافقی احتمالی است که از یک سو، فعالیت‌های هسته‌ای و نظامی ایران را محدودتر کند و از سوی دیگر قدرت منطقه‌ای و حتی فرا منطقه‌ای جمهوری اسلامی را کاهش دهد؛ مواردی که هیچیک از آنها در بندهای برجام نبوده و با این حساب، سخن گفتن وی از بازگشت به برجام ظاهراً تنها شعاری دلخوش کننده است که به تعبیر مقام معظم رهبری، مصداق بارز مشت چدنی آمریکا در دستکش مخملی است!
در حقیقت حتی در صورت بازگشت ایران به تعهدات هسته‌ای خود نیز، واشنگتن متقاعد نشده و همچنان برای برداشتن تحریم‌ها خواستار مذاکره در خصوص موارد مذکور دیگر است؛ مسأله‌ای که رهبر انقلاب بارها تاکید کرده‌اند کاملاً با سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در منافات بوده و تهران به هیچ عنوان زیر بار مذاکره بر سر قدرت منطقه‌ای و نظامی خود نخواهد رفت و آن را مربوط به مساله امنیت ملی و قدرت دفاعی خود می‌داند.
ادامه سیاست ترامپ، این بار به نام دموکرات‌ها!
به جز مساله ایران و برجام، برای اثبات وجود هیچ گونه تفاوتی میان سیاست‌های ترامپ و بایدن در خصوص مابقی موارد مورد توجه واشنگتن، بهتر است به اظهارات وی در خصوص روسیه و چین توجه کنیم. بایدن در سخنرانی جمعه شب خود، درست همانند ترامپ، روسیه و چین را مورد تهدید قرار داده و هر دو کشور یاد شده را از چالش‌های مشترک پیش روی آمریکا و اروپا دانست. وی همچنین بر لزوم تقویت ناتو به عنوان یکی از عوامل اصلی اختلاف میان واشنگتن و مسکو از زمان جنگ سرد تاکنون تاکید کرده و البته با این حال، خواستار امضای «پیمان استارت» جدید با روسیه شد!
با این حساب و تا به اینجا هیچ تغییری در رویه سیاست خارجی جدید واشنگتن به نسبت دوران ترامپ به چشم نخورده و ظاهراً رفتارهای تهاجمی آمریکا علیه رقبای سیاسی – نظامی و تجاری این کشور ادامه خواهد داشت.
حتی در مواردی مانند تاکید بایدن بر ادامه حضور نیروهای نظامی آمریکا در پایگاه‌های این کشور در آلمان نیز بهتر است به توافق چند روز پیش توکیو و آمریکا نگاهی بیندازیم که طی آن، دولت ژاپن سرانجام متعهد به پرداخت هزینه‌های اضافی مربوط به اقامت نیروهای آمریکایی در خاک این کشور در دوران کرونا شد؛ لازم به یادآوری است که ترامپ نیز با اصل فعالیت ناتو و یا ادامه حضور نظامیان کشورش در پایگاه‌های نظامی آمریکایی مستقر در کشورهای عضو ناتو و دیگر هم پیمانان این کشور مشکلی جز پرداخت هزینه‌های آنها از سوی دولت میزبان نداشت.
لذا از همین روی مقام معظم رهبری در دیدار روز ۱۹ بهمن ماه با جمعی از فرماندهان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، بر لزوم اقدام عملی آمریکا در خصوص بازگشت به برجام شده و فرمودند که ایران تنها با حرف مقام‌های آمریکایی هیچ‌گونه همکاری با گروه ۱+۵ نخواهد کرد. چرا که ظاهراً به نظر می‌رسد دولت بایدن نیز تصمیم به اعمال هیچ تغییری در روند دولت ترامپ در قبال ایران نداشته و تنها در خصوص لزوم بازگشت به برجام یا به وعده‌های توخالی و پوچ بسنده کرده و یا برای بازگشت واقعی (آن هم به شرط عملیاتی شدن رفع تحریم‌ها) خواستار امتیازاتی بسیار فراتر از آن چیزی است که در توافق سال ۲۰۱۵ بر سر آن با ایران به توافق رسیده بود. این شرایط نیز مواردی جدید نبوده و پیش از بایدن نیز دولت ترامپ بارها خواستار همین موارد برای توافق جدید با ایران بوده که اکنون نیز ظاهراً بایدن به دنبال آن است، تنها تفاوت میان این دو ظاهراً نام احزابشان است که ترامپ جمهوریخواه بود و بایدن دموکرات!
