نقش محتوایی انقلاب اسلامی ایران بر بیداری اسلامی
اغراق نیست اگر ادعا کنیم که تحول نادری به نام انقلاب اسلامی مردم ایران، خود پدیده منحصر به فرد و بی نظیری در میان انقلاب های بزرگ تاریخ است. انقلاب ایران هم از نظر عناصر اساسی سازنده انقلاب ها یعنی سه عنصر رهبری، مردم و ایدئولوژی و هم از نظر روش و متدولوژی با انقلاب های بزرگ تاریخ از جمله انقلاب فرانسه، روسیه و چین تفاوت های اساسی و ماهوی دارد.
"انقلاب"ها پدیده های نادر در تاریخ هستند." انقلاب" شوریدن علیه نظم و ساختار حاکم و کنشی مردمی برای تغییر سرنوشت محتوم و تعیین سرنوشت به دست خویش است. قرن ها تجربه زیست اجتماعی انسان و تاریخ طولانی حیات ملت ها موید آن است که حفظ وضع موجود و ادامه حاکمیت ساختار مستقر بر سرنوشت "مردم" یک اصل و قاعده بنیادین بوده و "انقلاب" ها استثنائی بر این قاعده به شمار می روند. چنین است که انقلاب های بزرگ و تاثیرگذار در طول دو سه قرن گذشته از تعداد انگشتان یک دست فراتر نمی روند. بدون تردید در میان انقلاب های دوران مدرن روابط بین الملل، انقلاب اسلامی مردم ایران به دلایل متعدد یک انقلاب بزرگ و تاثیرگذار محسوب می شود. هم از آن رو که یک قاعده ثابت و نظم مستحکم و ساختار چند هزار ساله را بر هم زد و خرق عادت کرد و هم به دلیل آثار، پیامدها و دستاوردهایش برای مردم ایران، منطقه و جهان.
اغراق نیست اگر ادعا کنیم که تحول نادری به نام انقلاب اسلامی مردم ایران، خود پدیده منحصر به فرد و بی نظیری در میان انقلاب های بزرگ تاریخ است. انقلاب ایران هم از نظر عناصر اساسی سازنده انقلاب ها یعنی سه عنصر "رهبری، مردم و ایدئولوژی" و هم از نظر روش و متدولوژی با انقلاب های بزرگ تاریخ از جمله انقلاب فرانسه، روسیه و چین تفاوت های اساسی و ماهوی دارد:
1- به لحاظ رهبری، انقلاب مردم ایران برای نخستین بار در تاریخ انقلاب ها توسط یک فرد روحانی و مذهبی هدایت و راهبری شد. این درحالی است که به عنوان یک سنت تاریخی، طبقه روحانیون به طور عام و علماء اهل سنت و بخش وسیعی از روحانیون شیعی همواره حافظ وضع موجود و نظم حاکم بودند. معذالک در یک سنت شکنی تاریخی و در اقدامی ساختارشکنانه، حضرت امام خمینی (ره) قیام علیه نظم مستقر و نظام حاکم را رهبری و هدایت کردند. از این رو بی تردید نقش و جایگاه رهبری در انقلاب مردم ایران، متمایز و متفاوت از سایر انقلاب هاست. به علاوه یک مؤلفة اساسی دیگر نیز عنصر رهبری در انقلاب ایران را از سایر انقلاب ها متمایز و برجسته می سازد و آن اینکه رهبر انقلاب مردم ایران همزمان واجد سه ویژگی و حامل سه نقش اساسی بود: نقش ایدئولوگ (مبدع نظریه ولایت فقیه)، نقش راهبری انقلاب (فرمانده میدان) و نقش بنیانگذار نظام سیاسی (نظام جمهوری اسلامی).
2- به لحاظ نقش مردم در شکل گیری و پیروزی انقلاب نیز بیشترین افراد و فراگیرترین طبقات و اقشار جامعه در انقلاب ایران مشارکت داشتند. درحالی که انقلاب های فرانسه، روسیه و چین صرفاُ متکی بر یک طبقه خاص مانند طبقه بورژازی، روشنفکران، کارگران یا دهقانان بودند. اما انقلاب ایران ناشی از تلاقی تاریخی و بی نظیر طبقات فرودست و فرادست، شهری و حاشیه نشین، مذهبی و غیرمذهبی، سنتی و مدرن بود و به مفهوم واقعی کلمه سیل خروشان مردم در راهپیمائی های سراسری عاشورا و تاسوعا، اعتراضات13 آبان، جشن خیابانی26 دی ماه، جریان استقبال12 بهمن و ایام درگیری های خیابانی12 تا 22 بهمن 57 بود که نهایتا َشجره 2500 ساله سلطنت در ایران را ریشه کن کرد.
3- از منظر "ایدئولوژی اقدام" و "مکتب راهنمای عمل" نیز برخلاف دیگر انقلاب ها، انقلاب مردم ایران از یک مکتب الهی و ایدئولوژی غیربشری یعنی آموزه های اسلامی به عنوان راهنمای عمل خود بهره می برد. لذا از این منظر نیز میان انقلاب مردم ایران با انقلاب های فرانسه، روسیه و چین که از ایدئولوژی های دست ساز (کمونیسم، مائوئیسم و لیبرالیسم) بهره می بردند، تفاوت ماهوی و جوهری وجود دارد.
4- از لحاظ "روش و متدلوژی" نیز انقلاب مردم ایران یکی از مدنی ترین و انسانی ترین مدل های تحول و دگردیسی سیاسی در حیات اجتماعی جوامع را به نمایش گذاشت و در قیاس با سایر انقلاب های بزرگ تاریخ، با کمترین خشونت و خونریزی از سوی انقلابیون به پیروزی رسید. به عبارت دیگر انقلاب مردم ایران پیروزی اراده مردم بر ساختار حاکم و نظم آهنین مستقر به روش نافرمانی مدنی و با کمترین میزان خشونت ورزی بود. انقلاب اسلامی ایران را می توان بی اغراق محصول یکی از مردمی ترین قیام های تاریخ بشر دانست.
5- از لحاظ "هدف و غایت انقلاب" نیز ویژگی برجسته و متمایز کننده انقلاب مردم ایران و تفاوت جوهری آن با سایر انقلاب های معاصر، این است که این انقلاب مردمی بیش از هر چیز یک نهضت فرهنگی و قیام برای بازگشت به ارزش های اصیل فرهنگی (ایرانی) و اعتقادی (اسلامی) بود و کسب قدرت به هر قیمت و استقرار نظام سیاسی با توسل به هر وسیله مورد نظر رهبران انقلاب و مردم انقلابی نبود. به تعبیر رهبران انقلاب، قیام مردم ایران قیام برای خدا (هدف معنوی و اخروی) و ساختن جامعه نمونه بر مبنای عدل و قسط و مساوات (هدف دنیوی) بود، درحالی که در انقلاب های دیگر هدف انقلاب احیاء یا استقرار بعدی از ابعاد یک مدینه فاضله دنیائی (آزادی، عدالت یا مساوات) بود.
6- و نهایتاَ اینکه از بعد"نتیجه و دستاورد انقلاب" درحالیکه سایر انقلاب ها به نام مردم و به دست مردم تحقق یافتند ولی ماحصل آن استقرار نظام های غیرمردمسالار (احیای بناپارتیسم در فرانسه، استقرار نظام اشتراکی کمونیستی در روسیه و تشکیل نظام کمونیستی مدل چینی) بود، اما حاصل و پیامد انقلاب مردم ایران که "با مردم، برای مردم و به دست مردم" پیروز شد، در سه اصل بنیادین انقلاب یعنی"استقلال، آزادی وجمهوری اسلامی"متجلی شد. این سه رکن و اصل اساسی بدون مردم بی معنا و ناشناخته و ناشدنی است: "جمهوری اسلامی" که تجلی اراده و خواست مردم است "استقلال" که اصلی ترین هدف و خواسته مردم از انقلاب است و"آزادی" که محصول رهائی مردم از قید و بند وابستگی درونی و بیرونی است.
برقراری یک نظام سیاسی مردمسالار بر مبنای آموزه ها و ارزش های عالیه دینی و عناصر والای فرهنگ ایرانی از اهداف اساسی مردم ایران بود که با استقرار نظام جمهوری اسلامی از طریق مراجعه به همه پرسی تعیین نظام جدید و قانون اساسی تحقق یافت و مردم ایران برای نخستین بار در طول تاریخ و پس از قرن ها حاکمیت نظام های خودکامه، موروثی و استبدادی به اعمال حق تعیین سرنوشت خویش نائل آمدند و بر مقدرات خویش حاکم شدند. 42 سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی مردم همچنان بر مقدرات خود حاکم و از حق تعیین سرنوشت خویش برخوردارند که این حق را از طریق مشارکت در بیش از 40 انتخابات مختلف (ریاست جمهوری، مجالس شورا و خبرگان و شوراهای شهر و روستا) اعمال کرده اند و به عبارتی نسل های بعد از انقلاب نیز همچون پدران انقلابی خود امروز در تعیین سرنوشت خود سهیم و تاثیرگذار هستند. سازوکار انتخابات و قدرت نرم ناشی از صندوق رای، مطمئنترین مسیر برای حفظ دستاورهای انقلاب مردم ایران یعنی"استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی" و بهترین تضمین برای اعمال مستمر حق تعیین سرنوشت به دست مردم و برای مردم است.
